بخشی از مقاله
سلامت اداری با نگاه بررسی نقش حراست در سلامت اداری
مقدمه
امنیت و سلامت بعنوان یکی از مهمترین نیازهای بشر زیر بنای رشد فردی و اجتماعی است. در تمام طول زندگی بشر تلاش برای تامین امنیت جزء دغدغه های اصلی محسوب می شود . رسول اکرم صلوات اله علیه از امنیت و عافیت بعنوان دو نعمتی یاد میکنند که غفلت از آن موجب زیان دیدن بسیاری از مردم میگردد . در همین راستا نمیتوان وجود امنیت و سلامت اداری را در نظام اداری کشور نادیده گرفت چراکه وجود فساد اداری مشروعیت و کارآمدی دولتها را در بلند مدت به چالش کشانده که به سادگی نمیتوان نگاه منفی و ذهنیت بد بوجود آمده را برطرف نمود . بی توجهی به خواسته های عمومی و فساد در نظام اداری عامل شکست سازمانها در محیط بوده و اصلاح نظام اداری یکی از اقدامات اساسی جهت تحول و توسعه کشورها به حساب می آید.از این رو در جهت کاهش فساد اداری و ایجاد سلامت اداری دولتها اقداماتی نظیر تحول در نظام حقوق و دستمزد، شفاف سازی وظایف و اختیارات ، تحول در نظام مالی ، افزایش نظارتها و ارزیابی عملکردها ، ایجاد نظام تشویق و تنبیه ، کاهش تصدیگری سازمانها و ... را در دستور کار خود قرار دادند .هر سازمانی جهت نیل به اهداف خود به سلامت درونی و بیرونی از هر جهت نیازمند می باشد. برای حفظ سلامت و پیشگیری از آلودگیها نیازمند سیستمی هستیم که با دقت زیاد ضمن جلوگیری از نفوذ آفت ها به داخل سیستم ، با تشخیص و شناخت آفتهای درونی زمینه های علاج به موقع و سلامت سازمان را فراهم آورد. یکی از علل اصلی عدم کارایی نظام اداری کشور بی توجهی به ارزشهای اسلامی است .قوانین الهی و انسانی را فقط افراد شایسته و کاردان و باتقوا اجرا می نمایند. از این رو افراد صالح باید در راس امور قرار گیرند و به عدل عمل کنند . حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر می فرمایند: کارهایی که بیش از هر چیز باید به آنها توجه و علاقه داشته باشی میانه روی در حق است و گسترش دادن عدالت و همگانی کردن کردن آن که سبب خشنودی بیشتر رعیت می شود. مردم تابع کارگزارانند ، آنها وقتی از کارگزاران حکومت عدالت ، صداقت ، امانتداری و خدمت به هم نوع را ببینند به حق می گرایند.بنابراین تحقیق حاضر در جهت بیان عوامل موثر در سلامت نظام اداری و رشد ارزشهای اخلاقی در آن با استفاده از آیات قرآن کریم و سیره ائمه اطهار علیهم السلام برآمده تا گامی هرچند کوچک در این مسیر ارزشی برداشته باشیم .
مفاهیم
✓ سلامت:
سلامت در مقابل مفهوم بیماری ، به معنی نداشتن هرگونه مشکل روانی ، اجتماعی ، اقتصادی و سلامت برای هر فرد در جامعه است. مرحله بعد از سلامت ، رشد و تکامل یعنی به فعلیت در آوردن قابلیت ها و رسیدن به اهداف است. در نگاه اسلامی به سلامت انسان باید نفس و نسل و جامعه را سالم نگه دارد تا به رشد و کمال برسد. قرآن کریم سلامتی روان ورسیدن به آرامش را یاد خداوند میداند .
✓ سلامت سازمانی:
سلامت سازمانی عبارت است از توانایی سازمان در حفظ بقا و سازش با محیط و بهبود این قابلیت ها. برخی سلامت سازمانی را با بهداشت روانی در محیط کار مترادف دانسته و سازمان سالم را سازمانی میدانند که میزان افسردگی ، ناامیدی ، نارضایتی ، کم تحرکی و فشار روانی کارکنان را به حداقل برساند ، نیوال((3331 سلامت سازمانی را یک موضوع کلی می داند که با سه مجموعه فشار روانی، بهداشت روانی و اخلاق در سازمانها در ارتباط است. برخی نیز سلامت سازمانی را به توانایی سازمان در تصمیم گیریهای درست و مناسب تعریف نمودند . سازمانهای سالم به عنوان موجودات زنده و پویا در محیط می توانند پدید آمده و با فراهم شدن امکانات لازم و کافی رشد کنند و از طریق ارائه کالا و خدمات سالم و ارزنده باعث تامین نیازهای محیطی و تسهیل فرآیند توسعه و شکوفایی جامعه شوند.
✓ سلامت اداری از دیدگاه اسلام :
از دیدگاه اسلام سلامت اداری به معنای رعایت قوانین و مقررات و ارزشهای اسلامی در انجام وظایف و فعالیتهای اداری ، و نیز رعایت موازین ارزشی و اخلاقی اسلام در روابط بین کارکنان و مدیران و ارباب رجوع است .
✓ نظام اداری:
نظام اداری به مجموعه سازمانها و نهادهای دولتی اطلاق می شود که خدمات و کالاهای عمومی را به مردم ارائه میدهند.
✓ ارزشهای اخلاقی :
مراد از ارزشهای اخلاقی، اعمال، و افعال و رفتارهایی است که با اختیار از انسان صادر شود یا مبدأ آنها فعل اختیاری باشد یا نتیجه امری ناشی از اختیار انسان باشد.
✓ ارتقای سلامت اداری:
هرگونه تلاش برای بهبود توانایی سازمان که موجب می شود سازمان به درستی وظایف خود را انجام دهد و به اهداف خود دست یابد و شناسایی و پیشگیری از عواملی که سازمان را از اجرای وظایف و رسیدن به اهداف باز میدارد.
✓ فساد اداری:
تعریفی که در سال 3313 توسط"سنتوریا" ارائه شده به معنی استفاده غیر قانونی از قدرت دولتی برای نفع شخصی است. فسادی که به بالاترین سطوح دولت نفوذ می کند و باعث می شود به نحو وسیعی اعتماد به حاکمیت قانون و ثبات اقتصادی از بین رود
فساد کلان نامیده می شود که معمولاً توسط افراد و مقامات رده بالای نظام اداری و بصورت باندی صورت میگیرد. فسادی را که در آن مقادیر بسیار اندکی از پول و اعطای منافع کوچک از سوی کسانی است که به دنبال رفتار ترجیحی هستند فساد خرد نامیده می شود .اهمیت و ضرورت مبارزه با فساد اداری از آنجایی است که اعتماد مردم نسبت به دستگاههای دولتی و غیر دولتی را کاهش داده و اعتقاد و ارزشهای اخلاقی را متزلزل و هزینه انجام کارها را افزایش داده و رقابت پذیری را دشوار می سازد و زمینه ساز تضعیف روحیه افراد درستکار و ... می شود. بنا به تعریف سازمان مدیریت و برنامه ریزی فساد اداری عبارت است از اقدامات ماموران دولتی که با هدف انتفاع و بهره برداری برای خود شخص یا دیگر اشخاص از راههای -3 نقض قوانین و مقررات اداری -2 تعبیر و تفسیر ضوابط اداری -1 خودداری ، کند کاری یا کوتاهی در انجام وظایف در قبال ارباب رجوع -4 تسهیل یا تسریع غیر عادی در انجام کار برای اشخاص معین در مقایسه با دیگران انجام میپذیرد .
✓ مصادیق فساد اداری:
سوء استفاده از موقعیت شغلی ، ارتشاء ، اختلاس ، کلاهبرداری ، انواع قاچاق ، ایجاد نارضایتی برای ارباب رجوع ، باند بازی، افشاء اطلاعات سری و محرمانه سازمان ، تبانی ، جعل اسناد و مدارک ، کم کاری
✓ عوامل فساد اداری:
فقدان نظامهای شایسته ، ضعف مهارتهای مدیریتی و فنی ، نگرش ضعیف و تشریفات وسیع اداری ، شیوه پرداخت و منافع نامناسب ، مدیریت نا مناسب منابع انسانی ، مختل بودن فعالیتهای سازمانی ، نظارت نا کارآمد ، هزینه های غیر متعارف ، سوء استفاده از اختیارات شغلی ، عدم پاسخ گویی ، رویکرد تک بعدی به جای چند بعدی ، فقدان حاکمیت اخلاق و ارزشهای رفتاری در سازمان ، عدم وجود نظام شایسته سالاری در عزل و نصب ها ، بی کفایتی حرفه ای کارکنان
عوامل موثر بر سلامت نظام اداری
سلامت نظام اداری معلول عوامل متعددی است که برخی ریشه در ارزشها و باورهای اعضای سازمانی دارد که اگر اصلاح و تقویت شود بسیاری از معضلات و ناهنجاریهای اخلاقی سازمانها رفع خواهد شد. برخی از مسائل نیز به داخل سازمان مرتبط است که یا ناشی از ساختارهای نامناسب موجود است یا ناشی از رفتارهای نادرست در ارتباط بین مدیران و کارکنان میباشد. برخی عوامل هم جنبه برون سازمانی دارد که شامل عوامل سیاسی و قضایی میشود که عمده ترین عوامل آن عبارتند از:
الف - شفاف سازی انجام امور و فعالیتها و افزایش پاسخگوئی
ب - افزایش رضایتمندی خدمت گیرندگان و احقاق حقوق و احترام به ارباب رجوع
ج - برقراری نظام شایسته سالاری در انتخابها و انتصابها
د - بهبود فرهنگ عمومی و تقویت نظارت مردمی
ه - بهبود فرهنگ سازمانی و تقویت ارزشهای دینی و اخلاقی در رفتار سازمانی و شغلی کارکنان
و - تقویت مشارکت و فعالیت بخشهای غیردولتی با رفع موانع انحصاری در فعالیتهای اقتصادی، اجرائی و توسعه ای
ز - تدوین نظام حقوقی مؤثر برای پیشگیری و مبارزه با فساد و افزایش سلامت دراتخاذ تصمیمات ، اقدامات و فعالیتهای
سازمانهای دولتی و عمومی
