بخشی از مقاله
چکیده
درعصرکنونی که سلامت بشر بیش ازهرزمان دیگری درمعرض حوادث گوناگون قرار دارد ازمخاطرات سرزمینی گرفته تا مخاطرات انسان ساخت - مانند جنگ و... - وازآنجایی که این بحرانها جزیی ازاجزای جدایی ناپذیر زندگی روزمره انسانها شده است لزوم توجه به اصول وملاحظات پدافند غیرعامل درکنارسایرملاحظات امری اجتناب ناپذیراست. باپیشرفت علوم وافزایش حساسیت ها به ویژه درزمینه ملاحظات دفاع غیر عامل برای مکانیابی مراکزوتأسیسات وزیرساخت های کشور،عوامل مختلفی به طور همزمان می بایست مورد تجزیه وتحلیل ومداقه قرار گیرد. یکی ازآن عوامل مکان یابی مراکز دارای اهمیت با رویکرد دفاع غیرعامل می باشد.
درگذشته ماهیت مکان یابی اغلب براساس دو معیارفنی واقتصادی شکل می گرفت وبه همین دلیل نیز دربحرانهای غیرطبیعی ناشی ازجنگ بیشترین آسیب به چنین مراکزی وارد می شد. لذا اولینومهمترین گام درفرآیند اجرای پدافند غیرعامل جهت مراکز وزیرساختهای حیاتی،حساس ومهم کشور،مکان یابی مناسب ودرست آنها باچنین رویکردی می باشد. بنابراین توجه به معیارها،اصول وملاحظات پدافند غیرعامل درمکان یابی مراکز جمعیتی ومهم شهری همچون شهرک های سلامت،به جهت کاهش آسیب پذیری ها وتداوم فعالیتهای ضروری شهری اجتناب ناپذیرمی باشد.
پژوهش حاضر درصدد است بااستفاده ازنظرات کارشناسان ومدیران وصاحب نظران مرتبط باموضوع وبابهره گیری ازتحلیل سلسله مراتبی - - AHP ومقایسه های زوجی وتکمیل پرسشنامه ها درنرم افزار - - EC و وزن دهی به شاخص ها وزیرشاخص ها،اولویت ودرجه اهمیت هریک ازمؤلفه ها درحوزه مکان یابی شهرک سلامت اصفهان را بارویکرد دفاع غیرعامل تعیین نماید.
مقدمه
استقرار هرعنصرشهری در موقعیت فضایی کالبدی خاصی ازسطح شهر،تابع اصول،قواعد وسازوکارخاصی است که درصورت رعایت شدن به موقعیت وکارایی عملکردی آن عنصر درهمان مکان مشخص خواهد انجامید ودرغیراینصورت چه بسا مشکلاتی بروزکند. استقرار بسیاری ازعناصرشهری بیشترتابع سازوکارهای اقتصادی ورقابت آزاد است؛ اما عناصرشهری عمومی را نمی توان یکسره به سازوکارهای اقتصاد بازارآزاد واگذارکرد؛بلکه لازم است برای جبران ناکارآمدیهای بازارآزاد به تصمیمات وسیاست های مبتنی برمنافع عمومی تمسک جست.واحدهای خدمات عمومی بهداشتی درمانی ازآن جمله اند.
در چند دهه گذشته رشد تدریجی جمعیت اصفهان از یکسو و افزایش پزشکان از سوی دیگر دشواری های بسیاری را در مرکز شهر بوجود آورده است . همچنین چرخش روابط بیماران، پزشکان و مطب ها با دشواری های سنگینی روبرو شده و به یک مشکل بزرگ برای کلان شهر اصفهان تبدیل شده است.تجربه این رخداد در کشورهای توسعه یافته نشان میدهد کهبهترین گزینه برای رفع این مشکل ایجاد شهرکهای سلامت با رویکرد بهره مندی از پزشکان متخصص و آخریندستاوردهای مهندسی پزشکی است.
وظیفه اصلی برنامه ریزان وتصمیم گیران شهری تعیین مراکز، به گونه ای است که تمام ساکنان شهری به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند،علاوه براین می توان گفت که برنامه ریزان سعی می کنند که توزیع مراکزخدماتی رادرمحیط های شهری بهینه سازند.همزمان با پیچیده تر شدن محیط های شهری،کاربرنامه ریزی نیزدشوارترمیگردد. [2] به خصوص زمانی که ملاحظات دیگری به نام ملاحظات دفاع غیرعامل نیز به آنها اضافه گردد.
دفاع غیرعامل جهت مقابله با حوادث غیرطبیعی یا انسان ساخت درتمامی حوزه های زندگی جامعه بشری تأثیرگذارمی باشد.یکی ازاین حوزه ها شهروزیرساخت های زندگی شهری است.دفاع غیرعامل درکاهش آسیب پذیری وافزایش ایمنی زیرساخت های شهری وجامعه وایجاد آمادگیهای لازم جهت وقوع بحران ونیز تأثیرات شگرف آن درایجاد بازدارندگی یکی ازضرورت هاست. بند اول سیاست های کلی نظام درخصوص دفاع غیرعامل،چنین بیان داشته است که: عبارت است ازمجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی،کاهش آسیب پذیری،تداوم فعالیت های ضروری،ارتقاء پایداری ملی وتسهیل مدیریت بحران درمقابل تهدیدات واقدامات نظامی دشمن می گردد.لزوم دفاع غیرعامل درشهرها این الزام را درمدیریت شهری پدید می آورد که شهرداریها با اجرای ضوابط ومقررات،کنترل،هدایت،برنامه ریزی ها ونگاه جامع دفاعی به شهرها دربرابر تهدیدات، درپی کاهش آسیب پذیری وخسارت جانی ومالی درشهرها باشند وبا افزایش ایمنی وامنیت در زیر ساخت های شهری،آمادگیهای لازم جهت مقابله با بحران را فراهم ساخته وباعث تداوم فعالیتهای ضروری شهری گردند.
بیان مسئله و سوال تحقیق
از آنجا که عمده ترین کانون تمرکزکاربری ها وعملکردها مناطق شهری است،بنابراین بلافاصله با آغازجنگ،شهرها درشرایط جنگی وبحرانی قرارمیگیرند؛ازاین روبرپایه چنین فرضیه ای استنباط می شود که دردوران جنگ های مدرن هرچند کاربری های عمومی شهری همانند شهرک های سلامت با سطح احتمال آسیب پذیری کمتری نسبت به مراکزحیاتی وحساس کشورمواجه هستند ولی می بایست تدابیر وطرح های پدافند غیرعامل به ویژه برای مواقع بحرانی برای آنها درنظرگرفت.لذا یکی ازاصول پدافندغیرعامل مکان یابی درست وصحیح مراکز حیاتی،حساس ومهم کشور می باشد.وبه جهت اهمیت بالای چنین مراکزی وحتی مراکز با درجات اهمیت پایین ترایجاب می کند تا درمکان یابی آنها علاوه بردرنظرگرفتن کلیه شاخص های موجود - فنی، اقتصادی و... - به شاخص های پدافند غیرعامل یعنی شاخص هایی که بتواند آسیب پذیری مجموعه را در برابر بحران های غیرطبیعی ناشی ازجنگ را کاهش، و استمرار فعالیت های شهری راتداوم بخشد نیزپرداخته شود.بنابراین تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤالات می باشد:
-1 شاخص ها ومعیارهای مؤثردرمکان یابی شهرک های سلامت با رویکرد دفاع غیرعامل کدامند؟
-2 وزن واهمیت نسبی شاخص ها وزیرشاخص های تعیین شده براساس اصول وملاحظات پدافند غیرعامل چگونه است؟
-3 چگونه می توان اهمیت این معیارها را درانتخاب نهایی تعیین کرد؟
لازم به توضیح است که قلمرو مکانی پژوهش شهراصفهان وقلمروزمانی آن سال1392 شمسی می باشد.
ضرورت و اهمیت تحقیق
ازآنجایی که کاربریهای عمومی شهری مانند شهرک سلامت،اهمیت خود را ازدوجنبه کالبد وعملکرد باز می یابند وبرحسب این دو ویژگی اولویت سنجی می شوند عموماً سه رویکرد نسبت به اولویت های حمله وجود دارد:
کاربری ها وفضاهایی که جزءاهداف استراتژیک دشمن بوده ودر اولویت اول حمله قرار دارند.
کاربری ها وفضاهایی که جزءاهداف جنگ روانی دشمن بوده ودراولویت دوم حمله قراردارند.
کاربری ها وفضاهایی که فاقد ارزش حمله نظامی می باشند.
لذا کاربری ها وفضاهای شهری با توجه به کارکرد وفعالیت شان دارای اهمیت های متفاوتی برای دشمن می باشند.این کاربری ها برپایه میزان اهمیت شان به دو اولویت اول ودوم حمله دشمن تقسیم می شوند. عدم دستیابی دشمن به اهداف مورد نظر،اورا درمراحل بعدی جنگ وارد مرحله جدیدی خواهد نمود که به واسطه آن، برخی ازعملکردهای عمومی - اگرچه این کاربری ها دراولویت های حمله نیستند ولی هنگامی که دشمن درپی جنگ روانی باشد،مورد حمله قرارمی دهد - مورد حمله قرارخواهد گرفت.[4]همچنین برمبنای استراتژی تهاجم» واردن«، حمله به زیرساخت ها درحلقه سوم وحمله به جمعیت مردمی واراده ملی در حلقه چهارم قراردارندکه شهرک های سلامت رامی توان جزءحلقه چهارم به حساب آورد. در هرصورت مکان یابی چنین مراکزی که دراولویت دوم حمله قراردارند با رویکرد دفاع غیرعامل امری ضروری وحتمی می باشد.
اهداف تحقیق
ازآنجا که برای هرنوع فعالیت یا جانمایی سایتی،شاخص های متفاوتی وجود دارد باید ازمیان کلیه شاخص ها،شاخص های خاص هرنوع فعالیت را مشخص نمود وآنها را ارزش گذاری یا وزن دهی کرد.[5] هدف اصلی این تحقیق شناسایی معیارها وشاخص های مؤثربرمکان یابی مراکز خدماتی وبهداشتی ازجمله شهرک سلامت
اصفهان وهمچنین تعیین وزن واهمیت نسبی شاخص ها وزیرشاخص ها واولویت بندی آنها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی - - Ahp و نرم افزار - EC - می باشد.
مواد و روش
الف - مواد
شهر تاریخی اصفهان مرکز استان اصفهان است و اکنون دارای مقام سوم از نظر جمعیت در سطح کشور میباشد. فاصله اصفهان تا تهران 425 کیلومتر است و در جنوب آن قرار دارد.
