بخشی از مقاله
چکیده
پیامبر اکرم - ص - در روز غدیر خم، با فرمان الهی، ضمن ایراد خطبهای، حضرت علی - ع - را به مقام زمامداری امّت اسلام، پس از خود تعیین نمودند. در این خطبه آیاتی از قرآن کریم در حوزه ولایت امام علی - ع - تجلّی یافته استپرسش. این است که باتوجّه به تنوع روشها و سبکهای تفسیری، پیامبر - ص - در خطبه غدیر و در جهت تبیین ولایت امام علی بن ابی طالب - ع - از چه روشهای تفسیری بهره گرفتند؟ این پژوهش در صدد است با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بیان توضیحاتی پیرامون انواع روشهای تفسیری، آیاتی که توسط نبی مکرم - ص - در اثبات برتری امام علی - ع - بر دیگران و شایستگی ایشان بر زمامداری جامعه اسلامی، مورد استناد قرار گرفته است، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و انواع روشهای تفسیری را در خطبه غدیر شناسایی نماید.
.1 مقدمه
از مهمترین رویدادهای تاریخ اسلام، انتصاب علیبن ابی طالب - ع - به زمامداری جامعه اسلامی، توسط پیامبر اکرم - ص - در روز هجدهم ذیالحجه سال دهم هجری است. در این روز، پیامبر - ص - طبق فرمان الهی، مأمور به ابلاغ ولایت حضرت علی - ع - میشود. - مائده - 67/ و در منطقه غدیر خم، این مأموریت را عملی ساخته و ضمن بالا بردن دست امام علی - ع - ، ایشان را سرپرست هر مسلمان و مؤمن پس از خود عنوان میکنند و میفرمایند:من » کنت مولاه فهذا علیٌ مولاه، اللهمّ وال من والاه و عاد من عاده و...«. حضرت در جهت اعلان ولایت امیرالمؤمنین - ع - ، ضمن ایراد خطبهای، لزوم پذیرش امر ولایت و امامت را متذکّر میشوند.
شایان ذکر است، خطبه نبی مکرم - ص - در روز غدیر را سید بن طاوس به سند خود در »الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه« - ابنطاوس، 1418ق: - 457-456 و رضیالدین حلی در »العددالقویه« - حلی، 1408ق: - 184 -169 نقل کردهاند. آیات قرآن کریم در خطبه پیامبر - ص - در روز غدیر، تجلّی ویژه یافته است. حضرت در این خطبه، مستند به 34 آیه از قرآن کریم، برتری حضرت علی - ع - و اهلبیت عصمت - ع - را بر دیگران ثابت نموده و لیاقت امیرالمؤمنین - ع - را بر جانشینی پس از خود متذکّر شدند. با توجّه به تنوع سبکها و روشهای تفسیری همچون روش تفسیر قرآن به قرآن، استفاده از شأن نزول و سبب نزول، بطن و تأویل، استفاده از تمثیل، جری و تطبیق، بیان مصداق آیات و...... این پرسشها مطرح میشود:
- پیامبر اکرم - ص - در خطبهای که روز غدیر ایراد فرمودند، در جهت اثبات ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب - ع - از چه آیاتی بهره گرفتند؟
- روشهای تفسیری مورد استناد نبی مکرم - ص - در خطبه غدیر چیست؟
این پژوهش در راستای پاسخگویی به پرسشهای مذکور، و روششناسی آیاتولایت در خطبه مسمّی به غدیر، با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است.
.2 فرازهای مختلف حدیث غدیر
رسول مکرم - ص - خطبهای که در روز غدیر خم ایراد نمودند را با یاد و نام خدا و حمد و ثنای الهی آغاز کرده و عظمت صفات لا یزال الهی را یادآور شدند و بر این مطلب گواهی دادند که خدایی جز خدای یکتا نیست و برای او مثل و مانندی یافت نمیشود. حضرت پس از حمد و ثنای الهی، فرمان الهی را مبنی بر ابلاغ ولایت علی بن ابی طالب - ع - به مردم رساندند و پذیرش ولایت علی - ع - را بر همگان فرض و واجب دانستند. سپس در قسمت اصلی خطبه، ولایت امیرالمؤمنین - ع - و ائمه پس از ایشان را اعلان رسمی نموده و فضایلی چند از حضرت علی - ع - را برای مردم بیان کرده و شایستگیهای ایشان را متذکر شدند.
ایشان سپس دست امیرالمؤمنین - ع - را بالا برده و با ایراد جمله:اللهمّ» وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذلهحبّ« و نصرت دوستداران علی - ع - و بغض و خواری دشمنان علی - ع - را از درگاه الهی درخواست نمودند. لزوم توجّه امّت به مسأله امامت، مورد تأکید فرازهای بعدی خطبه غدیر است. نبی مکرم - ص - نتیجه اطاعت از فرامین علی - ع - را هدایت جامعه بشری معرفی نموده و علی بن ابی طالب - ع - را هدایتگر و بهترین اوصیای الهی دانستند.
