بخشی از مقاله
چکیده
شنونده برای درک مفاهیم موردنظر گوینده صرفاً متکی به دانش درون زبانی خود نیست، بلکه از دانش برون زبانی نیز برای تعبیر این مفاهیم بهره میگیرد. درک و دریافت معنی تعبیرات زبانی به بافت موقعیتی بستگی دارد. جمله تا زمانی که در ذهن تولید نشده به شکل گزاره است و زمانی که تولید شد و در بافت قرار گرفت، پارهگفتار نامیده میشود. پارهگفتارها بدون هدف تولید نمیشوند، بلکه کارکردی دارند و گوینده با ادای آن کاری انجام میدهد. اعمالی را که پارهگفتارها انجام میدهند، کنش گفتار مینامند. تحلیل کنش گفتار یکی از زیرشاخههای کاربردشناسی است . با تحلیل پارهگفتارها مشخص میشود که آنها چهکاری انجام میدهند و با بررسی کنش هر پارهگفتار به تحلیل بهتری از یک متن میرسیم. در این مقاله خطبهی غدیر بر اساس طبقهبندی سرل از کنش گفتار بازخوانی میشود تا مشخص شود چه انواعی از کنشهای گفتار در آن دیده میشود، کدامیک از آنها بیشترین کاربرد را دارد و بررسی میکند که گوینده از طریق بهکارگیری کدام کنشهای گفتاری، توانسته بر مخاطبانش تأثیر بگذارد. نتایج نشان میدهد که از همه انواع کنشهای گفتاری در این خطبه استفاده شده است، میزان بالایی از کنشهای اظهاری و ترغیبی در متن دیده میشود که با توجه به اعلام ولایت امیرالمؤمنین علی علیهالسلام و تشویق مردم به پذیرش این امر الهی، گویای تسلط گوینده بر جنبههای بلاغی و خطابی سخن است.
مقدمه و طرح مسئله
در کاربردشناسی، پارهگفتار در مقابل جمله مطرح میشود. هرگاه جملهای در بافتی مناسب به کار رود که گوینده یا نویسنده مقصودش را به طور کامل بیان کند و خواننده یا شنونده نیز مقصود وی را بهطور کامل درک نماید، پارهگفتار نامیده میشود. در حقیقت مفهوم پارهگفتار حاصل معنای جمله و بافت است؛ یعنی تمامی مطالبی که به صورت ضمنی قابل درکاند - لاینز، . - 382 :1391 پارهگفتارهامعمولاً بدون هدف و منظور خاص تولید نمیشوند، بلکه در تولید پارهگفتار کارکردی نیز مدنظر قرار میگیرد و در واقع ضمن بیان پارهگفتار، گوینده کاری را انجام میدهد. هنگام نوشتن و سخن گفتن بدیهی است که مینویسیم و میخوانیم، اما اعمال دیگری مانند تهدید، ادعا، دفاع از خود، پاسخگویی به سؤالی مقدر، انذار و نهی و امر و دیگر اعمال را انجام میدهیم. این اعمال در حوزه کاربردشناسی طبقهبندی شده است. از آنجا که تحلیل کنش گفتار شاخهای از تحلیل گفتمان است، برای تحلیل و بررسی یک متن میتوان با تحلیل کنش گفتار به اهداف و کارکردهای ثانوی آن متن پی برد؛ یعنی راههای بررسی و تحلیل یک متن بررسی واژگان و معانی آن در بافت است. این مقاله میکوشد که خطبه غدیر را با توجه به طبقهبندی سرل بررسی کند و به این سؤالات پاسخ دهد:
در این خطبه کدام کنشها به کار رفته است؟
از نظر وقوع کدام کنشها بیشتر به کار رفته است؟
از توجه به میزان کاربرد انواع کنشهای گفتار در متن، چه نتایجی میتوان گرفت؟
پیشینه پژوهش
تاکنون خطبه غدیر بر اساس طبقهبندی سرل از کنش گفتار بررسی نشده است، اما در مقالات زیر به این رویکرد پرداختهاند که از نظر بستر پژوهش با مقاله حاضر تفاوت دارند:
