بخشی از مقاله
چکیده:
تصمیمگیری فرآیندی خاص شامل پیشبینی، ارزیابی و مقایسه نتایج راهحلهای موجود و انتخاب قطعی یک راهحل برای رسیدن به اهدف مطلوب است که اصطلاحا تحت عنوان تصمیمگیری چندمعیاره شناخته میشود. در این مقاله روش اصلاح شده آراس در تصمیمگیری چندمعیاره به همراه مراحلش شرح داده شده است. این روش مشکل روش آراس را بازنگری و تصحیح کرده است زیرا آراس همواره ما را به بهترین انتخاب نمیرساند . در این تحقیق ما با مثال نقضی ایراد روش آراس را نشان میدهیم و در ادامه روش پیشنهادی خود را که منجر به انتخاب گزینه برتر میشود، ارائه میدهیم. در این صورت مشکل روش آراس حل شده و به ترتیبی درست در اولویتبندی گزینهها میرسیم.
واژههای کلیدی: تصمیمگیری چند معیاره، روش آراس، فرآیند تصمیمگیری
-1 مقدمه
بسیاری از صاحبنظران مدیریت معتقدند که کانون اصلی مدیریت را تصمیمگیری تشکیل میدهد. درواقع آنها انجام وظایفی چون برنامهریزی، سازماندهی و کنترل را چیزی جز تصمیمگیری نمیدانند.[1] مسائل تصمیمگیری دنیای واقعی، بیش از حد پیچیده و بدون ساختار هستند که بتوان برای آنها یک معیار واحد و یک نقطه نظر را در نظر گرفت. در یک رویکرد تکمعیاره، تحلیلگر برای ایجاد یک معیار منحصر به فرد، تمام جنبههای مربوط به یک مسئله را در نظر میگیرد. چنین رویکرد یک بعدی، یک حد ساده انگارنهای از ماهیت واقعی مسئله میباشد. از دید صاحب نظران در حالت کلی تصمیمگیری طریقه عمل و یا حرکت در مسیر خاصی است که با تامل و به صورت آگاهانه از بین روشهای مختلف برای نیل به یک هدف مطلوب انتخاب شده است. بنابراین تصمیمگیری انتخاب راهی از میان راههاست.[2]
طیف گسترده تکنیکهای موجود برای مسائل تصمیمگیری چندمعیاره، که در پیچیدگی و راهحلهای شدنی متفاوت هستند، دچار سردرگمی کاربران بالقوه شدهاند. هر یک از این روشها دارای نقاط قوت و ضعف مخصوص به خود هستند، که سبب تناقض میشود. با استفاده از روشهای مختلف تصمیمگیری چندمعیاره، میتوان مسائل را رتبهبندی کرد. انتقاد عمده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره به دلیل تفاوت در این روشها میباشد که باعث نتایج متفاوتی میشود. تفاوتهایی که در این الگوریتمها وجود دارد به دلایل موارد زیر میباشد:[3]
· استفاده از وزنهای مختلف
· متفاوت انتخاب کردن بهترین راه حل
· معرفی پارامترهای اضافی که راه حل را تحت تأثیر قرار میدهد.
نیاز به مقایسه روشهای تصمیمگیری چند معیاره و اهمیت انتخاب این روشها جهت پیشنهاد برای طبقهبندی این مسائل برای اولین بار توسط مک کریمون3ارائه گردید. [4] همچنین گوتانی4و مارتل5در سال 1998 یک رویکرد روشمند را برای انتخاب یک روش مناسب تصمیمگیری چندمعیاره برای یک وضعیت خاص تصمیمگیری ارائه کردند.[5] زاناکیس6 و همکارانش نیز در سال 1998 به وسیله یک شبیهسازی، چند روش تصمیمگیری چند معیاره را مورد ارزیابی قرار دادند. آنها مدل مجموع ساده وزنی7، مدل نمایی افزاینده ضربی8، مدل ELECTRE، و تحلیل سلسله مراتبی 9 را مورد بررسی قرار دادند که در این میان دو روش مدل مجموع ساده وزنی و مدل نمایی افزاینده ضربی بهتر بودند.[6] راههای مختلفی برای طبقهبندی روشهای تصمیمگیری چند معیاره وجود دارد که هوانگ10و یون[7]11، لاریچو[8]12 و فیگویرا13و همکارانش [9] روشهایی را ارائه کردند. همچنین طبقهبندی روشهای تصمیمگیری چند معیاره بر اساس انواع اطلاعات، با توجه به نظر لاریچو به صورت زیر میباشد.[8]
· روشهایی بر اساس اندازهگیری کمیت: این روشهای بر اساس تئوری مطلوبیت چند معیاره شامل روشهایی همچون اولویتبندی بر اساس شباهت به راه حل ایدهآل مجموع ساده وزنی، لینمپ14،مورا 15،کوپراس 16میباشد.
· روشهایی بر اساس اندازهگیریهای کیفی اولیه: شامل روشهایی همچون تحلیل سلسله مراتبی و فازی میباشد.
· روشهای اولویت نسبی بر اساس مقایسه دو به دو گزینهها: این گروه شامل تغیراتی در مدل، حذف و انتخاب ابزار واقعی، پرامتی، تاکتیک و دیگر روشها میباشد.
· روشهایی بر اساس اندازهگیری کیفی تبدیل نشده به متغیرهای کمی: این گروه شامل روشهای ارزیابی تصمیمگیری شفاهی میباشد و از اطلاعات کیفی برای محیطهای تصمیمگیری شامل سطوح بالا عدم قطعیت استفاده میکند.در دهههای اخیر توجه محققین به مدلهای چندمعیاره برای تصمیمگیریهای پیچیده، افزایش یافته است. تصمیمگیری چند معیاره یکی از عمیقترین حوزههای تصمیمگیری در علوم، تجارت و دولت است، که در این نوع تصمیمگیریها، مدیران به جای یک معیار خواستار بهینه کردن مقدار چندین معیار اعم از کمی و کیفی، مانند حداکثر کردن سود، حداقل کردن اضافه کاری و افزایش رضایت شغلی هستند.[9]
در مقاله حاضر روش آراس[10]17 در تصمیمگیری چندمعیاره به همراه مراحلش شرح داده شده است، این روش همیشه ترتیب درستی از گزینهها را نمیدهد و در واقع ما را به بهترین انتخاب نمیرساند، این موضوع نقص این روش میباشد. در این تحقیق ما با مثال نقضی این ایراد را نشان میدهیم و در ادامه روش پیشنهادی خود را که منجر به انتخاب گزینه برتر میشود را ارائه میدهیم. روش پیشنهادی ما به این صورت است که گزینهها به صورت دوبهدو بر اساس نتایج حاصل از آراس با یکدیگر مقایسه شوند، در این صورت مشکل روش آراس حل شده و به ترتیبی درست در اولویتبندی گزینهها میرسیم. در ادامه ساختار مقاله به چند بخش کلی تقسیم میشود که در بخش 2 با روش و مراحل نسبت ارزیابی افزودنی جدید - آراس - در تصمیمگیری چند معیاره آشنا میشویم و در بخش 3 روش اصلاحی پیشنهادی ارائه شده است و در بخش 4 نتیجه گیری آورده شده است.
-2 روش آراس در تصمیمگیری چند معیاره
مسئله تصمیمگیری عمومی با اقدامات رتبهبندی یک تعداد متناهی از گزینههای تصمیم، مرتبط است که هر کدام به صراحت از نظر معیارهای تصمیمگیری مختلفی توصیف شدهاند که به طور همزمان در نظر گرفته میشوند. با توجه به روش نسبت ارزیابی افزودنی جدید، یک مقدار تابع مطلوبیت برای تعین پیچیدگی کارایی نسبی از یک گزینه شدنی، به طور مستقیم با اثر نسبی ارزشها و وزنهای معیارهای اصلی در نظر گرفته شده در یک پروژه متناسب است.[10]
-2-1 مراحل روش آراس -1 مرحله اول تشکیل ماتریس تصمیمگیری است. - رابطه - - 1 -
معیارها توسط متخصص تعین میشوند. این اطلاعات میتواند توسط اشخاص علاقهمند با در نظر گرفتن اهداف و فرصتهایشان تصحیح شود. سپس تعین اولویت گزینهها در چندین مرحله انجام میشود. معمولا معیارها ابعاد مختلفی دارند. هدف از مرحله بعدی دریافت ارزش وزنی بدون بعد از معیارهای مقایسه است. به منظور جلوگیری از ابعاد مختلف معیارها، یک نسبت برای مقدار بهینه استفاده میشود. نظریههای مختلفی در توصیف نسبت برای مقدار بهینه وجود دارد. با این حال، مقدارها بر روی فاصله ]ٌ;ً[ و یا بر فاصله ] ;ً[ با استفاده از نرمالیزه کردن ماتریس تصمیمگیری تصویر میشوند.
-2 در مرحله دوم مقادیر اولیه همه معیارها نرمالیزه میشوند. مقادیر xij ، نرمالیز شده ماتریس تصمیم X هستند - رابطه . - - 2 -
