بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی روش های پیشگیری از اعتیاد در محیط های آموزشی است.یافته های پژوهشی نشان داد:آگاهی دانش آموزان از توانایی هایشان باعث می شود خود را فردی شایسته حس کنند و ظرفیت های بالقوه خود را به مرحله فعلیت برسانند و هویت واقعی شان شکل بگیرد ، لذا کمتردردام انحرافات اجتماعی مانند اعتیاد گرفتار شوند. عوامل خانوادگی ،فردی ، آموزشگاهی متعددی هم باعث شکست تحصیلی شده است. بنابراین دچار شکست روحی و روانی شده و برای رهایی از این مشکلات به مواد دخانی روی می آورند.
سستی یکی از سه نهاد خانه ، مدرسه و جامعه ،در جلوگیری از اعتیاد دانش آموزان ، اقتدار دیگری را در پیشگیری تضعیف می نماید و همکاری و هماهنگی این سه نهاد پیشگیری از اعتیاد را بهبود می بخشد . ورزش و تحرک به آنان کمک می کند تا روحیه رقابت سالم و مبارزه با بیماری هایی مانند افسردگی را یاد بگیرند و از گرایش به اعتیاد دوری کنند . دانش آموزان زمانی به ضرر و زیان مواد مخدر پی می برند که آنرا تجربه کنند چون تجربه مواد مخدر ، اعتیاد به دنبال می آورد و جبران آن گران تمام می شود پس تا جایی که امکان دارد باید عملا آن ها را با عوارض اعتیاد آشنا کرد و آن ها را راهنمایی نمود تا دردام اعتیاد اسیر نشوند.
مقدمه :
امروزه جوامع بشری مشکلات فرهنگ خود را با بکارگیری نیروی عظیم انسانی و مشکلات اقتصادی ،سیاسی ،مالی و صنعتی خودرا با تقویت نیروی فکری انسان ها حل می کنند.تردیدی نیست در جوامعی که مغزهای متفکر و اندیشمندان آن متعهد و پایبند به اصول انسانی اند رشد و ترقی بیشتری دیده می شود و مشکلات یکی پس ازدیگری رفع می شود و بالعکس ،جوامعی که از این نیرو بهره کمتری می برند ،ضعف و مشکلات آن ها بیشتر است. آری ، اندیشه و فکر انسان چاره ساز است، با خود فرهنگ می آورد ،اعتقادات را قوی ، ارزش های آن ها را تقویت ، افراد را فرمانبردار احکام الهی و دنیا و آخرت را آباد می کند و اگر قدری به کیفیت اندیشه خود فکر کنیم ، شاید بتوانیم این نیروی بزرگ خداداد را در جهت رشد و شکوفایی خود و ×جامعه بکار بگیریم.
شرح مسئله و اهمیت آن :
بررسی وضعیت قاچاق مواد مخدر و اعتیاد نشان می دهد که ایران از مهم ترین راه های حمل مواد افیونی به اروپا و غرب بوده است اما پس از انقلاب کمتر شده است . در نتیجه بر تلاش باندهای قاچاق افزوده است بعنوان مثال طی سالهای 1998-1979 بیش از 1455 تن از انواع مواد در ایران کشف شده که شامل 25 تن هروئین ،12/5 تن مرفین ، 115 تن تریاک و 175 تن حشیش بوده است. با همه این ها این مواد همچنان قربانی می گیرد و این هشدار جدی برای دولت و مردم است تا با شیوه های موثرتری به مقابله برخیزند بنابراین برای جلوگیری از این بلای خانمان سوز باید بیش از هر ابزاری به اقدامات فرهنگی در خانه و مدارس متوسل شد.
پزشکان می گویند"پیشگیری همیشه بهتر از درمان است"این مسئله در اعتیاد اهمیت زیادتری دارد .از این رو کارشناسان مبارزه با مواد مخدر معتقدند مبارزه با اعتیاد را باید از مهد کودک و دبستان شروع کرد و تا دانشگاه پیگیری کرد. در پیشگیری از اعتیاد خانواده و آموزش و پرورش 2 رکن مهم اند و مربیان و والدین نقش زیادی در نجات نسل جوان از گرداب اعتیاد برعهده دارند،بهترین راه مبارزه با اعتیاد ،پیشگیری است و بهترین راه پیشگیری آگاه کردن نسل جوان از خطرات مواد مخدر است .
دامنه آسیب ناشی از اعتیاد نسل جوان، چنان گسترده است که در صورت عدم همکاری مدارس می تواند پایه های استقرار نظام جمهوری اسلامی را ، در حد تهدیدات خارجی ،تضعیف نماید: از جهت اقتصادی ، عدم توفیق در پیشگیری و انحراف ناشی از اعتیاد نیازمند هزینه های مالی زیادی برای درمان و مقابله دارد و از طرف دیگر باعث افت تحصیلی و از دست رفتن سرمایه گذاری های خانواده و دولت در آموزش می شود ، از جهت فرهنگی - اجتماعی ، شکست های تحصیلی ، اعتیاد ، بیکاری و نامطلوب چهره جامعه با وجود افراد معتاد بر جامعه تحصیل می شود ، از بعد امنیتی ، اعتیاد با خود انحرافات وکجروی هایی مانند سرقت بهمراه دارد ، از لحاظ سیاسی نیز پیشگیری نکردن از اعتیاد ، بسیاری از برنامه ریزی های اقتصادی و فرهنگی کشور دچار اختلال و مشکل می شوند.
بخشی از خسارت های ناشی از عدم پیشگیری از اعتیاد در نوجوانی و جوانی قابل محاسبه عددی است مانند خسارت های مادی تحصیلی ولی بخش مهم آن قابل بیان با عدد و رقم نیست مانند تبعات روانی و امنیتی برفرد ، خانواده و جامعه که در هر دو ،جامعه و کشور متضرر می شود و اعتیاد که می شود با هزینه اندک پیشگیری شود به مرحله بحران و خسارت نرسد.اهمیت و ضرورت این تحقیق از 2 بعد کاربردی و نظری قابل توجه است :از یک جهت پایه های تئوری و عملی جهت شناخت یکی از مسائل مبتلا به امروز جامعه یعنی اعتیاد به مواد مخدر را فراهم می کند و از طرف دیگر متناسب با آن راهکارهایی برای بهبود وضعیت پیشگیری ارائه خواهد داد تا مسئولین اقدامات عملی انجام دهند - محسنی ، ص - 282 -283
مبانی نظری و مطالعاتی:
تعریف اعتیاد: اعتیاد یک پدیده زیستی است که به موجود زنده این امکان را میدهد که خود را بتدریج با بعضی مواد سمی سازش دهد و مصرف روزمره ای از آنرا تحمل کند .از نظر فیزیولوژیستها اعتیاد حالتی است که استعمال متوالی یا متناوب ماده مخدر در فرد ایجاد می کند و تحریک ×پذیری سلول های عصبی و دستگاه عصبی افزایش می یابد و در نتیجه داروی بیشتری لازم است که آن را به حالت تعادل برگرداند.
سیگار دروازه اعتیاد:رابطه سیگار و اعتیاد رابطه ناگسستنی است و برای شناخت بهتر ارتباط سیگار با اعتیاد ، به چند آمارباید توجه کنیم:-1 همه معتادان به مواد مخدر ، قبل از اعتیاد سیگاری بوده اند. -2 سیگار در مصرف حشیش و ماری جوانا ، نقش عامل را بازی می کند. -3معتادان حرفه ای ، سیگار را مقدمه اعتیاد می دانند. 34 -4 درصد معتادان گفته اند یکی از اولین انگیزه های مصرف مواد ، تکمیل لذت حاصل از مصرف سیگار و تجربه آن بوده است. طبق آمار بیشتر جوانان و نوجوانان اولین گام را با سیگار شروع کرده اند و مصرف آن در بین جوانان و نوجوانان وابسته به قشر خاصی نیست از این رو هشدار های والدین در مورد آسیب ها و ضررهای آن در جلوگیری از سقوط آنان در دام اعتیاد خیلی موثر است.
روشهای پیشگیری از اعتیاد دانش مندان
-1 خودباوری : یک حالت مثبت روحی و روانی است که با احساس ارزشمندی در نفس انسان پدید می آید و از مشکلات و موانعی که برایش پیش می آید هراس به دل راه نمی دهد . در واقع باور به استعدادها ، تواناییها و نیروهای نهفته فطری درونی است و مرحله عالی خودباوری ، شکوفایی همه استعدادهای بالقوه فرد است - سیدنژاد ، - 1380 .خودباوری ، توان افزا ، انرژی زا و انگیزه دهنده است و ما را ترغیب به موفقیت می کند و باعث می شود از موفقیتهای خود احساس لذت و غرور کنید . - براندن، 1379 ص - 18-20 در قرآن کریم آیه " علیکم انفسکم " دلالت بر همین موضوع دارد - یعنی انسان خودت را بشناس - خودت از خودت مراقبت کن ، به تعبیر دیگر " انسان خود را باور کن و به واقعیات برس " و در باره آن بیندیش . - نشریه جمهوری اسلامی، - 1379 پیشرفت سریع تکنولوژی ، باعث چند نوع ناسازگاری بین انسان و تکنولوژی شد :
-1 احساس بیگانگی1 ، که انسانها با وجود زندگی در میان همنوعان و نزدیکان خود ، باز خود را نسبت به آنها بیگانه می پندارد . زن و شوهر نسبت به هم و هر دو نسبت به فرزندان و برعکس ، مانند بیگانه رفتار می کنند و بیشتر دنبال معایب یکدیگر می گردند تا کشف محاسن. -2 احساس غیرانسانی2 ، بدین معنا که روابط فعلی بین افراد بشر به میزان بازدهی افراد مثل ماشین ها بیشتر توجه می شود تا به عنوان یک انسان محترم . مثلاً فرزندان پدر و مادری رابیشردوست دارند که بیشترین آزادی را در خرج کردن به آنها بدهند و موافق میل آنها رفتار کنند . -3 احساس بی هویتی3 ، اینکه شخص هویت خود را از دست داده است و فردی بی نام در گروه خود شده است که باعث اختلالات شخصیتی متعددی می شود . چنانکه هر روز شاهد افزایش تعداد بزهکاران ، معتادان و تبهکاران هستیم . - شعاری نژاد، 1370ص - 333-335
-2 راهنمایی و مشاوره : مدرسه و کارکنان ابتدا باید معروفها و منکرات را بشناسند سپس آنها را به دانش آموزان تعلیم و آموزش دهند ، با مهربانی ، دلسوزی ، پدرانه و بدون تحقیر و تکبر به وعظ و نصیحت آنها بپردازند مثلاً بگویند : اگر فلان عمل خلاف را انجام دهی از ورودت به مدرسه جلوگیری می کنم و به معلمان و مدیر و اولیاء ات خواهیم گفت و در نهایت همه دست به دست هم داده و با وحدت و همدلی در مقابل دانش آموزان و مرتکبین منکرات بایستند . - اصغری ،1378 ص - 51-61 در بخشی از وصیت نامه امیرالمومنین حضرت علی - ع - به فرزند برومندش امام حسن - ع - درباره شیوه زندگانی و آیین رهبری می فرمایند : تا می توانی افراد جامعه را به نیکی و نیکوکاری تشویق کن تا این صفت پسندیده ،خوی و ملکه تو شود و آنان را که به کارهای زشت و ناستوه خو گرفته اند ، به دست و زبان برحذر دار و پیوسته در راه خدا با دشمنان دین بستیز و در این راه از سرزنش آنها نهراسی. - ماحوزی، 1363 ص - 82
-3 فرهنگ سازی : فرهنگ 4 نظامی سازمان یافته از رفتارها و یا شیوه عمومی زندگی گروه یا گروههایی از مردم است . عناصر فرهنگی مانند : عادات ، سنت ها ، اعتقادات ، هنجارها 5 ، ارزش ها 6 و نقطه نظرات مشترک انسانها را با یکدیگر پیوند می دهد و هویت اجتماعی به وجود می آورد . برخی از هنجارها از طریق مذهب ، دولت و یا قوه مقننه به وجود می آیند و بسیاری از عادات و سنت ها ناشی می شوند . - وثوقی، - 1378
