بخشی از مقاله
چکیده
زنان جزء نخستین قربانیان بسیاری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی اند. در این میان اعتیاد اگر نه اولین و عمده ترین، بلکه یکی از مهم ترین آنان است اعتیاد که نوعی بیماری زیستی، روانی و اجتماعی است به عوامل زیادی مربوط می شود . بنابراین نهادهای مرتبط اجتماعی و سازمان های تخصصی مرتبط با موضوع باید با اقدامات پیشگیرانه به کمک جامعه بشتابند. که در این میان ورزش به عنوان یک واقعیت اجتماعی با پدیده های اجتماعی دیگر روابط متقابل برقرار می کند وکارکردهای خاص خود را در جامعه به عهده می گیرد و در پیشگیری از اعتیاد زنان نقش موثری را ایفا کند .هدف تحقیق حاضر نگاه پیشگیرانه به اعتیاد زنان و نقش ورزش در این موضوع با تأکید بر نظریه های جامعه شناختی است . این تحقیق از نوع توصیفی و کتا بخانه ای است و در آن تلاش شده است . علاوه بر بسط و بهبود نظریه های موجود ، از زاویه ای نو و از منظر اجتماعی بدان پرداخته شود
واژه های کلیدی: اعتیاد، اعتیاد زنان، ورزش، پیشگیری، نظزیه های جامعه شناسی
مقدمه و بیان مسأله :
اعتیاد یک بیماری روانی، اجتماعی و اقتصادی است که از مصرف غیرطبیعی و غیرمجاز برخی مواد مانندالکل، تریاک،حشیش... ناشی می شود و باعث وابستگی روانی یا فیزیولوژیک فرد مبتلا - معتاد - به این مواد می شود و در عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی وی تأثیرات نامطلوب بر جای می گذارد. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می شود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد - زنجانی، . - 1386
استعمال موادمخدر می تواند نشانه ای از یک بحران اجتماعی باشد بحرانی که با استعمال مواد مخدر در بین زنان بغرنج تر می شود . با آزاد شدن زنان از خانواده سنتی ، کاهش محدودیت های اجتماعی ، توسعه جنبش های اجتماعی زنان و ورود زنان به بازار کار ، رفتار زنان و مردان به یکدیگر نزدیک شد و به دنبال آن جرایم زنان افزایش یافت . - احمدی ،. - 210 :1384 اعتیاد از آن موارد می باشد .استفاده از مواد مخدر توسط زنان آنها را با داغ اجتماعی مواجه می سازد که خود زمینه را جهت انجام کج روی های بعدی فراهم می کند - خادمیان و قناعتیان،. - 60 :1387 متأسفانه بر اساس آمار جهانی ، اعتیاد در زنان عوارض خطرناک تری نسبت به مردان ایجاد می کند به عنوان مثال ، فاصله زمانی اولین تجربه مصرف مواد تا تزریق مواد در زنان به طور متوسط 2 سال و در مردان 8سال است.
بدین ترتیب زنان 6سال زودتر از مردان به واسطه وابستگی شدید ، کشیده می شوندکه روشن است درمان سخت تر و عوارض جسمی،روانی و اجتماعی آن نیز به مراتب بیشتر است - نوری،. - 1389 با نظر به نقش زنان در تعلیم و تربیت فرزندان و نقش کلیدی شان در خانواده، ضروری است نهادهای مرتبط اجتماعی از قبیل خانواده، رسانههای گروهی و سازمانهای تخصصی مرتبط با موضوع با اقدامات پیشگیرانه به کمک جامعه بشتابند منظور از پیشگیری، جلوگیری از وقوع یک اتفاق و مداخله مثبت و اندیشمندانه برای مقابله با شرایط مضر است قبل از آنکه منجر به اختلال و ناتوانی شود - سازمان ملل متحد - .
ضرورت و نیاز جامعه، نوزادی را تحت عنوان نهاد ثانویه ورزش متولد نموده که نقش سلامت فردی، روحی و اجتماعی را ایفا میکند. در روششناسی معتادان، طبق نتایج به عمل آمده از تحقیقات قبلی، ورزش میتواند نقش تسهیلکننده یا هدایتکننده داشته باشد. تسهیلکننده در جهت رفع کمبودها و محرومیت گروه بزهکار و هدایتکننده در جهت تخلیه انرژی و هیجانات به شکل ساختارمند. بنابراین خواست مطلوب و مورد نظر که میتواند تا حدودی به عنوان تعدیل رفتاری و عادات روزمره معتادان به خوبی ایفای نقش کند، ورزش کردن و توجه به این مقوله است. بنابراین یکی از بهترین راهکارها برای پیشگیری از اعتیاددر بین زنان ورزش است . و هدف این پژوهش نیز بررسی همین موضوع است.
مروری بر وضعیت اعتیاد زنان در جامعه
تا اوایل دهه 1990 میلادی، پژوهشها در حوزه اعتیاد بیشتر متمرکز بر جمعیت مردان بوده است. از 1994 میلادی با تأکید سازمان بهداشت جهانی، پژوهشهای معطوف به جمعیتهای زنان و بذل توجه و اهمیت به نقش تفاوتهای جنسیتی رو به رشد بوده است - مزینانی، . - 1389 احتمالاً یکی از مهمترین دلایل این تغییر رویکرد ناشی از افزایش میزان آسیبپذیری و روند رو به رشد اعتیاد زنان در اثر تغییرات اجتماعی در دوران اخیر بوده است. در ایران نیز تغییرات و تحولات اجتماعی در دهههای اخیر و تحول نقشهای اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی که در کل جامعه و به ویژه در میان زنان بروز کرده است، بهطورمستقیم و یا غیر مستقیم به گسترش دامنه اعتیاد در میان زنان منجر شده است.
با این حال در پژوهشهای مربوط به اعتیاد، زنان تنها گروه کوچکی از افراد مطالعه را تشکیل میدهند و عموماً محدود به مواردی هستند که بهوسیله مراجع ذیصلاح دستگیر شده و در زندان بهسر می برند و یا تحت درمان قرار دارند؛ در این مطالعات نیز عموماً بررسی ویژگیهای جنسیتی اعتیاد زنان مورد غفلت واقع شده است - حجتی و همکاران، . - 1390آمارهای موجود از وضعیت اعتیاد زنان در جامعه هرچند ناقص و متناقضاند و قابلیت اتکای چندانی ندارند اما در این امر هم عقیدهاند که افزایش اعتیاد به مواد مخدر و بهویژه روانگردانها در میان زنان جامعه با سرعت بسیار زیادی در حال رشد هستند.بهطورکلی آمار موجود حاکی از آن است 9/6درصد از از معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند - ستاد مبارزه با مواد مخدر، . - 1387
وزارت بهداشت در آمار خود در مورد زنان معتاد از رقم یک زن معتاد به ازای هشت مرد معتاد گزارش می دهد .برخی گزارش ها هم بر این امر تأکید دارند که درمقابل هر 100 مرد معتاد 7 زن معتاد در کشور وجود دارد . از سوی دیگر به گفته مسؤلان زندا ن های کشور، در حال حاضر 50 درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان هستندکه به نقل از همین مسؤلان این آمار در سال های اخیر افزایش یافته است - ستاد مبارزه با مواد مخدر، - 1381آمار سال 1393 حاکی از آن است که زنان 9 درصد مصرفکنندگان مواد مخدر در جامعه را تشکیل میدهند و گفته میشود وابستگی زنان به سوءمصرف مواد در طول یک دهه اخیر، بهطور میانگین چهار برابر شده است. - پورتال ستاد پیشگیری از مواد مخدر، - 1393برخی مطالعات در جمعیتهای محدود زنان بهویژه در شهرهای بزرگ اذعان دارند که الگوهای رایج اعتیاد در حال دگرگونی است و نمودهای جدیدی از وابستگی به مواد در حال ظهور و بروز است.
افزایش گرایش اقشاری از دختران و زنان جوان متعلق به طبقه متوسط مانند دانشجویان دختر در ایام امتحانات به سوءمصرف مواد از جمله این نمودهای جدید است. - گروسی، 1390 و رحیمی موقر، . - 1383روند افزایشی اعتیاد با چنین شیب تندی، توجه ویژه به مسئله اعتیاد زنانه را ضروری میسازد و لازم است ویژگیهای متفاوت جنسیتی مؤثر در ابتلا به وابستگی به مواد مخدر مشخص شده و مداخلات پیشگیرانه، متناسب با جنسیت زنانه بر اساس ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی طراحی و پیاده شود. این امر بهویژه زمانی اهمیت دوچندان مییابد که بدانیم بهلحاظ فیزیولوژیک که
