بخشی از مقاله
چکیده
زراعت برنج دارای آفات مختلفی است که بعضی از آنها مانند کرم ساقه خوار از نظر اقتصادی بسیار قابل توجه و حائز اهمیت است. زیرا حدود % 4 تا % 6 کل خسارت عملکرد برنج مربوط به این آفت میباشد. خسارت این آفت در مرحله زندگی لاروی مشاهده میگردد. در ابتدا لاروها از غشاء و سبزینه برگ تغذیه میکنند و سپس به داخل غلاف برگ مورد حمله فرو رفته و خود را به داخل ساقه کشانده و باعث خسارت میشوند. خسارت این آفت در نسل اول در نیمه دوم خرداد ماه و در نسل دوم در نیمه اول مرداد ماه مشاهده میگردد برای مبارزه با کرم ساقه خوار برنج سه روش کلی وجود دارد که عبارتند از: -1 مبارزه زراعی پاییزه و زمستانی -2 مبارزه بیولوژیک -3 ×مبارزه شیمیایی در بهار و تابستان است .
کلمات کلیدی: آفت کرم ساقه خوار برنج، ، مبارزه زراعی پاییزه و زمستانی ، بیولوژیک و شیمیایی.
مقدمه:
کرم ساقه خوار برنج در دنیا اولین بار در سال 1863 شناخته شده است و در ایران نیز ابتدا در شهریور ماه 1351 توسط آزمایشگاه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی تنکابن و به احتمال قوی بوسیله مستوفی پور، دزفولیان از حشره شناس آلمانی EBERTرامسر، آمل و چابکسر جمع آوری و پرورش یافته و پروانه های خارج شده را ابرت - ×در همین سال تشخیص داده است.[1]در مورد چگونگی ورود این آفت اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی گفته میشود که توسط کاه و کلشهای. همراه مرکبات از پاکستان به ایران وارد شده است[2] پس از ورود این آفت از سال 1351 به بعد سطوح مزارع آلوده افزایش نشان میدهد که شاید این مسئله درنتیجه مصرف سوء سموم باشد به طوری که در طی 18 سال اولیه مبارزه بر علیه این آفت در استان مازندران، در حدود 150000 تن سموم گرانول مصرف گردید. از طرف دیگر مصرف سموم شیمیایی باعث شده تا جمعیت دشمنان طبیعی این آفت نیز شدیدا کاهش یابد و در صورتی که مصرف سموم با همین شدت ادامه و افزایش مییافت اثرات مرگباری بر محیط زیست منطقه بر جا میگذاشت که جبران پذیر نبود خوشبختانه استفاده از روشهای کنترل غیر شیمیایی، بیولوژیک و تلفیقی قدم بسیار موثر و مفیدی برای کاهش مصرف سموم بوده است[8]
اهمیت و ضرورت
برای اولین بار در سال 1906 از این حشره به عنوان یکی از خطرناکترین آفات برنج در دنیا نام برد شده و مدتهای بسیار زیادی است که کشاورزان در حدود 35 کشور در مزارع برنجکاری خود ازخسارت این آفت زیان میبینند.[2]آفت کرم ساقه خوار برنج اکنون در مناطق برنجکاری استانهای گیلان، مازندران و گرگان وجود دارد، ولی تا کنون از سایر نواحی برنج کاری کشور گزارش نشده است. و بدین جهت لازم است اقدامات اساسی درباره جلوگیری ازشیوع آن به استانهای اصفهان، فارس، چهارمحال بختیاری و غیره بشود. این آفت در اغلب کشورهای دیگر که اقدام به کشت برنج میشود وجود دارد و شیوع آن از کشورهای استرالیا، بنگلادش، برمه، کامبوج، چین، جزایرهاوائی، هندوستان، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کره، مالزی، نپال، فیلیپین، اسپانیا، سریلانکا، تایوان، تایلند، ویتنام، ×مصر، اسرائیل، پرتقال گزارش شده است3.]و.[10به طوری که شالیکاران بعضی از کشورهای آسیایی نظیر ژاپن و تایوان این حشره را در ردیف مهمترین آفات محصول برنج مناطق خود میدانند. خسارت کرم ساقه خوار در ایران در سالهای اول طغیان آن، به دلیل عدم آشنایی با زندگی آفت و عدم اجرای روش صحیح مبارزه، بقدری زیاد بوده که در موارد زیاد کشاورزان از برداشت محصول خود صرفنظر کردند6]و[2
بیان مسئله
شکل شناسی - مرفولوژی - کرم ساقه خوار:
حشره بالغ: پروانه های ماده این آفت به رنگ زرد روشن و یا متمایل به قهوه ای و پروانه های نر تقریبا خاکستری هستند. در هر دو جنس رنگ بالهای عقبی سفید بوده و روی بالهای جلویی چند لکه نقره فام وجود دارد. طول بدن از 10 تا 13 میلیمتر متغیر بوده و عرض پروانه های نر با بالهای باز 20 تا 23 میلیمتر و پروانه های ماده تا 30 میلیمتر میرسد3.]و7و[8
تخم: تخمهای تازه گذارده شده سفید متمایل به زرد بوده و سپس تغییر رنگ میدهند. تخمها در پشت یا روی ×برگ و در ابتدا در گلبرگها گذاشته میشود. نسل اول آفت عموما پشت برگها تخم گذاری می کند. تا از شدت تابش خورشید و دید دشمنان در امان باشدتخم ها به صورت دسته جمعی گذاشته میشوند و پروانه ماده روی آنها را با یک ماده چسبناک کف مانند میپوشاند که در ابتدا به رنگ لیمویی روشن دیده میشوند و به تدریج تیره رنگ و نهایتا کاملا سیاه میگردند. تخم ها بعد از 5-11 روز که بستگی به درجه حرارت دارد تفریخ میشوند.[8.]
لارو: بدن لاروها به رنگ کرم مایل به قهوه ای روشن بوده و دارای 5 نوار تیره است که سه نوار در قسمت پشتی و دو نوار دیگر هر یک در پهلوها قرار گرفته است. نوارهای پشتی کم رنگ ترند. طول لاروهای کامل عموما 17 تا 26× میلیمتر است 4.]و.[8
شفیره: طول شفیره 12 تا 15 میلیمتر و قطر آن 2/5 تا 3/5 میلیمتر میباشد. رنگ آن قهوه ای روشن بوده که بعدها به قهوه ای تیره تبدیل میگردد. یک سوم انتهای شفیره به طرف پشت خمیده است. و زائده قلاب مانند نیز در انتهای بدن شفیره مشاهده میشود. مدت شفیرگی از6 تا 12 روز بسته به حرارت محیط متغیر است 2.]، 3، 4×، 7،6، 8 ،11 و [12
بیولوژی - زیست شناسی - :
کرم ساقه خوار برنج زمستان را در شمال ایران بصورت لارو کامل در داخل ساقه های خشک برنج و یا علفهای هرز اطراف مزرعه به سر میبرد. اولین شفیره های حاصل از لاروهای زمستانی در دهه اول اردیبهشت ماه شکل میگیرد، شفیره بدون پیله بوده و در داخل ساقه های باقیمانده برنج از سال قبل و یا علفهای هرز اطراف مزرعه، .× در کنار سوراخی که توسط لارو ایجاد شده است تشکیل میگردد[3] حداقل حرارت لازم برای شفیره شدن 10 درجه سانتیگراد میباشد. دوره زندگی شفیره ها با حرارت محیط رابطهمعکوس دارد و از 15 تا 30 درجه بین 6 تا 12 روز است. بنابراین در اوایل فصل به علت پایین بودن درجه حرارت .× دوره شفیرگی طولانی و در تابستان کوتاهتر است. شفیره ها در حرارت بالای 35 درجه آسیب میبینند[8] بین وزن شفیره و باروری آن رابطه مستقیم وجود دارد.
یعنی هر چه وزن شفیره ها بیشتر باشد پروانه های ماده خارج شده از آنها تخم بیشتری میریزند. اولین پروانه های آفت در شرایط گیلان از حدود بیستم اردیبهشت ماه ظاهر میشوند و در دهه دوم خرداد ماه به حداکثر خروج خود میرسند . - 2 - اما در مازندران شرقی خروج اولین × پروانه در سال 1353 در نهم اردیبهشت ماه و در سال 1354 در 25 فروردین ماه بوده است[7] فعالیت پروانه ها عموما در شب صورت میگیرد. روزها معمولا در سایه و روی ساقه برگ برنج و علفهای هرزحاشیه مزرعه به استراحت پرداخته و کمتر حرکت مینمایند. بطوری که میتوان یک ساقه را که روی آن پروانهدر حال استراحت است به آسانی کند بدون آنکه پروانه پرواز نماید. پرواز پروانه ها در اوایل شب شروع میشود ودر ساعت 9 شب به اوج خود رسیده و از این ساعت به بعد مجددا پرواز آنها کاهش مییابد. پروانه های نر و ماده
