بخشی از مقاله
آگاهي وشناخت بيشتر محيط زيست موجب شده است كه دراغلب كشورهاي جهان مبارزه بيولوژيك به عنوان بخش از مبارزه تلفيقي، نسبت به مبارزه شيميايي از اهميت بيشتري برخوردار شود.اساساً دركشاورزي وباغباني روش هاي گوناگوني براي مبارزه بيولوژيك وجود دارد كه دراين گونه روش ها از دشمنان طبيعي آفات براي كاهش جمعيت آنها استفاده مي شود.
مراقبت وحمايت ازحشرات مفيد
به منظور حمايت از حشرات مفيد، مصرف سموم شيميايي بايد به حداقل ممكن كاهش داده شود وتنها هنگامي كه جمعيت آفات از حد زيان اقتصاد بالاتر باشد، مي توان سموم شيميايي را مورد مصرف قرارداد كه دراين صورت نيز منحصراً تركيبات بي خطر براي حشرات مفيد بايد به كارگرفته شوند. دراين زمينه دسترسي به اطلاعات مربوط به سموم شيميايي بي خطر براي حشرات مفيد كه توسط گروه بين المللي سموم گياهي وارگانيسم هاي مفيد موردآزمايش قرار گرفته اند، از طريق سازمان بين المللي مبارزه بيولوژيك (IOBS ) امكان پذير مي باشد. براي حمايت از ارگانيسم هاي مفيد موجود درطبيعت روش هاي متنوعي بكار بسته مي شود كه درزير به چند نمونه از آنها به عنوان مثال اشاره مي شود.
- كاشت ونگهداري گياهان درحاشيه مزارع بصورت نوار يا پرچين براي بهبود بخشيدن به شرايط زندگي انواع حشرات مفيد؛
- ايجاد محيط هاي اكولوژيكي سالم ومناسب وحفاظت ا زمنابع طبيعي موجود؛
- كاشت گياهان شهد دار ويا جلب كننده براي حشرات شكاري مثل بالتوري كريزوپا (Chrysoperla carnea ) و مگس هاي خانواده سيرفيده (Syrphidae ) درنواحي مورد نظر درحاشيه مزارع؛
- ساختن آشيانه ويا نصب جعبه هاي مناسب براي تخم گذاري پرندگان ويا زندگي خفاش ها؛
- استفاده از توده هاي سنگ به عنوان پناهگاه براي پستانداران كوچك مفيد؛
بومي كردن حشرات مفيد وارداتي
دراين روش عوامل مفيدي راكه درمناطق ديگر دنيا به عنوان دشمنان طبيعي آفات شناخته شده اند به محيط جديد وارد كرده وپس ازتكثير درآزمايشگاه( انسكتاريوم) آنهارا براي كنترل جمعيت آفات درمزارع وباغ ها مورد استفاده قرارمي دهند.دراين حالت رهاسازي حشرات مفيد در كانون هاي مختلف ازدياد آفات ضروري است. نمونه موفقي كه از بومي كردن حشرات مفيد مي توان نام برد، پرورش زنبور پروسپالتلا (Perospaltella perniciosi ) است كه به عنوان فاكتوري مهم ومحدودكننده براي شپشك سانژوزه (سانخوزه) كارآيي خود را به اثبات رسانيده است.
پرورش انبوه و رهاسازي حشرات مفيد
تكثير ورها سازي انگل ها (پارازيت ها) وشكارگرهاي شناخته شده به عنوان دشمنان طبيعي حشرات وكنه هاي خسارات زا درسالهاي اخير از اهميت زيادي برخوردار شده است. سطح مبارزه با آفات ازطريق كاربرد حشرات مفيد همواره با افزايش روبه رو بوده است. به عنوان مثال استفاده از شكارگرها وزنبورهاي انگل (پارازيت) درگلخانه هاي مخصوص پرورش سبزي ها از 10 هكتار درسال 1983 به حدود 200 هكتار درسال 1990 رسيد.
دراروپا درسال 1990 براي كنترل آفات در15000 هكتار از سطح زير كشت ذرت از روش هاي بيولوژيك استفاده شده است. امروزه حدود14 گونه حشره مفيد براي مبارزه باكنه هاي تارعنكبوتي ، مگس هاي سفيد بال، ريشكداران (تريپس ها) ، مگس هاي مينوز، شته ها ولاروهاي سوسك هاي سرخرطومي ، شپشك هاي آرد آلود ونيز كرم ساقه خوار ذرت به شكل انبوه توليد وتوزيع مي شوند.
رها سازي حشرات مفيد براي مبارزه با آفات درشيوه مديريت تلفيقي آفات( IPM ) داراي مزاياي زيادي است كه دراينجا به ذكر چندين نمونه از آنها مي پردازيم:
1- درجه تأثيرزياد آنها، بطوري كه غالباً با حشره كش هاي شيميايي قابل مقايسه هستند.
2- نسل هايي از آفات كه نسبت به سموم شيميايي مقاومت نشا ن مي دهند، به وسيله دشمنان مفيد قابل كنترل هستند.
3- عمليات رهاسازي غالباً ساده بوده وبصورت دستي انجام مي شود.براي این كار به دستگاه هاي گران قيمت وپيچيده نيازي نيست.
4- هزينه مصرف حشره كش هاي شيميايي كاهش يافته وحشرات مفيد موجود حفظ مي شوند، زيرا عوامل مفيد رها شده غالباً فقط عليه آفات بخصوصي مؤثر بوده وحيات حشرات ديگر را مورد تهديد قرارنمي دهند.
5- مي توانيد به نحو ساده اي درتركيب با ديگر عوامل بيولوژيك موجب افزايش محصول شوند، مثلاً استفاده از زنبورها براي گرده افشاني بهتر گوجه فرنگي درشرايط گلخانه اي .
6- براي استفاده از حشرات مفيد محدوديتي وجود ندارد ومي توان آنها را درحاشيه تالاب ها ومحل هاي ذخيره آب ها كه مصرف سموم شيميايي درآن مناطق مجاز نيست بكار برد.
7- استفاده از حشره كش هاي شيميايي مشكل باقي مانده مواد شيميايي درمحصولات را بدنبال دارد كه سلامت انسان وحيوانات سودمند را به مخاطره مي اندازد، حال آنكه بهره گيري ازحشرات مفيد دركنترل آفات این مشكل را نيز ندارد .
8- درهنگام استفاده از حشرات رعايت زمان انتطار (دوره كارنس) لزومي ندارد استفاده از حشرات مفيد درمبارزه نيازمند به تجربه زيادي است كه مي بايست توسط افراد مجرب انجام شود. همچنين براي كسب موفقيت درمبارزه بيولوژيك لازم است كه استفاده كنندگان از این روش داراي معلومات فني مناسب باشند.
9- استفاده كننده بايد از بيولوژي آفات وحشرات مفيد آگاهي كافي داشته باشد ، زيراعلت اصلي عدم موفقيت دراين شيوه مهارآفات، غالباً بخاطر رهاسازي زود ويا ديرتر از موقع حشرات مفيد است.
10- مخارج استفاده از حشرات مفيد دربعضي ازموارد بيشتر ازمخارج استفاده از سموم شيميايي است . اما توجه به تأثيرات زيست محيطي كمتر مبارزه بيولوژيك، این افزايش هزينه اندك راجبران مي كند.
11- بسياري ازحشرات مفيد مانند كنه ها، براي ادامه فعاليت نيازمند درجه حرارت ورطوبت خاصي هستند ، بطوري كه استفاده از آنها درگلخانه ها ودرشرايط كنترل شده بسياربيشتر ازهواي آزاد معمول است.
12- تركيب كردن استفاده ازحشرات مفيد با ديگر عمليات زراعي تا حدي اشكال برانگيز است، تنها تعداد محدودي از سموم شيميايي براي حشرات مفيد درمراحل مختلف زندگي آنها بي خطر هستند. كشاورزان ويا باغداران بايد قبل از استفاده از حشرات مفيد دراين مورد كه چه عمليات ديگري را بايد درارتباط با حشرات مفيد انجام دهند، اطلاعات كافي بدست آورند . با برنامه ريزي دقيق وانتخاب انواع گياهان مقاوم غالباً ازمصرف سموم شيميايي جلوگيري مي شود. به عنوان مثال باكشت انواع خيار مقاوم به سفيدك حقيقي از سم پاشي باسموم قارچ كش خودداري مي شود. تنها بهره گيري مناسب از تمام روش هاي تلفيقي ممكن درحفظ نباتات است كه موجب مي شود تا از بروز خسارت هاي اقتصادي ناگهاني به هنگام استفاده ازحشرات مفيد جلوگيري به عمل آيد. بايد همه روش هاي كاشت را به نحوي برنامه ريزي كرد كه بتوان استفاده از حشرات مفيد را با ديگر عمليات زراعي هماهنگ كرد.
مبارزه با مگس هاي سفيد به وسيله زنبورEncarsia Formosa
مگس هاي سفيد به دو صورت به ميزبان خود آسيب مي رسانند، اول اينكه پوره ها از شيره گياهي تغذيه مي كنند وديگر آنكه به علت ترشحات چسبناك (عسلك) قسمت هاي زيرين برگ گياه را آلوده مي كنند وبخصوص درصورت وجود رطوبت زيادهوا، قارچ هاي سياه رنگ برروي ترشحات مذكور رشد كرده وپوشش سياه رنگي را به وجود مي آوند، به طوري كه عمل كربن گيري(Assimilation ) گياه ميزبان با اشكال مواجه مي شود. مگس هاي سفيد دربرابر بسياري ازحشره كش ها به شدت مقاوم هستند. زنبور Encarsia Formosaحشره كوچكي است به طول 6/0 ميلي متر، سر وسينه آنها سبز تيره، شكم درماده زرد رنگ ودرنرها سياه رنگ است.
در شرايط گلخانه ها زنبورهاي ماده در طول زندگي 3 تا 27 روزه خود 60 تا 100 عدد تخم مرغ مي گذارند. طول دوره زندگي زنبورهاي ماده به درجه حرارت گلخانه بستگي داشته و هر چه درجه حرارت بالاتر باشد، كوتاه تر خواهد بود. تحم ها به كمك تخم ريز و به صورت مجزا در داخل بدن پوره هاي قديمي تر هر دو گونه از مگس هاي سفيد گذاشته مي شود. پوره هايي كه بدين نحو خسارت ديده اند، از بين خواهند رفت. پوره ه اي پارازيته شده T.vaporariorum به رنگ سياه در آمده و پوره هاي B.tabaci پس از پارازيته شدن شفاف به نظر مي رسند.
مبارزه با كنه هاي تارعنكبوتي به وسيله كنه شكاري Phytoseiulus persimilis
كنه تار عنكبوتي Tetranychus urticae روي بسياري از گياهان زراعي در فضاي باز و گلخانه ها ديده مي شود. در گلخانه ها انواع گياهان زينتي، خيار و لوبيا را آلوده مي كند. این جانور كه طول آنها فقط 6/0 ميلي متر است، برحسب نوع تغذيه زردرنگ، سبزمايل به زرد و يا زرد روشن مي شوند. در قسمت پشت آنها 2 لك سبز تيره رنگ وجود دارد. رنگ زمستانه آنها قرمز مايل به نارنجي تند است. ماده هاي بالغ حدود 2 هفته زندگي مي كنند و حدود 100 عدد تخم مي گذارند. در حرارت 20 درجه سانتي گراد رشد آنها حدود 14 روز به طول مي انجامد. نحوه خسارت به این شكل است كه در سطح بالاي برگ لكه هاي مكيده شده كوچك و زرد رنگي ديده مي شود. سپس به دليل ازدياد جمعيت كنه هاي تار عنكبوتي این لكه ها به هم پيوسته شده و نواحي خشكيده و برنزي رنگي را به وجود مي آوردند و در سطح زيرين برگها باقي مانده پوسته هاي سفيد رنگ كنه ها كه به تارهاي ظريفي چسپيده اند كه با چشم غير مسلح هم قابل رؤيت هستند.
كنه هاي شكاري Phytoseiulus persimilis وابسته به خانواده نزديك به كنه هاي تارعنكبوتي هستند كه منحصراً به تغذيه از كنه هاي خانواده نزديك به خود مبادرت مي ورزند. كنه هاي شكاري كمي بزرگتر از كنه هاي تارعنكبوتي بوده و داراي شكلي گرد مي باشند. رنگ كنه هاي جوان مايل به قرمز است و كنه هاي بالغ به رنگ قرمز براق هستند. این كنه ها به مراتب متحرك تر و فعال تر از كنه هاي تار عنكبوتي هستند و شكار خود را از طريق گياهان واسط بسياري مي يابند. هر كنه شكاري روزانه حدود 5 كنه تار عنكبوتي بالغ و يا 20 پوره و يا تخم را مي خورد و به این طريق تعداد كنه هاي تار عنكبوتي بسيار سريع كاهش مي يابد. در صورت رهاسازي كنه هاي شكاري بر روي گياهان آلوده به كنه ه تارعنكبوتي، هنگامي كه كليه آفتاب نابود شوند، كنه هاي شكاري در جستجوي منابع جديد تغذيه بر روي گياهان ديگر تغيير مكان مي دهند. در این گونه موارد، تخم هاي كنه هاي مفيد برروي گياه اوليه باقيمانده و پس از تفريخ كنه هاي شكاري جوان از تخم هاي انفرادي باقيمانده كنه هاي تارعنكبوتي تغذيه كرده و سپس گياه را ترك مي كنند.
مبارزه با شته ها توسط پشه گالزي شكاري Aphidoletes aphidimyza
يكي از دشمنان طبيعي شته ها يك نوع پشه شكاري با نام علمي Aphidoletes aphidimyza
است.تعداد محدودي ازاين پشه ها كه بيشتر شب ها فعال هستند ، مي توانند بطور طبيعي ازبيرون به گلخانه راه پيدا كنند. پشه هاي ماده كه اندازه آنها حدود 2 ميلي متر است درحدود 14 روز عمر مي كنند. این پشه ها تخم هاي قرمز مايل به نارنجي رنگ خود را كه اندازه اي درحدود 3/0 ميلي متر دارند در نزديكي شته ها قرار مي دهند. يك پشه ماده درحدود 100 تا 150 عدد تخم مي گذارد كه پس از يك هفته لاروها از آن خارج مي شوند. هر لارو مي تواند تعداد 20 تا 50 شته را درهفته نابود كند. پس از آن لاروها گياه را ترك كرده ودرخاك تبديل به شفيره مي شوند. پس از گذشت 14 روز پشه ها از شفيره ها خارج شده ودو روز پس از خروج ازخاك شروع به تخم گذاري مجدد مي كنند.
مبارزه با شته ها به وسيله زنبور Aphidius matricariae
زنبور Aphidius matricariae حشره اي است كوچك به طول 2 ميلي متر با بدني بسيار باريك وسياه رنگ، درحرارت گلخانه (15 تا 20 درجه سانتي گراد) زنبورهاي بالغ درحدود 7 تا 10 روز با تغذيه از شهد گلها وعسلك زندگي مي كنند. این زنبورتخم هاي 1/0 ميلي متري خود را بطور جداگانه درداخل بدن شته ها مي گذارد. لاروهاي پارازيت پس ازخروج ازتخم از محتويات داخلي بدن شته هايي كه هنوز زنده بوده وبه رشد خود ادامه مي دهند تغذيه مي كنند. پس از اينكه لاروها به سن چهارم رسيدند ، شته ها را بطور كامل مورد استفاده قرارداده وفقط يك پوسته خشك شده از آنها باقي مي گذارند سپس لاروها درداخل بدن شته ها تبديل به شفيره مي شوند. زنبور كامل پس از خروج از شفيره كالبد خشك شده شته ها را به وسيله ايجاد يك سوراخ گرد ترك مي كنند.
مبارزه با شته ها به وسيله بالتوري Chrysoperla carnea
گونه هاي متعددي از این بالتوري ها درسطح جهاني گسترش يافته اند. براي مبارزه با شته ها وتريپس ها درگياهان گلخانه اي ونيز درگياهان آپارتماني ، تخم هاويا لاروهاي این حشره كه به شكل انبوه پرورش داده شده اند، با موفقيت مورد استفاده قرارمي گيرند. هنگامي كه بين تعداد حشرات شكارگر وطعمه نسبت 1:10 برقرار باشد، مي توان براي نابودي كامل گياهان زراعي مثل فلفل، بادنجان وگوجه فرنگي وخيار حساب كرد.
رهاسازي حشرات مفيد
امكانات رهاسازي مختلفي درمورد این حشره وجود دارد، از جمله پارچه هاي ململ حاوي تخم ها Chrysoperla carnea را به قطعات متعددي بريده حتي الامكان به طور يكنواخت درگلخانه توزيع مي كند، يا اينكه تخم ها را كه به صورت همراه با يك ماده بي ضرر عرضه مي شوند با دست به صورت يكنواخت روي گياهان قرار مي دهند. علاوه بر این امكان توزيع تخم ها به وسيله قراردادن آنها در محلول و با استفاده از سرنگ هاي معمولي هم وجود دارد، ليكن این روش عملاً كارايي خود را به اثبات نرسانيده است. لاروهاي این بالتوري ها پس از رهاسازي فقط حدود 10 روز (تا زمان شفيره شدن حشرات) آفت را نابود مي كنند. رشد بالتوري ها درشرايط گلخانه به كندي صورت گرفته وتخم گذاري اغلب بطور تصادفي انجام مي شود.به همين دليل بايد رهاسازي آنهارا دردفعات متعدد تكراركرد.
مبارزه با شپشك هاي آرد آلود توسط كفش دوزك Cryptolaenus montrouzieri
بكار گيري كفش دوزك Cryptolaenus montrouzieri درمبارزه عليه آلودگي به شپشك آردآلود گياهان زينتي، درحرارت هاي بالاي 20 درجه سانتي گراد ورطوبت نسبي بالاي هوا بسيارموفقيت آميز است . لاروهاي جوان وسوسك هاي كامل ازتخم ها ومراحل اوليه ميزبان خودتغذيه مي كنند، درحالي كه لاروهاي سنين بالاتر همه مراحل مورد تغذيه قرار مي دهند.
استفاده ازحشرات مفيد درفضاي آزاد
مبارزه با كرم ساقه خوارذرت توسط زنبورTrichogramma evanescens
دشمن طبيعي كرم ساقه خوارذرت، زنبورهاي جنس Trichogramma هستند . گونه هاي مختلف این زنبورها تخم هاي پروانه هاي خسارتزاي بخصوصي را پارازيته مي كنند. لاروها از محتويات تخم هاي ميزبان تغذيه كرده ودر پوسته تخم تبديل به شفيره مي شوند وپس ازگذراندن دوره شفيرگي بصورت حشره كامل قادربه پرواز آنجا را ترك كرده ودرپي ميزبان هاي مناسب براي نسل بعدي خودبه جستجو مي پردازند. با توجه به دوره تكامل 9 تا 12 روزه ، این زنبورها درطي يك دوره رويشي گياه ذرت بين 5 تا 8 نسل توليد مي كنند. براي ازدياد انبوه پارازيتوئيدهاي تخم، پرورش نوعي از پروانه غلات به صورت حشره ميزبان ضروري است قبل از ازدياد انبوه، كيفيت حشرات مفيد مورد آزمايش قرار گرفته و اطلاعات لازم در مورد طول زندگي، وضعيت جنسي، توان تخم گذاري و قدرت آنها براي جستجوي حشرات هدف جمع آوري مي شود.
مبارزه با كرم سيب Carpocapsa pomonella و پوستخوار سيب Capua reticulana توسط زنبور Trichogramma dendrolimi
این دو آفت از آفات خطرناك باغ هاي ميوه هستند كه به تازگي با آن ها از طريق بيولوژيك و با ستفاده از زنبور Trichogramma dendrolimi مبارزه مي شود.
مبارزه با آفات به وسيله توليدات محتوي Bacillus thuringiensis
در حال حاضر در برخي از كشورهاي اروپا تنها يك عامل بيماري زا براي حشرات به نام (Bt) Bacillus thuringiensis به عنوان مواد حفاظت كننده گياهان در بازار موجود مي باشد. انتخاب Bacillus thuringiensis براي این ميكروارگانيسم بدين علت است كه اولين بار در سال 1910 به وسيله دكتر Berliner در لاروهاي پروانه آرد آسيايي در شهر Thuringen كشف شده است.
آگاهي وشناخت بيشتر محيط زيست موجب شده است كه دراغلب كشورهاي جهان مبارزه بيولوژيك به عنوان بخش از مبارزه تلفيقي، نسبت به مبارزه شيميايي از اهميت بيشتري برخوردار شود.اساساً دركشاورزي وباغباني روش هاي گوناگوني براي مبارزه بيولوژيك وجود دارد كه دراين گونه روش ها از دشمنان طبيعي آفات براي كاهش جمعيت آنها استفاده مي شود.
مراقبت وحمايت ازحشرات مفيد
به منظور حمايت از حشرات مفيد، مصرف سموم شيميايي بايد به حداقل ممكن كاهش داده شود وتنها هنگامي كه جمعيت آفات از حد زيان اقتصاد بالاتر باشد، مي توان سموم شيميايي را مورد مصرف قرارداد كه دراين صورت نيز منحصراً تركيبات بي خطر براي حشرات مفيد بايد به كارگرفته شوند. دراين زمينه دسترسي به اطلاعات مربوط به سموم شيميايي بي خطر براي حشرات مفيد كه توسط گروه بين المللي سموم گياهي وارگانيسم هاي مفيد موردآزمايش قرار گرفته اند، از طريق سازمان بين المللي مبارزه بيولوژيك (IOBS ) امكان پذير مي باشد. براي حمايت از ارگانيسم هاي مفيد موجود درطبيعت روش هاي متنوعي بكار بسته مي شود كه درزير به چند نمونه از آنها به عنوان مثال اشاره مي شود.
- كاشت ونگهداري گياهان درحاشيه مزارع بصورت نوار يا پرچين براي بهبود بخشيدن به شرايط زندگي انواع حشرات مفيد؛
- ايجاد محيط هاي اكولوژيكي سالم ومناسب وحفاظت ا زمنابع طبيعي موجود؛
- كاشت گياهان شهد دار ويا جلب كننده براي حشرات شكاري مثل بالتوري كريزوپا (Chrysoperla carnea ) و مگس هاي خانواده سيرفيده (Syrphidae ) درنواحي مورد نظر درحاشيه مزارع؛
- ساختن آشيانه ويا نصب جعبه هاي مناسب براي تخم گذاري پرندگان ويا زندگي خفاش ها؛
- استفاده از توده هاي سنگ به عنوان پناهگاه براي پستانداران كوچك مفيد؛
بومي كردن حشرات مفيد وارداتي
دراين روش عوامل مفيدي راكه درمناطق ديگر دنيا به عنوان دشمنان طبيعي آفات شناخته شده اند به محيط جديد وارد كرده وپس ازتكثير درآزمايشگاه( انسكتاريوم) آنهارا براي كنترل جمعيت آفات درمزارع وباغ ها مورد استفاده قرارمي دهند.دراين حالت رهاسازي حشرات مفيد در كانون هاي مختلف ازدياد آفات ضروري است. نمونه موفقي كه از بومي كردن حشرات مفيد مي توان نام برد، پرورش زنبور پروسپالتلا (Perospaltella perniciosi ) است كه به عنوان فاكتوري مهم ومحدودكننده براي شپشك سانژوزه (سانخوزه) كارآيي خود را به اثبات رسانيده است.
پرورش انبوه و رهاسازي حشرات مفيد
تكثير ورها سازي انگل ها (پارازيت ها) وشكارگرهاي شناخته شده به عنوان دشمنان طبيعي حشرات وكنه هاي خسارات زا درسالهاي اخير از اهميت زيادي برخوردار شده است. سطح مبارزه با آفات ازطريق كاربرد حشرات مفيد همواره با افزايش روبه رو بوده است. به عنوان مثال استفاده از شكارگرها وزنبورهاي انگل (پارازيت) درگلخانه هاي مخصوص پرورش سبزي ها از 10 هكتار درسال 1983 به حدود 200 هكتار درسال 1990 رسيد.
دراروپا درسال 1990 براي كنترل آفات در15000 هكتار از سطح زير كشت ذرت از روش هاي بيولوژيك استفاده شده است. امروزه حدود14 گونه حشره مفيد براي مبارزه باكنه هاي تارعنكبوتي ، مگس هاي سفيد بال، ريشكداران (تريپس ها) ، مگس هاي مينوز، شته ها ولاروهاي سوسك هاي سرخرطومي ، شپشك هاي آرد آلود ونيز كرم ساقه خوار ذرت به شكل انبوه توليد وتوزيع مي شوند.
رها سازي حشرات مفيد براي مبارزه با آفات درشيوه مديريت تلفيقي آفات( IPM ) داراي مزاياي زيادي است كه دراينجا به ذكر چندين نمونه از آنها مي پردازيم:
1- درجه تأثيرزياد آنها، بطوري كه غالباً با حشره كش هاي شيميايي قابل مقايسه هستند.
2- نسل هايي از آفات كه نسبت به سموم شيميايي مقاومت نشا ن مي دهند، به وسيله دشمنان مفيد قابل كنترل هستند.
3- عمليات رهاسازي غالباً ساده بوده وبصورت دستي انجام مي شود.براي این كار به دستگاه هاي گران قيمت وپيچيده نيازي نيست.
4- هزينه مصرف حشره كش هاي شيميايي كاهش يافته وحشرات مفيد موجود حفظ مي شوند، زيرا عوامل مفيد رها شده غالباً فقط عليه آفات بخصوصي مؤثر بوده وحيات حشرات ديگر را مورد تهديد قرارنمي دهند.
5- مي توانيد به نحو ساده اي درتركيب با ديگر عوامل بيولوژيك موجب افزايش محصول شوند، مثلاً استفاده از زنبورها براي گرده افشاني بهتر گوجه فرنگي درشرايط گلخانه اي .
6- براي استفاده از حشرات مفيد محدوديتي وجود ندارد ومي توان آنها را درحاشيه تالاب ها ومحل هاي ذخيره آب ها كه مصرف سموم شيميايي درآن مناطق مجاز نيست بكار برد.
7- استفاده از حشره كش هاي شيميايي مشكل باقي مانده مواد شيميايي درمحصولات را بدنبال دارد كه سلامت انسان وحيوانات سودمند را به مخاطره مي اندازد، حال آنكه بهره گيري ازحشرات مفيد دركنترل آفات این مشكل را نيز ندارد .
8- درهنگام استفاده از حشرات رعايت زمان انتطار (دوره كارنس) لزومي ندارد استفاده از حشرات مفيد درمبارزه نيازمند به تجربه زيادي است كه مي بايست توسط افراد مجرب انجام شود. همچنين براي كسب موفقيت درمبارزه بيولوژيك لازم است كه استفاده كنندگان از این روش داراي معلومات فني مناسب باشند.
9- استفاده كننده بايد از بيولوژي آفات وحشرات مفيد آگاهي كافي داشته باشد ، زيراعلت اصلي عدم موفقيت دراين شيوه مهارآفات، غالباً بخاطر رهاسازي زود ويا ديرتر از موقع حشرات مفيد است.
10- مخارج استفاده از حشرات مفيد دربعضي ازموارد بيشتر ازمخارج استفاده از سموم شيميايي است . اما توجه به تأثيرات زيست محيطي كمتر مبارزه بيولوژيك، این افزايش هزينه اندك راجبران مي كند.
11- بسياري ازحشرات مفيد مانند كنه ها، براي ادامه فعاليت نيازمند درجه حرارت ورطوبت خاصي هستند ، بطوري كه استفاده از آنها درگلخانه ها ودرشرايط كنترل شده بسياربيشتر ازهواي آزاد معمول است.
12- تركيب كردن استفاده ازحشرات مفيد با ديگر عمليات زراعي تا حدي اشكال برانگيز است، تنها تعداد محدودي از سموم شيميايي براي حشرات مفيد درمراحل مختلف زندگي آنها بي خطر هستند. كشاورزان ويا باغداران بايد قبل از استفاده از حشرات مفيد دراين مورد كه چه عمليات ديگري را بايد درارتباط با حشرات مفيد انجام دهند، اطلاعات كافي بدست آورند . با برنامه ريزي دقيق وانتخاب انواع گياهان مقاوم غالباً ازمصرف سموم شيميايي جلوگيري مي شود. به عنوان مثال باكشت انواع خيار مقاوم به سفيدك حقيقي از سم پاشي باسموم قارچ كش خودداري مي شود. تنها بهره گيري مناسب از تمام روش هاي تلفيقي ممكن درحفظ نباتات است كه موجب مي شود تا از بروز خسارت هاي اقتصادي ناگهاني به هنگام استفاده ازحشرات مفيد جلوگيري به عمل آيد. بايد همه روش هاي كاشت را به نحوي برنامه ريزي كرد كه بتوان استفاده از حشرات مفيد را با ديگر عمليات زراعي هماهنگ كرد.
مبارزه با مگس هاي سفيد به وسيله زنبورEncarsia Formosa
مگس هاي سفيد به دو صورت به ميزبان خود آسيب مي رسانند، اول اينكه پوره ها از شيره گياهي تغذيه مي كنند وديگر آنكه به علت ترشحات چسبناك (عسلك) قسمت هاي زيرين برگ گياه را آلوده مي كنند وبخصوص درصورت وجود رطوبت زيادهوا، قارچ هاي سياه رنگ برروي ترشحات مذكور رشد كرده وپوشش سياه رنگي را به وجود مي آوند، به طوري كه عمل كربن گيري(Assimilation ) گياه ميزبان با اشكال مواجه مي شود. مگس هاي سفيد دربرابر بسياري ازحشره كش ها به شدت مقاوم هستند. زنبور Encarsia Formosaحشره كوچكي است به طول 6/0 ميلي متر، سر وسينه آنها سبز تيره، شكم درماده زرد رنگ ودرنرها سياه رنگ است.
در شرايط گلخانه ها زنبورهاي ماده در طول زندگي 3 تا 27 روزه خود 60 تا 100 عدد تخم مرغ مي گذارند. طول دوره زندگي زنبورهاي ماده به درجه حرارت گلخانه بستگي داشته و هر چه درجه حرارت بالاتر باشد، كوتاه تر خواهد بود. تحم ها به كمك تخم ريز و به صورت مجزا در داخل بدن پوره هاي قديمي تر هر دو گونه از مگس هاي سفيد گذاشته مي شود. پوره هايي كه بدين نحو خسارت ديده اند، از بين خواهند رفت. پوره ه اي پارازيته شده T.vaporariorum به رنگ سياه در آمده و پوره هاي B.tabaci پس از پارازيته شدن شفاف به نظر مي رسند.
مبارزه با كنه هاي تارعنكبوتي به وسيله كنه شكاري Phytoseiulus persimilis
كنه تار عنكبوتي Tetranychus urticae روي بسياري از گياهان زراعي در فضاي باز و گلخانه ها ديده مي شود. در گلخانه ها انواع گياهان زينتي، خيار و لوبيا را آلوده مي كند. این جانور كه طول آنها فقط 6/0 ميلي متر است، برحسب نوع تغذيه زردرنگ، سبزمايل به زرد و يا زرد روشن مي شوند. در قسمت پشت آنها 2 لك سبز تيره رنگ وجود دارد. رنگ زمستانه آنها قرمز مايل به نارنجي تند است. ماده هاي بالغ حدود 2 هفته زندگي مي كنند و حدود 100 عدد تخم مي گذارند. در حرارت 20 درجه سانتي گراد رشد آنها حدود 14 روز به طول مي انجامد. نحوه خسارت به این شكل است كه در سطح بالاي برگ لكه هاي مكيده شده كوچك و زرد رنگي ديده مي شود. سپس به دليل ازدياد جمعيت كنه هاي تار عنكبوتي این لكه ها به هم پيوسته شده و نواحي خشكيده و برنزي رنگي را به وجود مي آوردند و در سطح زيرين برگها باقي مانده پوسته هاي سفيد رنگ كنه ها كه به تارهاي ظريفي چسپيده اند كه با چشم غير مسلح هم قابل رؤيت هستند.
كنه هاي شكاري Phytoseiulus persimilis وابسته به خانواده نزديك به كنه هاي تارعنكبوتي هستند كه منحصراً به تغذيه از كنه هاي خانواده نزديك به خود مبادرت مي ورزند. كنه هاي شكاري كمي بزرگتر از كنه هاي تارعنكبوتي بوده و داراي شكلي گرد مي باشند. رنگ كنه هاي جوان مايل به قرمز است و كنه هاي بالغ به رنگ قرمز براق هستند. این كنه ها به مراتب متحرك تر و فعال تر از كنه هاي تار عنكبوتي هستند و شكار خود را از طريق گياهان واسط بسياري مي يابند. هر كنه شكاري روزانه حدود 5 كنه تار عنكبوتي بالغ و يا 20 پوره و يا تخم را مي خورد و به این طريق تعداد كنه هاي تار عنكبوتي بسيار سريع كاهش مي يابد. در صورت رهاسازي كنه هاي شكاري بر روي گياهان آلوده به كنه ه تارعنكبوتي، هنگامي كه كليه آفتاب نابود شوند، كنه هاي شكاري در جستجوي منابع جديد تغذيه بر روي گياهان ديگر تغيير مكان مي دهند. در این گونه موارد، تخم هاي كنه هاي مفيد برروي گياه اوليه باقيمانده و پس از تفريخ كنه هاي شكاري جوان از تخم هاي انفرادي باقيمانده كنه هاي تارعنكبوتي تغذيه كرده و سپس گياه را ترك مي كنند.
مبارزه با شته ها توسط پشه گالزي شكاري Aphidoletes aphidimyza
يكي از دشمنان طبيعي شته ها يك نوع پشه شكاري با نام علمي Aphidoletes aphidimyza
است.تعداد محدودي ازاين پشه ها كه بيشتر شب ها فعال هستند ، مي توانند بطور طبيعي ازبيرون به گلخانه راه پيدا كنند. پشه هاي ماده كه اندازه آنها حدود 2 ميلي متر است درحدود 14 روز عمر مي كنند. این پشه ها تخم هاي قرمز مايل به نارنجي رنگ خود را كه اندازه اي درحدود 3/0 ميلي متر دارند در نزديكي شته ها قرار مي دهند. يك پشه ماده درحدود 100 تا 150 عدد تخم مي گذارد كه پس از يك هفته لاروها از آن خارج مي شوند. هر لارو مي تواند تعداد 20 تا 50 شته را درهفته نابود كند. پس از آن لاروها گياه را ترك كرده ودرخاك تبديل به شفيره مي شوند. پس از گذشت 14 روز پشه ها از شفيره ها خارج شده ودو روز پس از خروج ازخاك شروع به تخم گذاري مجدد مي كنند.
مبارزه با شته ها به وسيله زنبور Aphidius matricariae
زنبور Aphidius matricariae حشره اي است كوچك به طول 2 ميلي متر با بدني بسيار باريك وسياه رنگ، درحرارت گلخانه (15 تا 20 درجه سانتي گراد) زنبورهاي بالغ درحدود 7 تا 10 روز با تغذيه از شهد گلها وعسلك زندگي مي كنند. این زنبورتخم هاي 1/0 ميلي متري خود را بطور جداگانه درداخل بدن شته ها مي گذارد. لاروهاي پارازيت پس ازخروج ازتخم از محتويات داخلي بدن شته هايي كه هنوز زنده بوده وبه رشد خود ادامه مي دهند تغذيه مي كنند. پس از اينكه لاروها به سن چهارم رسيدند ، شته ها را بطور كامل مورد استفاده قرارداده وفقط يك پوسته خشك شده از آنها باقي مي گذارند سپس لاروها درداخل بدن شته ها تبديل به شفيره مي شوند. زنبور كامل پس از خروج از شفيره كالبد خشك شده شته ها را به وسيله ايجاد يك سوراخ گرد ترك مي كنند.
مبارزه با شته ها به وسيله بالتوري Chrysoperla carnea
گونه هاي متعددي از این بالتوري ها درسطح جهاني گسترش يافته اند. براي مبارزه با شته ها وتريپس ها درگياهان گلخانه اي ونيز درگياهان آپارتماني ، تخم هاويا لاروهاي این حشره كه به شكل انبوه پرورش داده شده اند، با موفقيت مورد استفاده قرارمي گيرند. هنگامي كه بين تعداد حشرات شكارگر وطعمه نسبت 1:10 برقرار باشد، مي توان براي نابودي كامل گياهان زراعي مثل فلفل، بادنجان وگوجه فرنگي وخيار حساب كرد.
رهاسازي حشرات مفيد
امكانات رهاسازي مختلفي درمورد این حشره وجود دارد، از جمله پارچه هاي ململ حاوي تخم ها Chrysoperla carnea را به قطعات متعددي بريده حتي الامكان به طور يكنواخت درگلخانه توزيع مي كند، يا اينكه تخم ها را كه به صورت همراه با يك ماده بي ضرر عرضه مي شوند با دست به صورت يكنواخت روي گياهان قرار مي دهند. علاوه بر این امكان توزيع تخم ها به وسيله قراردادن آنها در محلول و با استفاده از سرنگ هاي معمولي هم وجود دارد، ليكن این روش عملاً كارايي خود را به اثبات نرسانيده است. لاروهاي این بالتوري ها پس از رهاسازي فقط حدود 10 روز (تا زمان شفيره شدن حشرات) آفت را نابود مي كنند. رشد بالتوري ها درشرايط گلخانه به كندي صورت گرفته وتخم گذاري اغلب بطور تصادفي انجام مي شود.به همين دليل بايد رهاسازي آنهارا دردفعات متعدد تكراركرد.
مبارزه با شپشك هاي آرد آلود توسط كفش دوزك Cryptolaenus montrouzieri
بكار گيري كفش دوزك Cryptolaenus montrouzieri درمبارزه عليه آلودگي به شپشك آردآلود گياهان زينتي، درحرارت هاي بالاي 20 درجه سانتي گراد ورطوبت نسبي بالاي هوا بسيارموفقيت آميز است . لاروهاي جوان وسوسك هاي كامل ازتخم ها ومراحل اوليه ميزبان خودتغذيه مي كنند، درحالي كه لاروهاي سنين بالاتر همه مراحل مورد تغذيه قرار مي دهند.
استفاده ازحشرات مفيد درفضاي آزاد
مبارزه با كرم ساقه خوارذرت توسط زنبورTrichogramma evanescens
دشمن طبيعي كرم ساقه خوارذرت، زنبورهاي جنس Trichogramma هستند . گونه هاي مختلف این زنبورها تخم هاي پروانه هاي خسارتزاي بخصوصي را پارازيته مي كنند. لاروها از محتويات تخم هاي ميزبان تغذيه كرده ودر پوسته تخم تبديل به شفيره مي شوند وپس ازگذراندن دوره شفيرگي بصورت حشره كامل قادربه پرواز آنجا را ترك كرده ودرپي ميزبان هاي مناسب براي نسل بعدي خودبه جستجو مي پردازند. با توجه به دوره تكامل 9 تا 12 روزه ، این زنبورها درطي يك دوره رويشي گياه ذرت بين 5 تا 8 نسل توليد مي كنند. براي ازدياد انبوه پارازيتوئيدهاي تخم، پرورش نوعي از پروانه غلات به صورت حشره ميزبان ضروري است قبل از ازدياد انبوه، كيفيت حشرات مفيد مورد آزمايش قرار گرفته و اطلاعات لازم در مورد طول زندگي، وضعيت جنسي، توان تخم گذاري و قدرت آنها براي جستجوي حشرات هدف جمع آوري مي شود.
مبارزه با كرم سيب Carpocapsa pomonella و پوستخوار سيب Capua reticulana توسط زنبور Trichogramma dendrolimi
این دو آفت از آفات خطرناك باغ هاي ميوه هستند كه به تازگي با آن ها از طريق بيولوژيك و با ستفاده از زنبور Trichogramma dendrolimi مبارزه مي شود.
مبارزه با آفات به وسيله توليدات محتوي Bacillus thuringiensis
در حال حاضر در برخي از كشورهاي اروپا تنها يك عامل بيماري زا براي حشرات به نام (Bt) Bacillus thuringiensis به عنوان مواد حفاظت كننده گياهان در بازار موجود مي باشد. انتخاب Bacillus thuringiensis براي این ميكروارگانيسم بدين علت است كه اولين بار در سال 1910 به وسيله دكتر Berliner در لاروهاي پروانه آرد آسيايي در شهر Thuringen كشف شده است.
