بخشی از مقاله
چکیده
انسان ها دوستدار یادگیری هستند، و با یادگیری زندگانی را به پیش رانده و متحول می سازند. نظام آموزش و پرورش یاری دهنده ی آنان است برای یادگیری و توانمند شدن. هدف فرایند یاددهی-یادگیری، رشد تفکر و خلاقیت است. دانش آموزانی که برای هزاره بیست و یکم تربیت می شوند باید عادت های تفکر، پژوهشگری و حل مسئله را برای جهان پر شتاب و پر تحول فرا یکی از روش های آموزشی فعال و موثر است. یادگیری - Problem Base Learning - گیرند. برای تحقق این هدف آموزش مسئله محور در سال های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. آموزش مسئله محور منجر به یادگیری فعال می شود و در آن معلم می کوشد تا فراگیران،خود مسئولیت ایجاد و کاربرد دانش را عهده دار شوند. در این مقاله که روش تدوین آن مروری-تحلیلی می باشد سعی شده است که در حد امکان به یادگیری مسئله محور پرداخته شود، مزایا و برتری های آن بیان گردد و در پایان نیز به اختصار به معرفی و تجزیه و تحلیل رایج ترین روش های رویکرد مسئله محور تحت عنوان روش گردش علمی، روش ×آزمایشگاهی، روش اکتشافی، روش کاوشگری و روش های واحد محور پرداخته شده است.
کلید واژه: روش، یاددهی و یادگیری، مسئله محوری.
مقدمه
والدین و معلمان معمولا با پرسش هایی از سوی کودکان رو به رو می شوند که می توان آن ها را پرسش های»چرایی« نامید. مثلا چرا آسمان آبی است؟ چرا اشیا سقوط می کنند؟ چرا برگ درختان زرد می شود؟ چرا برف می بارد؟ چرا ریاضیات می ×خوانیم؟ خواندن علوم چه فایده ای دارد؟ این پرسش ها و سوالات بسیار دیگر بارها پرسیده می شوند.ما بزرگسالان عموما درک و فهم خود را از طریق تجربه به دست می آوریم. ما بسیاری از معانی را با کوشش در راه یافتن پاسخ سوالاتمان شکل می دهیم بدین ترتیب بیشترین چالش و کوشش ما به تجربه های یادگیری ارزنده و فراوان می انجامد یادگیری بر اساس مسئله محوری، هم چالش است و هم فرصتی برای تجزیه کردن و انتقال دادن آموخته ها به موقعیت های عینی زندگی است - تورانی و آقازاده،. - 1385
طرح پرسش می تواند به بسط و گسترش تفکر انتقادی و مهارتی و توانمندی های افراد کمک زیادی کند، علاوه بر این، اگر این فرایند را به ویژه در سطح نوجوانان و جوانان در سطح مدارس، دبیرستان ها و دانشگاه ها مورد نظر قرار دهیم به آنان کمک خواهد کرد تا نحوه ی مشارکت در جامعه در آینده ای نه چندان دور را یاد بگیرند و با طرح سوال و پرسش با تفاوت های میان امور واقعی، تخیلی و آرمانی آشنا شوند - نریمانی دهنوی،. - 1389امروزه در اکثر مراکز آموزشی به ویژه مدارس و دانشگاه ها از روش سخنرانی جهت تدریس استفاده می شود که در برابر روش های جدید تدریس، از سطح بسیار پایینی در انتقال مفاهیم آموزشی به ویژه در زمینه تاریخ برخوردار است زیرا مخاطبان در این شیوه فقط از حس شنوایی استفاده می کنند و این امر باعث می شود مخاطب به صورتی منفعل در بحث شرکت کند و از توانایی های دیگر خود در امر یادگیری استفاده نکند.
دوره یادگیری مخاطب محور اگرچه پایان نیافته اما ناقص است و نیاز به مکملی دارد تا معایب آن را برطرف نماید، این مکمل روش آموزش مسئله محور است. روشی که متعلم را به فعالیت بیشتر و به کار انداختن توانایی های او در امر یادگیری وادار می کند. در این روش دیگر ذهن دانش آموز صندوقی نیست که مطالب کلیشه ای و اطلاعات خام در آن ذخیره شود و پس از مدتی نیز به فراموشی سپرده شود. مطرح کردن سوال فقط بخشی از این شیوه آموزش است. ارزیابی سوال و پیدا کردن جوابی درخور و مناسب مراحل بعدی است که نه تنها ذهن دانش آموز را به تکاپو و از همه مهم تر به فکر کردن وادار می کند، بلکه یاد می گیرد که قبل از اینکه بخواهد پاسخ را بیابد در مورد خود سوال به بحث و گفت وگو بپردازد و به عبارتی به ارزیابی سوال مشغول شود - نریمانی دهنوی،. - 1389در این مقاله سعی شده است ابتدا به چیستی آموزش و یادگیری مسئله محور بپردازیم و در پایان روش های یاددهی و ×یادگیری مسئله محور را به صورت اجمالی معرفی می کنیم.
بیان مسئله
اولین سوالی که به ذهن خطور می کند، در مورد ویژگی ها و برتری های روش مسئله محور نسبت به روش آموزشی معلم ×محور است. چه نوع برتری هایی این روش دارد و چرا باید آن را فرا بگیریم و به کار ببریم؟ - دهنوی نریمانی، - 1389
پیشینه و ادبیات
ریشه یادگیری مبتنی بر حل مسئله را می توان در جنبش آموزش و پرورش پیشرو، به ویژه در آثار دیویی پی جویی کرد. به خصوص آن که دیویی بر این باور بود که معلمان باید با دانش آموزان مانند کاوشگران طبیعی رفتار کنند، کاوشگرانی که در صدد جستن و آفریدن هستند. دیویی نوشت که، نخستین نگاه به هر موضوعی در مدرسه اگر قرار است به جای کسب واژگان، تفکری برانگیخته شود- باید تا جایی که امکان دارد، نگاهی غیر رسمی، یا غیر مدرسی باشد - دیویی،1944،. - 1916 از دیدگاه دیویی، تجارب غیر مدرسه ای دانش آموزان، نشانه ای به دست می دهند که باید از ان ها چنان سرمشقی برای تنظیم دروس مبتنی بر علایق یادگیرندگان بهره گرفت. او در کتاب دموکراسی و آموزش و پرورش، چنین اظهار کرده است:»روش هایی که دائما در آموزش و پرورش رسمی موفقیت آمیز بوده اند ریشه در موقعیت هایی دارند که سبب تأمل در زندگی روزانه می شود.
این روش ها به دانش آموزان شیوه عمل را می آموزند، نه آن که چیزی به آن ها بدهند؛ و انجام دادن، تفکر را می طلبد یا آن که سبب به وجود آمدن پیوندهای قصدمند می گردد. یادگیری نتیجه ی طبیعی عمل کردن است« - دیویی،1944،. - 1916 - آقازاده، - 1388روسو نیز در این باره می گوید: » هدف من نه این است که به او علم بیاموزم، غرضم ان است که به او روش کسب علم را، وقتی به آن نیاز داشت، یاد بدهم، او را به جایی برسانم که ارزش علم را به درستی درک کند؛ و موجباتی فراهم کنم که حقیقت را بیش از هر چیز دوست بدارد و طلب کند.« - شکوهی، - 1390بیش از 80 سال است که از نگارش کتاب دموکراسی و آموزش و پرورش می گذرد، هنوز دیدگاه دیویی نقض نشده است، چرا که اکنون هم باور یادگیری از طریق عمل کردن مورد تأیید است. معلمانی که یادگیری مبتنی بر مسئله را به کار می برند می دانند که در دنیای خارج از مدرسه، یادگیرندگان دانش و مهارت های حل مسئله را می یابند و بسیاری از مسائل زندگیشان را حل
