بخشی از مقاله
چکیده
زبان فارسی به عنوان یکی از زبانهای غنی و کهن دنیا و زبان دوم اسلام، به لحاظ گستره واژگانی و تواناییهای خود، در ردیف زبانهای مهم دنیا جای دارد و از ارزش شایانی برای انتقال مفاهیم دوستی ملل هم جوار و سایر ملتها در تحقق و شکلگیری طرح گفت وگوی ملتها نقش بسزایی ایفا میکند،استفاده از روش تدریس فعال و آشنایی با انواع روش های یاددهی و یادگیری و شیوه های ارزشیابی نقش مهی در آموزش و اعتلای زبان آموزی در دوره ابتدایی دارد و از طرفی به تدریس معلم ویژگی خاص می بخشد .هدف از این مقاله آشنایی معلمان با روشهای یاددهی و یادگیری زبان آموزی و شیوه های ارزشیابی در دوره ابتدایی و استفاده آنها در کلاس وغنا بخشیدن به محتوا و آموزش دروس فارسی وخدمت به اعتلای کیفیت آموزش وپرورش میهن عزیز اسلامی میباشد.
کلمات کلیدی: روشهای یاددهی و یادگیری، شیوه های ارزشیابی، زبانآموزی، دوره ابتدایی.
.1 مقدمه
زبانآموزی فارسی در دوران ابتدایی، از نقشی محوری در فراگیری زبان رسمی کشور و توانمندی دانشآموزان در بهرهگیری از مهارتهای زبانی و برقراری ارتباط با سایرین برخوردار است - قاسم پور، . - 1383 هرچند که در تحقیقات پیشین ایرانی درزمینهی زبان آموزی به جنبههای مختلف زبانآموزی مثل اهمیت نقش ارتباطی زبان در فرایند زبان آموزی - پهلوان نژاد و نجفی، - 1387، آموزش شاخصهای گوش دادن در مقطع ابتدایی - دانای طوسی و بازیار، - 1390، رشد زبان و فرضیههای زبانآموزی کودک - مشکوه الدینی، - 1380 و تأثیر فعالیتهای زبان آموزی دورهی پیش دبستانی بر رشد زبان گفتاری دانشآموزان - مفیدی و سبزه، - 1388، پرداخته شده است، با این وجود برای درس زبان فارسی و آموزش آن در مقطع ابتدایی کمتر به روشها و فنون تدریس توجه شده است.
یکی از مشکلات مهم و اساسیدر نظام آموزش و پرورش خصوصاٌ در کشور ما، به کار نگرفتن روش های تدریس نوین در آموزش است. به همین سبب کیفیت آموزشی از سطح مطلوب برخوردار نیست و دانش آموزان علاقه زیادی به تحصیل نشان نمی دهند. یکی از دلائل آن عدم آشنایی معلمان با روش های نوین تدریس است. - قاسم پور، - 1383 با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییرات مداومی که به وجود می آیدباید شرایط تغییر درهر جامعه ای ایجاد شود. شرط اولیه هر تغییری شناخت و آگاهی است ، که به دنبال آن باید کار با برنامه ریزی برای دست یابی به اهداف مطلوب صورت بگیرد. اهمیت و ثمر بخشی روشهای تدریس و یادگیری بهتر همواره مورد نظر دانشمندان و محققین علوم تربیتی بوده است از آغاز قرن بیستم توسط مومان و لای و سپس کلاپارد، ماریا منتسوری ، جان دیویی ، هربارت ، ثورندایک و همکارانش و ....در بسیاری از کشورها مطالعات زیادی به مدت چهل سال در مورد ثمر بخشی میزان روشهای آموزش در کلیه دروس انجام گرفت - افشار، 1368، ص - 186
تاریخچه مطالعات نشان می دهد روشهای تدریس چه در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و چه در ایجاد انگیزه و رضایت خاطر ، پرورش شخصیت ، رشد خلاقیت آنان موثر است ، وظیفه معلمان در فرآیند تدریس تنها انتقال واقعیت های علمی به دانش آموزان نیست بلکه باید موقعیت و شرایط مطلوب یادگیری را فراهم نمایند و چگونه اندیشیدن و چگونه آموختن را به شاگردان بیاموزند. یعنی کار معلم نه تنها انتقال دانش ، بلکه پرورش توان تفکر منطقی و پرورش شخصیت سالم است و معلمان موفق برای شاگردان خود تنها عرضه کننده مطالب تخصصی نمی باشند بلکه شاگردان خود مطالب شناختی و اجتماعی و نحوه استفاده موثر از آنها را می آموزند ،در آموزش و پرورش نقش نیروی انسانی به خصوص معلم از مهمترین عوامل موثر در رشد و توسعه کیفی و محتوایی تربیت به شمار می آید . - معیری ، 1371 ، ص - 98
بنابراین معلم در ایجاد موقعیت مناسب یادگیری قادر به تغییر و کنترل بسیاری از عوامل نیست اما تا حدی میتواند با تعیین هدفهای صریح اجرایی و اتخاذ الگو و روشهای مناسب تدریس و تهیه و بکارگیری تجهیزات لازم و ایجاد نوعی ارتباط سالم با شاگردانش ، کیفیت تدریس خود را دست خوش تغییر و تحول و پیشرفت بکند. - عزیزی و همکاران، - 1394 الگوی تدریس که معلم با توجه به شرایط مختلف و عوامل متعدد تاثیر گذارد در این زمینه انتخاب میکند. تاثیر مستقیمی در روند یادگیری دانش آموزان ، تاثیر پذیری آنها از معلم خود ، ایجاد دید کلی نسبت به مدرسه و درس و حتی تاثیر زیادی در دید کلی دانش آموز به علم و نفس یادگیری و علم آموزی میگذارد. هر قوانین الگو و روند تدریس معلم مناسب باشد تاثیر مثبتی در آینده و زندگی آینده فرد خواهد داشت. - ملکی و همکاران، - 1394
روش در مقابل واژه ی لاتینی »متد « به کار می رود ، وواژه ی متد در فرهنگ فارسی » معین « و فرهنگ انگلیسی به فارسی »آریانپور «به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور کلی »راه انجام دادن هر کاری « را روش گویند .روش یاددهی و یادگیری نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد . - زندی ، - 1390 از مراحل مهم طراحی آموزشی، انتخاب روش یاددهی و یادگیری است. معلم بعد از انتخاب محتوی و قبل از تعیین وسیله، باید خط مشی و روش مناسب تدریس خود را انتخاب کند. به مجموعه تدابیر منظمی که برای رسیدن به هدف، با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می شود "روش یاددهی و یادگیری " گویند. - عزیزی و همکاران، - 1394
امروزه دیدگاه بشر از تدریس صرف در کلاس درس فراتر رفته و رویکردها و گرایش های جدید که حاصل یافته های علوم تربیتی ، روان شناسی ، جامعه شناسی و مدیریت هستند، در عرصه تدریس و معلمی توجه دارد ، این رویکردها سبب می شوند که معلمین با وسعت نظر بیشتری به تدریس و نقش خود بنگرندو با بکار گیری آنها کیفیت یادگیری و رشد همه جانبه دانش آموزان را بهبود بخشند. - ملکی و همکاران ، - 1394ارزشیابی خود شامل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و ارزشیابی آموزشی است . در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی کیفیت را به عنوان میزان دستیابی دانش آموزان به دانش ها و مهارت ها که از آنها انتظار می رود تعریف کرده اند ولی در ارزشیابی آموزشی به طور کلی کیفیت به صورت تناسب داشتن موضوع مورد ارزشیابی با هدف های مورد نظر تعریف می شود. - چمن آرا ، . - 1385
ارزشیابی با واژه هایی چون آزمودن،سنجش،اندازه گیری تفاوت داشته و اندازه گیری شامل سنجش و آزمودن است وخود اندازه گیری جزئی از ارزشیابی به شمار می رود. سنجش هم مستقل از آزمودن است وهم می تواند علاوه برآزمودن شامل فعالیتهای دیگری نیز باشد بنا براین از چهار مفهوم گفته شده ارزشیابی کلی تر ازهمه است،بعد اندازه گیری،نهایتاً سنجش وآزمون قراردارند. - آقازاده ، - 1391ورتن و سندرز«دو تن از صاحب نظران درحوزه ارزشیابی آموزشی گفته اند،»در آموزش وپرورش،ارزشیابی به یک فعالیت رسمی گفته می شود که برای تعیین کیفیت،اثربخشی،یا ارزش یک برنامه،فرآورده،پروژه،فرایند،هدف،یا برنامه درسی به اجرا درمی آ ید.عمدتاً ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی ارزشیابی از میزان یادگیری دانش آموزان است با این حال در یک برنامه ی کامل ارزشیابی دانش آموزی،متغیر های دیگری چون استعداد،هوش،شخصیت،نگرش،علاقه وجز اینها در نظرگرفته می شوند.
برای این منظور داده های زیادی جمع آوری می گردندووسایل مختلف اندازه گیری مورد استفاده قرارمی گیرند ازجمله وسایل اندازه گیری مورد استفاده می توان مواردی مثل آزمونهای معلم ساخته ومیزان شده،پروژه های کار عملی،گزارشهای شفاهی ومشاهدات رسمی وغیررسمی وغیره رانام برد. - شریفان ، - 1389ارزشیابی تحصیلی از نوع ارزشیابی وابسته به ملاک است.در این نوع ارزشیابی نوعی ملاک مطلق که همان هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده هستند مورد استفاده قرار می گیرند در این نوع ارزشیابی از آزمون شوندگان انتظار می رود که به هدفهای آموزشی معینی دست یابند یا به سطح به خصوصی از عملکرد برسند. - بالغی زاده ، - 1382 در استفاده از ملاک مطلق ارزشیابی پیشرفت تحصیلی،میزان یادگیری یا پیشرفت تحصیلی یادگیرنده با توجه به انچه آموزش داده شده ارزشیابی می شود.یعنی کسب موفقیت در آزمودنهایی که مبتنی بر ملاک مطلق هستند.مستلزم یادگیری هدفهای آموزشی در سطحی است که معلم تعیین می کند. - چمن آرا ، - 1385
.2 پیشینه تحقیق
پیری و برومند نسب - 1390 - جایگاه بازخورد های یاددهی یادگیری، در رویکردهای - نوین آموزشی را بررسی نمود و در رویکردهای نوین آموزشی ، آگاه نمودن دانش آموز از وضعیت آموزشی خود و درگیر کردن او در فرآیند فراشناختی ، لازم و ضروری می باشد. بازخورد هسته ای مرکزی فرایند یاددهی -یادگیری است که بدون آن ، عملاً جهت گیری اصلاحی از چهره ی ارزشیابی رخت بر می بندد ، زیرا بازخورد آگاه نمودن فرد از فرایند تفکری خود است، که نه تنها به دانش آموز درباره ی چگونگی دانش و مهارتی که کسب کرده ، اطلاعاتی می دهد ، بلکه چگونگی ارتقای دانش و مهارت های مورد نیاز را نیز ، به اوی می شناساند . نتایج پژوهش نشان داد ، از آن جایی که در هر نظامی حتی نظام های فیزیکی ، پویایی و رشد، مستلزم شناخت و آگاهی از وضعیت فعالیت های انجام گرفته و تنظیم برنامه ی اینده نیز ، مبتنی بر آن شناخت و حرکت مداوم در مسیر پیش بینی شده است، عنصر بازخورد لازم و ضروری می باشد.
بنابریان یک برنامه ریزی دقیق و حساب شده در جهت استفاده ی روز افزون از بازخورد ، در فرایند یاددهی - یادگیری ، باید مورد توجه قرار بگیرد.خانی و فیضی - - 1394 روش های نوین یاددهی- یادگیری ریاضی دوره ابتدایی و کاربرد آنها را بررسی نمودند یکی از عواملی که در فرآیندهای یادگیری و در نتیجه در وضعیت آموزش ریاضی در دوره ی ابتدایی تأثیر می گذارد، روش های یاددهی- یادگیری این درس است. . روش انجام این پژوهش روش مطالعه کتابخانه ای و توصیفی است. از نتایج این پژوهش این است که از جمله روش های نوین تدریس ریاضی که آموزگاران از طریق آشنایی با ویژگی ها، مراحل و کاربرد آنها می توانند نقش مهمی در فرایند یاددهی- یادگیری در درس ریاضیات دوره ابتدایی داشته باشند، عبارتند از: روش تدریس بارش فکری، روش مبتنی بر خلاقیت، روش حل مسئله، ساخت گرایی، کاوشگری، اکتشافی، فراشناختی، روش بازی، روش
