بخشی از مقاله
چکیده
درس پژوهی یک رویکرد توسعه ی حرفه ای با پژوهش گروهی در کلاس درس است که طی آن معلمان با یکدیگر برای تدوین طرح درس، اجرا ومشاهده ی نتایج آن در جهت بهبود یادگیری دانش آموزان همکاری و مشارکت می نمایند.
جهت انجام پروژه ی درس پژوهی و بررسی یک درس برای تدریس بهینه و موثر بر آن شدیم که درس پژوهی گروهی خود را با توجه به ناتوانی برخی از غراگیران در درک مفهوم اجتماع،اشتراک و تفاضل مجموعه ها از پایه نهم قرار دهیم.نظریه مجموعه ها یک زبان است؛ زبانیست برای بیان مفهومها و درک قانون هائی که بر طبیعت و جامعه، حاکم هستند.
برای استفاده از این زبان ، باید آن را یاد گرفت و بر قاعده ها و اعمال مربوط به آن تسلط یافت. در بیان مفاهیم نظریه ی مجموعه ها به جای تاکید بر جنبه های مجرد آنها بر روی کاربرد این نظریه در سایر شاخه های ریاضی پافشاری شده است.بنابراین یادگیری مفهوم آن حایز اهمیت بوده و بر آن شدیم از روش های فعال یاد دهی - یادگیری روش ساختن گرایی و اعضای تیم را برای آموزش استفاده نموده و نتایج آن را در مقایسه با روش سنتی بررسی نماییم .
.1مقدمه :
معلمان در ایجاد موقعیت و شرایط یادگیری برای دانش آموزان نقش اساسی دارند ،برای ایفای این نقش حساس ومهم نیازمند کسب توانمندیهای لازم در شناخت ،ببرسی و تحلیل شرایط آموزش و یادگیری هستند تا بتوانند فرآیند های یاددهی - یادگیری را با استناد به یافته ها ی علمی در محیط واقعی کلاس بهبود بخشند ،مدیریت فرآیند های یاد دهی -یادگیری یه عنوان یک وظیفه حرفه ای و تخصصی بر عهده معلم ها می باشد پیچیدگی های این فرآیند ها از گذشته تاکنون زمینه را برای تعامل و هم اندیشی و پژو هش های مستمر فراهم نموده است.
معلمان برای انجام مطلوب وظایف و مسئولیت های خود نیازمند اتخاذ تصمیماتی هستند که بسیار ی از آن ها مبتنی بر ویژگیها ،شرایط و اقتضائات کلاس درسی می باشد . از این رو برای اینکه این تصمیمات پاسخگوی نیاز معلمان در کلاس درس باشند لازم است ضمن بهره گیری از یافته ها ی علمی پژوهشگران خود نیز به عنوان پژوهشگری فکور در تولید دانش و باز اندیشی شیوه های آموزش و یادگیری تلاش نماید تا از آن طریق به طور مداوم توان حرفه ای خود را رشد و ارتقا دهند .
برای رسیدن به این مهم آموزش و پرورش طی سالیان گذشته با اجرای برنامه ها ی همچون جشنواره الگو های برتر تدریس ،اقدام پژوهی و ...که خوشبختانه در دور ه هایی به آن ها توجه شده ،در تولید ادبیات مناسب در این خصوص تاثیر گذار بوده و اینکه در ادامه این حرکت ارزشمند و رو به کمال ،وزارت آموزش و پرورش درصدد است با اجرای طرح، درس پژوهی ضمن تلفیق نظریه و عمل ،زمینه را برای به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه معلمان در سطح مدرسه فراهم نموده و بیش از گذشته نقش خود را در تقویت آموزش و یادگیری ایفا نماید .
با داشتن سابقه تدریس چندین ساله ام در درس ریاضی همواره شاهد این مسئله بوده ام که دانش آموزان در این درس دچار افت چشمگیری بوده اند،که این مسئله بارها و بارها ذهن کارشناسان مختلف را به خود مشغول کرده است.تا جایی که منجر به تغییر کتاب های دبیرستان شد
.و کارشناسان بر این باور بودند که با تغییر کتاب و به قولی ساده کردن مطالب آن گا می در جهت بهتر شدن وضعیت درسی دانش آموزان بر دارند و میانگین و درصد قبولی را بالا ببرند ،اما متا سفانه با همه ی این تدابیر با ز وضعیت چندان مطلوب نبود و پس از بر گزاری امتحانات نوبت اول وبررسی نمرات و درصد قبولی دانش آموزان و مقایسه آن با نمرات سال های قبل مشاهده شد که نه تنها وضعیت بهتر نشده بلکه در بساری از مدارس حتی میانگین نمرات و درصد قبولی نیز پایین آمده بود.
در این میان در سال تحصیلی جا ری من دبیریکی از پایه های دوم دبیرستان دخترانه شاهد بودم.مدرسه شاهد یکی از مدارس خا ص سطح شهر می باشد که دانش آموزان ثبت نام شده آن اکثرا دارای معد ل های بالا بوده وجز دانش آموزهای خوب به شمار می آیند و اولیاء آن ها از قشر تحصیل کرده و فرهنگی بوده که اهمیت ویژه ای برای تحصیل فرز ندان خود قائل می باشند و همیشه انتظار می رود که دانش آموزان این مدرسه نمرات بالایی در امتحانات خود کسب نمایند .اما با این توصیفات وبر خلاف انتظار ، در طول ترم وپس از پایان یافتن ترم اول متوجه شدم که نمرات آن ها پایین بوده و میا نگین نمرات پایانی آن ها در حد انتظار نبود و این وضعیت با توجه به شرایط دانش آموزان مطلوب نبوده و حتی بعضی ازاین دانش آموزان جز ء دانش آموزان ضعیف به شمار می آمدند . این افت نیاز به تدبیر داشت .
بنابر این این موضوع فکر من را به خود مشغول نمود و تصمیم گرفتم که قبل از شروع ترم جدید راه کار های مناسبی را پیدا نمایم. یکی از پیشنها د هایی که می تواند بسیاری از مسائل را حل نماید وتبد یل به راه حل های اجرایی شود ،تحقیقات کلاسی است . تحقیق کلاسی در زمینه ی مفهوم ،روش وهدف ،از سایر پژوهش های آموزشی متفاوت است . که من نیز تصمیم بر انجام یک تحقیق کلاسی گرفتم تا بتوانم راه حل مناسبی برای حل این مسئله پیدا کنم . معلم برای بهبود فرایند تدریس و یادگیری در کلاس ،نیازمند اطلاعاتی است که با کمی تا مل می تواند به آن ها دست یابد .مشاهده ی دقیق دانش آموزان و شرایط کلا س ،خود ارزشیابی و ارزشیابی به وسیله دیگران می توانند ،معلم را در ایجاد تغییرات مثبت در کلاس درس یاری دهند.
.2اهداف پژوهش
بکارگیری دانش آموزان در امر تدریس و تشکیل گروههای دانش آموز محور یکی از روشهای دستیابی به اهداف آموزشی است و نیازمند به مطالعه و اجرا میباشد. هدف کلی این تحقیق بررسی چگونگی تشکیل گروههای دانش آموز محور میباشد تا شاید بتوانند به عنوان قسمتی از برنامه آموزش درس ریاضی کشورمان باشد به بیان دیگر اهداف این تحقیق عبارتند از:
-1 ارائه نمونه علمی از کار گروهی بر اساس رویکرد تدریس تیمی و مشارکتی و یادگیری اکتشافی به عنوان سند مفید آموزشی.
- 2 گفتگو در مورد ریاضی در گروههای دانش آموزان
-3 ایجاد علاقه به یادگیری ریاضی در دانش آموزان
-4 نقش کار گروهی و تیمی دانش آموز محور بر یادگیری درس ریاضی
-5 برقراری ارتباط میان مفاهیم ریاضی و زندگی روزمره
-6 پرورش روحیه پرسشگری
-7 تقویت مهارت کار گروهی
-8 پرورش خلاقیت
-9 تقویت توانایی مقایسه نتایج و نقد و بررسی آنها
- 10 ایجاد فرهنگ کار گروهی و پذیرش آن توسط دانش آموزان برای همکاری با کلاس
-11 مدیریت مناسب زمان توسط دبیر اجرا کننده طرح درس
-12 فضای فیزیکی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
-13 استفاده از وسایل کمک آموزشی و تکنولوژی آموزشی
.3مراحل اجرا و نحوه اجرای طرح درس:
قبل از انتخاب راه حل جدید ابتدا با اولیا ء دانش آموزان صحبت نمودم و آز آن ها خواستم که فرزندان خود را به طور نامحسوس کنترل کرده و به آن هااضطراب وارد نکنند و آنها را به من سپرده و اگر مشکلی بود خود با آن ها در میان می گذارم. برای انتخاب راه حل ، دانش آموزان ،اولیاء وهمکاران را به کمک طلبیدم و به مطالعات مربوط به موضوع برای شناسایی چاره کار مراجعه کردم .با جمع بندی فعالیت های این مرحله راه حلی را با ویژگی ها ی زیر انتخاب و به کار گرفتم د ر اولین مرحله با دانش آموزان رابطه ای عاطفی و صمیمی برقرار نمودم . که این امر موجب جلب رضایت واعتما د آن ها شد .سپس روش تدریس خود را بر مبنای روش اعضای تیم - - the team member teaching design انتخاب نمودم
الگوی تدریس روش مذکور گروه های دانش آموزی رابه صورت تیم ، شماره و اسم معرفی میکند . چرا که این روش در بین تیمها یک نوع سیستم مدیریتی منظم و سازمان یافته در کلاس درس ایجاد میکند که نه تنهاباعث بالا بردن همکاریهای متقابل - mutual intraction - در فراگیران میشود ، بلکه از بروز شلوغی و بینظمی - - agressiveness ، که بیشتر درکلاسها مواجه میشویم ، جلوگیری میکند.
تاثیر دیگراین روش شناسایی ودسترسی سریع معلم به اعضای تیم میباشد. آموزش تیمی فرایندی است که ازطریق آن می توان فعالیتهای تیمی راکه مستلزم کارجمعی وگروهی است به حداکثر رساند. آنچه که در این روش حائز اهمیت است اینکه : .1 پیشرفت تحصیلی .2 تفکرنقادانه .3 نگرش های مثبت .4 تعامل گروهی .5 مهارت اجتماعی .6 خود باوری .7 احترام متقابل .8 مسئولیت پذیری .9 همبستگی درونی .10 نقد کار تیمی و ... .
عناصری که در تشکیل تیم ها موثرند: .1ساخت تیم :
تشکیل گروهها برای بار اول ممکن است معلم اجازه دهد تا دانش آموزان خود گروه ها را تشکیل دهند. در تشکیل تیم ها سعی می شود از گروه های ناهمجنس - به لحاظ فیزیکی -علمی-سنی - استفاده گردد. ازراههای تشکیل تیمهابصورت ناهمجنس روشهای زیر پیشنهاد می شوند. .1 نظر خواهی از خود دانش آموزان .2 ازطریق اخذآزمونهای متعدد.
.2 کا ر تیمی :
دانش آموزان بصورت گروهی انجام وظیفه مینمایند در این روش آنها در مورد حل مسأله باهم بحث و تبادل نظر مینمایند معلم نقش سازنده ی ابزار یادگیری را بر عهده دارد و به روش بارش مغزی و جمع آوری اطلاعات مطالب جدید را به سمع و نظر دانش آموزان میرساند دانش آموزان مطالبی که به آنها محول گردیده است مفهوم سازی نموده و به پردازش اطلاعات میپردازند.مشخصاْ ارزش واقعی یک گروه تقسیم کار بین اعضای تیم میباشد با همکاری و همیاری بیشتر موجب پیشرفتتحصیلی میشوند.
.3 هنجار های تیم :
معلمان می بایستی با بردباری و سعه ی صدر اقدام به معرفی یادگیری ازطریق هم یاری به دانش آموزان،نمایند . تنهامرتب کردن صندلیهاکافی نیست بلکه"فرهنگ"سازی کارتیمی درکلاس ازاهمیت ویژهای برخوردارمیباشدتادانشآ موزان نسبت به کنترل کلاس،علاقه مندی به کار تیمی، رعایت نظم و انضباط و مسئولیت پذیری فردی در محیط آموزش را کاملا بپذیرند.از دیگر هنجارهای تیمی در این مرحله آن است که دانش آموزان بیاموزند که چطوربه یکدیگر آموزش دهند. دانش آموزان زرنگ با تدریس به همسالان شان یادگیری شان تقویت میشود و دانش آموزان متوسط و ضعیف از افزایش توجهات فرد به فرد سود برده
و موجب پیشرفت تحصیلیشان میگردند.
4. مهارتهای تیمی:
دانش آموزان می بایستی قبل از آغاز فعالیتهای تیمی در زمینه ی تشکیل فضای کلاس درس،جایگیری درتیم،نحوه ی عکسالعمل به سیگنالهای معلم برای جلب توجه بهتر، آموزش های لازم را ببینند.
همچنین برای دانش آموزان خیلی مهم است که آموزشهای صریح و واضح و نیزفعالیت منظم در مهارت های بین شخصی را که مستلزم این روش میباشد، سپری کنند. از جمله ی این آموزش ها عبارت اند از:
1. کار تیمی
2. حمایت و قبول تفاوتها
3. گوش دادن متفکرانه و فعال
4. بازخورد مثبت
5. توافق جمعی
6. آموزش دیگران - همسالان -
