بخشی از مقاله
چکیده
یادگیری الکترونیکی درواقع زیرمجموعه ای از دودنیای بزرگ فناوری اطلاعات و آموزش است. با درک نقش والای یادگیری الکترونیکی به عنوان وسیله ای برای رشد سریع و وسیع آموزش میتوان آموزش الکترونیکی را بهعنوان نیاز اساسی برای جامعه جهانی مدنظر قرارداد. علیرغم این واقعیت محدودیتهای زیرساخت ارتباطی این فناوری بهطورجدی میتواند به عنوان چالش های اصلی در بهره مندی از مزایای یادگیری الکترونیکی در کشورهای درحالتوسعه و علیالخصوص ایران معرفی گردد. در این مقاله به بررسی چالشهای فراروی برنامه ریزان آموزشی و کلیه عوامل چالش زای آموزش الکترونیکی ناشی از زیرساختهای آنکه عبارت انداز: زیرساخت فنی، زیرساخت انسانی و زیرساخت مدیریتی، می پردازیم. با توجه به نتیجه این مقاله زیرساخت انسانی مقدم بر هردو آن است این نتیجه حکایت می کند که تنها تجهیز مدارس و یا به طورکلی فراهم سازی زیرساخت فنی کارساز نخواهد بود و مهارت نیروی انسانی و علاقهمندی معلمان به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و نیز حمایتهای مدیریتی و قوانین و مقررات مهمتر از تجهیز میباشند.
واژههای کلیدی: یادگیری الکترونیکی، عوامل چالش زای آموزش، چالشهای کاربست فنآوری اطلاعات و ارتباطات
مقدمه
گسترش روزافزون دسترسی به سخت افزارها و نرم افزارهای مناسب برای آموزش الکترونیکی و کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، بخصوص توسعه شبکه جهان گستر وب، افق جدیدی را پیش روی مؤسسات آموزشی نهاده است. به نظر می رسد استفاده از این امکانات آموزشی به تحقق برخی از آرمان هایی که به عنوان ملاک های کیفیت آموزشی از آن نام برده می شود ازجمله یادگیرنده محوری، یادگیری مادامالعمر، یادگیری فعال، تعامل در یادگیری و چندرسانهای بودن کمک کند. پیشرفتفنّاوری و ارزان تر شدن هزینه استفاده ازفنّاوری و استفاده از ابزارهای جدید آموزش الکترونیکی باعث اصلاحات جدیدی در این زمینه گردیده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات موجبات ظهور مؤسسات و دانشگاه ها و نهادهای جدید یاددهی و یادگیری را فراهم نموده است. این فناوری در کشورهای مختلف با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی فنّاوری متفاوت است و امروزهتقریباً تمام کشورها به کمک این فناوری ایجاد دانشگاهها و مؤسسات مجازی را آغاز کرده یا در حال برنامهریزی برای آن هستند.
بیش از دو دهه است که نظام های آموزشی جهان در برخورد با چالش ها و مسائل خود از فناوری آموزشی جدید استفاده می کنند و تجربه هایی در این زمینه اندوخته اند. افزایش تقاضا برای آموزش، تنوع انتظارات مردم از مراکز آموزشی، تأثیر مراکز آموزشی جدید و ایجاد رقابت بین آن ها ازجمله چالش هایی بوده اند که این نظام ها را به سوی استفاده از آموزش از راه دور، آموزش مجازی و اجلاس ویدئویی متمایل کرده اند. نظام آموزشی ایران نیز با برخی از این چالش ها روبرو بوده است و نمی تواند بر شیوه های سنتی در آموزش متکی باشد، به همین دلیل گامهایی جهت استفاده از فناوریهای جدید برداشته است - زارع،. - 1385
ضرورت مسئله
چالش های کاربست فن آوری اطلاعات در آموزش بهعنوان یکی از موضوعهای مهم موردمطالعه درباره اجرای آموزش الکترونیکی مطرح است و به دلایل گوناگون در اقدامات مربوط به نیروی انسانی در آموزش وپرورش راه پیداکرده است. بهطورکلی دلایل اهمیت و ضرورت مطالعه چالشهای آموزش الکترونیکی عبارتاند از:
- لزوم توجه به نیروی انسانی معلمان و دانش آموزان در آموزشوپرورش بهعنوان مهمترین دارایی سازمان.
- از بین بردن و یا کاهش اثرات مخرب عوامل چالش زا در اجرای آموزش الکترونیکی در سطح مدارس و مؤسسات و دانشگاهها و ...کشور
- شناسایی عوامل چالش زای بی مورد در آموزش وپرورش و از بین بردن آن ها به منظور اداره کردن به نحو مؤثر و افزودن بر کار آیی و عملکرد معلمان و کارکنان در سازمان آموزشوپرورش در جهت گسترش و اجرای آموزش الکترونیکی در مدارس کشور.
تعاریف مفهومی
کاربست فن آوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، به طورکلی بهره گیری از دستگاه های الکترونیکی مثل کامپیوتر، اینترنت، دیسک های چندرسانه ای، نشریه های الکترونیکی و خبرنامه های مجازی و نظایر این هاست که باهدف کاستن از رفت وآمدها و صرفهجویی در وقت و هزینه و در ضمن یادگیری بهتر و آسانتر صورت میگیرد - شعبی نیا و مختاری، . - 1387چالش: مراد از چالش عبارت از هدفی است که استنباط می شود برای نیل به آن چندین مانع وجود دارد. هدف به نیا دین برخورد با چالشالزاماً دسترسی بهقلَه پیروزی نیست بلکه فراسوی محدودیت های قبلی ازلحاظ تلاش و کوشش خود را تحت فشار قرار دادناست و تحت چنین شرایطی است که رشد و توسعه می تواند ایجاد شود. چالش مستلزم بهره گیری از دانش و حکمت است تا بتواند ما را فراسوی جایی کهقبلاً قرار داشتهایم، بهپیش ببرد - عباسپور،. - 1383
عوامل چالش زای آموزش الکترونیکی: به کلیه عواملی که باعث ایجاد مانع و مشکل در اجرا و آموزش و یادگیری دوره هایی که از طریق وسایل الکترونیکی ارائه میشود میگردد.کلیه عوامل چالش زای آموزش الکترونیکی ناشی از زیرساخت های آن را می توان به شکل زیر دسته بندی نمود - مؤمنی راد، . - 1387آموزش الکترونیکی یاعمدتاً از طریق نرم افزارها، یا عبارت است از استفاده از IT صورت میپذیرد.E-Learning به طور خلاصه عبارت است از استفاده از IT فناوری اطلاعات - در امر آموزش. این کار اینترنت، یا تلفیقی از این دو صورت می پذیرد. آموزش الکترونیکی یا E-Learning به طور خلاصه فناوری اطلاعات - در امر آموزش.
این کارعمدتاً از طریق نرم افزارها، یا اینترنت، یا تلفیقی از این دوزیرساخت فنی: منظور از زیرساختارهای فنی عبارت از زیرساخت های زیربنایی مخابراتی و ارتباط از راه دور، شبکه های اینترنتی، شبکه داخلی، سختافزارها و نرمافزارها است که از پیش شرطهای اصلی پیادهسازی و کاربست فنآوری اطلاعات و ارتباطات در آموزشوپرورش و فرآیند یاددهی و یادگیری است - فاضلی، . - 1387زیرساخت انسانی: زیرساخت انسانی عبارت از برخورداری از نیروی انسانی آشنا و مسلط به فن آوری اطلاعات و ارتباطات و علاقهمند به استفاده از آن در فرآیند یاددهی یادگیری است - مؤمنی راد، . - 1387زیرساخت مدیریتی: عبارت از تأمین زمینه های مناسب ساختاری واداری و ایجاد جایگاه ساختاری کافی و همچنین به کارگیری شیوه های مناسب هماهنگی و مدیریت، تدوین سیاست ها و مقررات حمایت کننده در جهت کاربست فن آوری اطلاعات و ارتباطات است - مؤمنی راد، . - 1387
چالشهای توسعه آموزشوپرورش بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات:
ایران در گزارش پیشین فرصت دیجیتالی، رتبه 94 را دارا بود. در سال 2008 جایگاه ایران با یازده پله نزول به رتبه 105 در میان 181 کشور جهان رسیده است. نمره ایران در محور فرصت 0/89، زیرساخت 0/18 و در کاربرد 0/04 است. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران جایگاه خوبی ندارد و به استثنای یمن که رتبه 128 را در گزارش کسب کرد، ایران پایین تر از کشورهایی چون بحرین - 35 - ، امارات متحده عربی - 37 - ، قطر - 38 - ، کویت - 60 - ، عربستان سعودی - 75 - ، اردن - 79 - ، مصر - 91 - و سوریه - 104 - قرارگرفته است. جمهوری اسلامی ایران در قاره آسیا نیز از موقعیت خوبی در فراهم آوری و بهره وری از فناوری اطلاعات و ارتباطات برخوردار نیست.
کره جنوبی، ژاپن، هنگکنگ و سنگاپور بهعنوان کشورهای آسیایی، به ترتیب رتبههای اول، دوم، هشتم و پنجم جهانی را کسب کرده اند. نتایج گزارش فرصت دیجیتال در کشورمان، نشان دهنده فاصله زیاد با وضعیت مطلوب است. هرچند میزان رشد و توسعه استفاده از این فناوری ها قابل توجه و غیرقابل اغماض است اما رتبه تعلق گرفته به ایران، گواه عقب ماندن از جامعه جهانی است. این عقب ماندگی زمانی دوچندان نمود پیدا می کند که بدانیم روند توسعه ICT بیشتر در اقتصاد اتفاق افتاده و در بخش آموزش کمترین میزان رشد را داشته است. این مسئله نکته ای است که عدم توجه برنامه ریزی شده به آن می تواند سبب ساز تعمیق و وسعت این
