بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای مرتبط با روشهای تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند استان سمنان انجام شد. روش انجام این پژوهش از نوع روشهای تحقیق آمیخته اکتشافی بود که در آن نخست بخش کیفی و سپس بخش کمی انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، با 6 نفر از متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند مصاحبه عمیق و با 24نفر از معلمان که به روش نمونهگیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده بودند، مصاحبه نیمه هدایت شده انجام شد.
نتایج حاصل از تحلیل محتوای مصاحبهها و مطالعه عمیق مبانی نظری، در قالب پرسشنامهای محقق ساخته تنظیم گردید. روایی محتوایی طبق نظر متخصصان و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ 0/92 بررسی و مناسب گزارش شدند. در بخش کمی، پرسشنامه پژوهش توسط 310نفر از معلمان و مدیران که به روش نمونهگیری طبقهای انتخاب شده بودند تکمیل شد.
نتایج پژوهش نشان داد که راهکارهای » مشارکتی بودن تدریس«، دارای بیشترین اهمیت و رتبه اول، » به کارگیری نرمافزارهای آموزشی در تدریس« در رتبه دوم، » کنترل و هدایت کلاس با انواع استراتژی-های یاددهی - یادگیری « در رتبه سوم، » دانشآموز محور بودن روش تدریس« در رتبه چهارم بهبود یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند قرار دارند.
مقدمه
هم زمان با تحولات جهانی و در مسیر تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران، طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات آموزشی در قالب برنامه راهبردی هوشمندسازی مدارس ایران و اجرای آن با ابلاغ شیوهنامه این طرح ملی در سال 1390 به مدارس سراسر کشور، دروازه ورود به مرحلهی جدیدی از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را در نظام تعلیم و تربیت رسمی جمهوری اسلامی ایران گشوده است. این امر باعث به وجود آمدن مدارس هوشمند گردیده است. مدارس هوشمند، مدارسی هستند که نسبت به توانایی ها و ویژگیهای دانشآموزان منعطف عمل میکنند و یادگیرندگان را به سازگار کردن خود با ملزومات از پیش تعیین شده وادار نمی کنند
به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند موجب تحول در سیاستهای سنتی، مفاهیم سوادآموزی، نقش معلم و دانشآموز، روشهای ارزشیابی، روشهای تدریس و تعامل معلم و دانشآموز شده است - سیواگامی و سموندسوری، 2015؛ مجتهد زاده و همکاران، 1392؛ دورانی و همکاران،. - 2013 آنچه در این پژوهش مهم میباشد بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در روشهای تدریس مدارس هوشمند است.
نتایج پژوهش آیتی و همکاران - - 1388 ویژگیهای راهبردهای تدریس را بهرهگیری کامل از روشهای گروهی و مشارکتی، توجه کامل به نظر مخاطب، توجه به تدریس مشارکتی با همکاری سایر مدرسان ذکر میکند. نتایج پژوهشهای لاکدشتی و همکاران - - 1390 و صفاریان و همکاران - - 1389 حکایت از آن دارد که استفاده از نرمافزارهای آموزشی بر یادگیری درس ریاضی مؤثرتر از روش سنتی است.
همچنین نتایج پژوهش مایر - - 2002 نشان داد یادگیری دانشآموزانی که به کمک کلیپ ویدیوئی آموزش دیده بودند در مقایسه با دانشآموزانی که با روش سنتی آموزش دیده بودند افزایش در حد متوسط داشته است. پژوهشی توسط دریاکولو و همکاران - 2010 - نیز تحت عنوان پیشبینی موفقیت دانشآموزان با روش تدریس فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه با سبکهای مختلف یادگیری، در ترکیه انجام شد، نتایج حاکی از رابطهی مثبت بین پیشرفت تحصیلی و روش تدریس با فناوری اطلاعات و ارتباطات بود.
همچنین بارو و همکاران - 2009 - در پژوهشی تحت عنوان اثربخشی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطوح و دروس مختلف، به بررسی مزایای آموزش با کامپیوتر در درس ریاضیات پرداختهاند، نتایج پژوهش آنها حاکی از آن بود که عملکرد دانشآموزان گروه آزمایش - تعلیم دیده در آزمایشگاه کامپیوتر - به نحو بارزی بهتر از گروه گواه - تعلیم دیده به روش سنتی - بود.
نتایج پژوهشهای سلیمانپور و همکاران - - 1389 و الیوت - 2010 - نیز مؤید این مطلب بود دانش آموزانی که به روش مبتنی بر فن آوری اطلاعات و ارتباطات آموزش دیدند نسبت به دانشآموزانی که روش آموزش به آنها سنتی بوده، عملکرد بهتر داشته و نمرات بالاتری را در آزمون پایان دوره کسب نمودند. همچنین پژوهشهای مختلفی نیز نشان دادهاند که یادگیری مشارکتی منجر به بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی میشود
استفاده از روش تدریس مشارکتی باعث فعال شدن کلیه دانشآموزان کلاس و به کار افتادن قوه تفکر و تعقل دانشآموزان میشود و این الگو به طرز مؤثری به بهبود وضع آموزشی کشور کمک میکند - ارم و افلاکی، 1393؛ اکبرزاده و همکاران،. - 1393 همچنین شیوهنامه هوشمندسازی مدارس - - 1390 تأکید بر دانشآموز محور بودن روش تدریس در یادگیری الکترونیکی دارند.
بنابراین با توجه به پژوهشهای ذکر شده و رشد سریع و روزافزون علوم و تولید سریع دانش که هر روزه بر سرعت تولید آن نیز افزوده میشود، دیگر روشهای آموزشی سنتی جوابگوی نیاز بشر امروزی برای یادگیری و حرکتی همگام با دانش روز نمی-باشند
امروزه نیاز به روشهای نوین تدریس با توجه به پیشرفت روزافزون علم و فناوری حس میشود تا بتوان دانشآموزان را از حفظ طوطی وار به سوی یادگیری عمیق سوق داد. همین امر اهمیت پرداختن به مقوله روش تدریس و تدوین یک چارچوب جامع و مناسب برای تدریس در محیطهای مدارس هوشمند را بیش از پیش آشکار میسازد.
این پژوهش ضمن شناسایی هر یک از این راهکارها در نظر دارد با اولویتبندی هر یک از این موارد در آموزش و پرورش، موجبات اثربخشی و کارآمدی فرآیند یاددهی - یادگیری را فراهم سازد و در کل، کیفیت آموزش الکترونیکی افزایش یابد.
روششناسی تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ هدف تحقیق، کاربردی و از لحاظ ملاک نحوه گردآوری دادهها، توصیفی از نوع پیمایشی مقطعی میباشد؛ چرا که در این پژوهش ضمن شناسایی روشهای تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری، از نتایج آن میتوان جهت بهبود وضعیت موجود استفاده کرد. همچنین روش تحقیق، ترکیبی و از نوع اکتشافی است.
در این پژوهش در بخش کیفی، با استفاده از مصاحبه نیمه هدایت شده، به طرح سؤالات کلی در راستای شناسایی ویژگیهای روش تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری از طریق کارشناسان و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات، معلمان و مدیران مدارس هوشمند پرداخته شد.
محور اصلی مصاحبههای نیمه هدایت شده، شناسایی راهکارهای مربوط به روش تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند بود. در بخش کمی نیز نتایج حاصل از بهینهکاوی و مروری بر تجارب کشورهای موفق در زمینه هوشمندسازی مدارس، بررسی عمیق پیشینه و مبانی نظری پژوهش، تحلیل محتوای 6 مورد مصاحبه انجام شده با کارشناسان و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات و 24 مورد مصاحبه نیمه هدایت شده با معلمان، در نتیجه ترکیب این موارد، منجر به تدوین پرسشنامه پژوهش در2 بخش الف - اطلاعات جمعیت شناختی، ب - راهکارهای مربوط به روشهای تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری در مدارس هوشمند در وضعیت مطلوب با طیف 5 درجهای شد.
به منظور تعیین ضرایب پایایی پرسشنامه، در ابتدای امر و در مرحله پایلوت تعداد 95 پرسشنامه در بین جامعه آماری که نمونه پژوهش از آن انتخاب شده است، توزیع و جمعآوری گردید و پس از تجزیه و تحلیل دادههای این پرسشنامهها، ضریب پایایی - آلفای کرونباخ - 0/92بدست آمد.
به منظور پاسخگویی به سؤال پژوهش مبنی بر اینکه » راهکارهای مربوط به تدریس در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند شامل چه مواردی است؟«، پس از مطالعه دقیق مبانی نظری و پیشینه پژوهش و همچنین تحلیل محتوای مصاحبههای انجام شده،7 مورد از مهمترین مؤلفههای مربوط به تدریس که در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری مدارس هوشمند نقش داشتند شناسایی شدند و از دیدگاه معلمان، مدیران، معاونان و کارشناسان و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد بررسی قرار گرفتند. دیدگاه پاسخدهندگان در خصوص تک تک گویهها و نتایج آزمون خی دو برای گویهها از لحاظ میزان اهمیت این گویهها در بهبود فرآیند یاددهی - یادگیری - وضعیت مطلوب - در جدول 1 ارائه شده است.
جدول .1 نتیجه آزمون خی دو برای وضعیت مطلوب راهکار های مربوط به تدریس
