بخشی از مقاله
چکیده
انسان معاصر اگرچه با شتابی فزاینده مرزهای دانش و تکنولوژِی را در می نوردد و قادر به تجربه شیوه های زندگی - Lifestyles - مورد نظر خود است اما در مقابل محیط های طبیعی موافق با طبع و سرشت وجودی خود را به طرز غیرقابل باوری مورد تعرض قرار داده و به تدریج از دست می دهد. این در حالیست که همراه با رشد شتابان مدرنیزاسیون عطش و نیاز او را برای آرام گرفتن در محیط هایی که بکارت آنها حفظ شده و همواره مامنی برای او بوده اند ،افزوده شده است.حال اگر روند سریع تجهیز انسان به یافته های علمی و فراورده های تکنولوژیکی را به عنوان نیمه ای از زندگی او امری قهری بدانیم سوالی که بوجود می آید اینست که چگونه می توان نیمه ای دیگر از زندگی را ،پناه بردن و آرام گرفتن وی در محیط هایی در نظر گرفت که مداخلات انسانی در آنها محدود و در چارچوب نگرشی پایدار باشد.
به بیانی دیگر اگر نگاه - با - طبیعت بودن را جایگزین نگاه - بر - طبیعت بودن نماییم نخست مامن همیشگی و حقیقی انسان را حفظ و حراست نموده ایم و دوم آنکه پذیرش و تحمل مدرنیزاسیون و ماشینیسم را ممکن ساخته ایم.حصول نتایج فوق مستلزم ارائه برنامه های و اتخاذ سیاست هایی دوراندیشانه است که موضوع فراغت و تفرج انسان - - شهری زده - - را در بسترهای مساعد و دارای پتانسیل جستجو و عملیاتی نماید. چنین نگرشی بطور مثال در حوزه اقتصاد فرد را ترغیب می نماید درآمد خود را در محل زندگی خود هزینه کند و در مجموع تقویت و تثبیت اقتصاد محل و ساکنین آن را تضمین نماید. به هر روی حفظ و پایداری هر دو نوع محیط های طبیعی و مصنوع مستلزم درک صحیح از نیازهای ساکنین ،شناخت استعداد های محیط و اتخاذ تدابیر دور اندیشانه برای بهره گرفتن از آنها و در نهایت رشد همه جانبه و همسوی ابعاد وجوه زندگی انسان است.
کلمات کلیدی: فراغت ،گردشگری ،اکوتوریسم ،توسعه پایدار ،برنامه ریزی
مقدمه
امروزه گردشگری یکی از مهمترین عوامل مولد ثروت و اشتغال در دنیا شناخته شده و مثابه ی موتور اقتصادی رشد و پی شرفت ک شورهای تو سعه یافته و در حال تو سعه در عر صه جهانی به شمار می آید.در این میان ،همگام با آگاهی روزافزون ن سبت به علوم طبیعی و شناخت محیط زی ست در سرا سر جهان ،گرد شگری طبیعت - اکوتوری سم - به عنوان یکی از پر جاذبه ترین شاخه های گردشگری در بین جوامع ،جایگاه ویژه ای یافته است.همچنین با توجه به تعریف این نوع گردشگری به عنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه فرهنگی و برخورد و رویارویی فرهنگ ها و تمدن ها با یکدیگر شناخته می شود.در این بین بدون تردید سرزمین ایران که لقب »به شت گم شده« -بنا به گفته گئورگ گر ستر م ستند ساز زیبایی های ایران زمین-را به خود اختصاص داده است ،با داشتن جاذبه های گوناگون در زمینه های فرهنگی-طبیعی و تاریخی می توانست مقصدی مناسب برای جذب گردشگران خارجی و داخلی باشد که تا به امروز بنا به دلایلی! متاسفانه در عرصه این مهم کم فروغ و نا موفق بوده است.
با توجه به تمام این موارد و اهمیت بسیار بالای موضوع گردشگری در ابعاد گوناگون ،فارغ از مسایل سیاسی و حاکم بر جامعه امروزی ایران ،این رسالت بر عهده معماری ست تا علاوه بر نقش کلیدی که در لازمه های گردشگری ایفا می کند بر توان جاذبه های خود در اغوای گردشگران بیافزاید و نقش پر رنگ تری به عنوان حتی مقصدی برای گردشگران ایفا نموده و همچنین با اتخاذ راهبردهای موثر در حفظ ارزش های بومی-طبیعی و فرهنگی مناطق گردشگر پذیر بکوشد. با توجه به جمیع این مسایل طراحی یک مجموعه اقامتی –گردشگری با تفکر توسعه صنعت گردشگری و اکوتوریسم و بهره گیری از قابلیت ها و ظرفیت های طبیعی – فرهنگی هر منطقه و توجه خاص به نقش معماری ایرانی در روند جهانی ،می تواند گره گشای توسعه هدفمند و بدور از اثرات منفی آن در کشور ما باشد.معماری ای که جدای از مقوله تزئینات و نگاه عام به معماری کم هویت امروزی ایران و گرته برداری های بی بنیان و فلسفه ،خلوص و پیوند عمیق خود را با خاک و ضمیر ناخودآگاه جمعی این بوم حفظ کرده و در عین حال در استفاده و کاربرد از تکنولوژی به منظور بهبود شرایط آسایش انسانی ،پیشرو باشد؛ عینیتی برخواسته از هرمنوتیک نسبت مکان با هنر معماری.
ادبیات پژوهش
گردشگری به مفهوم امروزی آن سابقه ای به قدمت انقلاب صنعتی دارد که روند رو به تزاید آن از آغاز تا اکنون در قرن بیست و یکم همراه با انقلاب اطلاعات مباحث بسیاری را پیرامون خود شکل داده است. گردشگری در سال های پس از جنگ جهانی دوم ر شد زیاد و پایداری را در حدود 5 در صد ن شان می دهد که خود واب سته به ر شد اقت صادی درازمدت، ر شد زمان اوقات فراغت و سطح درآمد همراه با توسعه تکنولوژی به ویژه در زمینه حمل و نقل در طی این سال ها است. گردشگری در جهان به عنوان یک فعالیت اقتصادی، تبلور عینی جریان سرمایه و جابجایی انسان در حجمی بسیار بزرگ محسوب شده که در دهه های اخیر رشد بسیار بالایی داشته است.
ک شور ما با دارا بودن موقعیت مناسب جغرافیایی و تاریخی و استقرار آن بین دو منطقه عمدتا جهانگرد خیز اروپا و خاور دور به عنوان یکی از ده کشور برخوردار از جاذبه های جهانی - سازمان جهانی گردشگری - WTO است.با وجود شرایط فوق از نقطه نظر حجم فعالیت و بهره وری جز رتبه های ب سیار پایین صنعت گرد شگری جهان مح سوب می شود.در حالیکه ر شد صنعت گرد شگری جهان در فا صله سالهای 1950 تا 2006 میلادی 5 در صد بوده این رقم در ایران کمتر از 0/7 در صد بوده ا ست. گردشگری با همه مضامین علمی و فلسفی ای که در آن نهفته است یک عمل اقتصادی است و پیشبینی می شود که یکی از بزرگترین محرکههای اقت صادی قرن حا ضر با شد. - محمدح سین پاپلی یزدی- گرد شگری - ماهیت و مفاهیم - - . بازار صنعت گرد شگری به سرعت در حال گ سترش ا ست و این صنعت به یکی از بزرگترین زمینه های ک سب وکار در جهان مبدل شده است.
افق های روشن، مقاصد جدید، گروههای تازه گردشگران وانواع رو به تکامل گردشگری همه و همه نوید دهنده گسترش این بازار هستند. حتی تکانه های منفی نظیر رویدادهای تروریستی، شیوع بیماریهای فراگیر، جنگ ها و رخدادهای ناخوشایند طبیعی نیز نتوانسته اند گردشگری را از حرکت شتابان خویش باز دارند. - بهرام رنجبریان و محمد زاهدی- بازاریابی گرد شگری - ؛ دلایل تو سعه نیافتگی صنعت گرد شگری در ک شور ما ،عمدتا متوجه چهار عامل تعدد مراکز ت صمیم گیری، ضعف بازاریابی ،فقدان فرهنگ پذیرش گردشگر و بالاخره ضعف امکانات زیربنایی می باشد. - فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی –شماره - 28
از منظر توسعه گردشگری مهم ست که بدانیم انگاره ی مقصد در چه فرآیندی شکل می گیرد و چه عواملی در شکل گیری آن موثرند.در راستای بررسی عناصر مهم بر شکل گیری انگاره ی مقصد یا مقاصد گردشگری باید به این موضوع توجه کنیم که فرهنگ ها و جلوه های متنوع آن هاعاملی مهم در فرآیند شکل گیری این انگاره ها مح سوب می شوند.زیرا ا سا ساً جاذبه های فرهنگی و تصاویر ذهنی افراد از فرهنگ های گوناگون یکی از دلایل اصلی و انگیزه های قوی گردشگری به شمار می روند.فرهنگ برای م سافرت های برون مرزی ایجاد انگیزه می کند و در عین حال شیوه یا شکل سفر را نیز تعیین می کند.
در صنعت گردشگری ،فرهنگ به عنوان عامل جذب عمل می کند و برای گردشگران ،فعالیتها ،رویداد ها ،آثار و محصولات فرهنگی نیرویی الهام بخش محسوب می شود - کروبی ،. - 1384 فرهنگ و گردشگری رابطه ای متقابل و دوسویه نسبت به یکدیگر دارند.گردشگری کاتالیزوری مهم در فرآیند پیچیده ی مبادله ی فرهنگی ست و نکته قابل توجه اینجاست که مرکزیت این مبادله در تجربه ی محیط های ان سان ساز ست - لازان سکی، . - 2004محیط های ان سان ساز که می توان نام دیگر آنرا معماری نهاد ،ارتباطی تنگاتنگ با فرهنگ هر قوم ،ملت و کشوری دارد ،از آن تاثیر می پذیرد و بر آن تاثیر می گذارد.معماری آیینه ایست از اندیشه های انسان در رابطه با فضا ،زیبایی شناسی و فرهنگ ،معماری تجلی مکانی مفاهیم فرهنگی ست و از همین رو و به واسطه ی این جامعیت است که معماری دارای نقش بسزایی در تبلیغات بصری مقاصد و تبع آن شکل گیری جریان های گردشگری – فرهنگی است.
محیط فرهنگی مجموعه ای از ارزش ها ،باورها ،رفتارها ،هنرها ،قوانین و تاریخ جوامع را شامل می شود . - Hunter & Green,1996,11 - هر زمان که صحبت از گردشگری و فرهنگ به میان می آید نمی توان از ارتباط جدای ناپذیر آن با اکوسیستم و بستر طبیعی زمین آن چشم پوشی کرد که خود زمینه ساز فرهنگ و خصوصیات اقلیمی محل ا ست لذا اکوتوری سم یا طبیعت گردی یکی از شاخه های مهم گرد شگری مح سوب می شود که مبتنی بر جاذبه های طبیعی است. از سال 1990 اکوتوریسم به عنوان وسیله ای برای توسعه ی پایدار توسط سازمان های غیردولتی، کارشناسان توسعه و مراکز دانشگاهی مطرح و مورد مطالعه قرار گرفت. بنابراین اصطلاح اکوتوریسم هم به عنوان یک مفهوم و هم به صورت شاخه ای از اقتصاد تعریف می شود. در سال 1991، جامعه بین الملل اکوتوریسم که در گذشته با نام جامعه ی اکوتوریسم شناخته می شد، اکوتوریسم را این گونه تعریف کرد:»اکوتوریسم سفری مسوولانه به مناطق طبیعی است که در آن محیط زیست حفظ و بر رفاه مردم بومی تاکید می شود. - مگان اپلروود- اکوتوریسم اصول، تجربیات و سیاست ها - .
از منظر اجتماعی و فرهنگی ، گردشگری - تورسیم یا جهانگردی - پدیدهای است که از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج با تحولات تاریخی، مراحل تکامل خود را تا عصر حاضر طی نموده است. این پدیده عموما بر پایهی سفر و جابهجایی بنا شده که خود، زادهی نیازهای گوناگون روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقت صادی ان سان ا ست. گرد شگران معمولا به لحاظ شرایط محیط زندگیشان، وضعیت اقتصادی اجتماعی حاکم بر کشورشان و نیز میزان آگاهی نسبت به آنچه میخواهند ببینند، بیاموزند و دریابند، توقعاتی دارند که در ارتباط با این نیازها، تنوع پدیدهها و جاذبههای گردشگری، در زمینههای مختلف پدیدار میشوند. - بهمن کارگر- تو سعه شهرن شینی و صنعت گرد شگری در ایران - از مفهوم تا راهکار - - . در سال های اخیر موفقیت برخی آثار معماری در جذب گرد شگران به شهرهای بع ضاً غیرمطرح و نا شناخته، موجب توجه جهانی به نقش معماری در رونق و تو سعه گرد شگری شده ا ست به طوری که مدیران موزه ها و شهرداران سرا سر جهان در تلاش ه ستند با به خدمت گرفتن معماران مطرح و مشهور عصر حاضر، جهت طراحی آثار معماری گیرا و تماشایی، نقشه فرهنگی کره خاکی را تغییر دهند. بر این اساس است که امروزه معماری و گردشگری بیش از پیش با هم ارتباط یافته اند و این ارتباط زمینه های شکل گیری گرایشی نوین در
