بخشی از مقاله
چکیده
جوانان در هر جامعه به عنوان نیروی محرک و فعال، که گردش چرخ های جامعه بسته به نشاط و سرزندگی آنان است، همیشه مورد توجه بوده است و در نتیجه پیشگیری از انحراف این قشر سازنده از اهم موضوعات و دغدغه های هر جامعه به شمار می‌آید. در کشور ما سازمان بهزیستی به عنوان یکی از متولیان دولت جمهوری اسالمی ایران در راستای سیاست جنایی در پیشگیری از انحرافات جامعه ایفای نقش می نماید. با بررسی فعالیت‌ها و اختیارات این سازمان می‌توان به نتایجی در راستای نیل به هدف پیشگیری از بزهکاری جوانان دس ت یافت، که تحت س ه مرحله پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالث، قابل بررسی است. در این مقاله سعی بر آن شده است، تا با بررسی انواع عملکردهای سازمان، چگونگی تحقق هریک از مراحل و انواع پیشگیری را مشخص نماییم.
واژگان کلیدی: جوان، سازمان بهزیستی، بزهکاری، مراحل پیشگیری.
مقدمه
در قرن حاضر، مسأله بزهکاری جوانان با اهمیت بیشتری تجلی کرده است. عوامل اجتماعی و اقتصادی و خانوادگی گوناگون و به‌ویژه، توسعة سریع صنعت و وقوع دو جنگ جهانی، امر پیشگیری از بزهکاری جوانان و درمان آن را در همه ممالک جهان در زمرة یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی قرار داده است. جوانی دوره شور و توان است، دوره‌ای است، که در آن استعدادهای بدنی رشد و پرورش می‌یابد و شکوفا می‌شود. پیامبر اسلام - ص - به این دوره اهمیت بسیاری داده‌اند، به گونه‌ای که اسامة جوان را به فرماندهی سپاه برگزیدند و به اعتراضاتی که جوان بودن وی را نقص می‌دانستند، توجهی نکردند. حضرت علی علیه‌السالم نیز دوره جوانی را به سکرالشباب، یعنی مستی جوانی تعبیر نموده‌اند. - احمدی، 1385، ص - 7 سرقت، ضرب وجرح، اعتیاد، قاچاق مواد مخدر، تخریب و فحشا از جمله بزه هایی هستند که جوانان بیش از دیگران مرتکب آنان می‌شوند.
در بزهکاری جوانان علل و عواملی گوناگون مؤثر است و به گفته اتوکالین برگ «هیچ علتی به تنهایی برای رفتار پیچیده و متنوعی مثل بزهکاری جوانان کافی نیست. - برگ، 1368، ص - 45 علل روانی، عاطفی، فقر فرهنگی و اقتصادی بی کاری طالق و مهاجرت نیز از مهم‌ترین علل ارتکاب بزه توسط جوانان به شمار می‌آید. - فوالدی، 1384، ص - 38 در کشور ما حدود 3 .1 جمعیت را جوانان تشکیل میدهند، از آن جهت که نمی‌توان این جمعیت را نادیده گرفت، الزم است مسائل و مشکالت جوانان که سرمایة جامعه محسوب می‌شوند، بررسی شود و راه‌حل‌هایی برای پیشگیری از بزهکاری آنان ارائه گردد. تا آنان در جهت مثبت حرکت کرده و خود و کشور را به رشد و توسعه همه جانبه برسانند. از مهم‌ترین نهادهای حمایتی کشور که با هدف ایجاد رفاه اجتماعی و جامعه عمل پوشاندن به اهداف سیاست جنایی ایران تشکیل شده است سازمان بهزیستی می‌باشد.
سخن در این باره است که سازمان بهزیستی به عنوان یکی از متولیان امر پیشکیری از بزهکاری، آیا در راستای پیشگیری از بزهکاری جوانان گامی برداشته است؟ سازمان مذکور با الهام از کدام یک از روش‌های پیشگیری از بزهکاری نقش و وظیفه خویش را در پیشگیری از بزهکاری جوانان ایفا می نماید؟ دیگر آن‌که سازمان مذکور در راستای نیل به هدف فوق چه فعالیت هایی و با چه روی‌کردی انجام می‌دهد؟ در این مقاله عمکرد فعال‌ترین نهاد حمایتی کشور - سازمان بهزیستی - را در خصوص پیشگیری از بزهکاری جوانان مورد بررسی قرار خواهد گرفت و بررسی قوانین و مقررات و دستورالعمل هایی که تشریح کننده فعالیت‌های سازمان مذکور می‌باشند و مقایسه آن‌ها مدل پیشگیری سه مرحله ای - اولیه ثانویه وثالث - از جمله مسائلی است، که در این مقاله طی سه مبحث از نظر خواهد گذشت.
کلیات 1.1تاریچه سازمان بهزیستی:
سازمانی كه در حال حاضر تحت «بهزیستی كشور» در خدمت محرومین و مستضعفین جامعه می‌باشد، قبل از پیروزی انقالب اسالمی به‌صورت كنونی تشكلی نداشت و خدمات نسبتًا مشابهی به‌صورت پراكنده توسط دستگاه‌های مختلف ارائه می‌گردید و بالطبع این امر به دلیل عدم وجود هماهنگی بین سازمان‌های ارائه دهندة خدمات، از سرویس‌دهی مطلوبی برخوردار نبوده و روال منظمی را پیگیری نمی‌كرد. این سازمان‌ها و انجمن‌ها كه از قوانین استخدامی خاص و مقررات متفاوتی كه توسط دست‌اندركاران وقت منظور گردیده بود، تبعیت می‌كردند، عبارت بودند از: سازمان ملی رفاه خانوادة ایران، سازمان بهزیستی و آموزش كودكان و نوجوانان، سازمان ملی رفاه ناشنوایان ایران، سازمان ملی بهزیستی ناشنوایان ایران، سازمان ملی رفاه نابینایان، سازمان زنان انجمن ملی حمایت از كودكان، انجمن حمایت از معلولین، انجمن توانبخشی، واحد حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست، جمعیت حمایت از اطفال بی‌سرپرست، بیمارستان‌های شماره یك دو كمك سازمان خیریه كمك. - حلم سرشت، دل پیشه، 1371، ص - 23
پس از پیروزی انقالب اسلامی ایران، سازمان بهزیستی كشور از ادغام سازمان‌های خیریه و حمایتی كه در باال به آن‌ها اشاره گردید، آغاز به كار كرد. بعد از بررسی و مطالعات شهید گرانقدر دكتر محمد علی فیاض، سازمان بهزیستی كشور به موجب الیحة قانونی در سال1359 در جهت تحقق مفاد اصول سوم و بیست و یكم و بیست و نهم قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران از ادغام سازمان‌ها، نهاد با حفظ ارزش و كرامت واالی انسانی وتكیه بر مشاركت‌های مردمیو همكاری نزدیك سازمان‌های ذیربط، در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، باز پروری، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و كمك به تأمین حدأقل نیازهای اساسی گروه‌های كم درآمد اقدام نماید.
با تأسیس سازمان بهزیستی كشور در سال 1359، كلیه فعالیت‌های بهزیستی از وزارت بهداری به این سازمان انتقال یافت. ستاد سرپرستی و ارشاد برای راهنمایی جوانان ولگرد
وروسپی كه به‌طور مستقیم زیر نظر وزارت بهداری و بهزیستی فعالیت می نمود، تشكیل شد و همزمان با تشكیل سازمان بهزیستی كشور به این سازمان انتقال یافت. تا قبل سال 1383 سازمان بهزیستی كشور زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی قرار داشت. در تیر ماه 1383 براساس قانون ساختار وزارت رفاه و تامین اجتماعی سازمان بهزیستی كشور به زیر مجموعه وزارت تأمین اجتماعی ملحق شد. در واقع كانون اصلی فعالیت‌ها و برنامه‌های سازمان بهزیستی، پیشگیری ازبزهکاری جوانان و جلوگیری از فروپاشی زندگی افراد و خانواده‌هایی است، كه به علت مشكالت اقتصادی و ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی دچار آسیب‌پذیری و ناتوانی‌های
