بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، بررسی رابطه ی بهزیستی معنوی و بهزیستی روانشناختی با کیفیت زندگی کارکنان بیمارستان دکتر گنجویان دزفول بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان بیمارستان دکتر گنجویان دزفول بود که برای انجام این پژوهش تعداد 225 نفر از این بیمارستان با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های بهزیستی معنوی پالوتزیان و الیسون ، بهزیستی روانشناختی ریف و کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت استفاده شد.
طرح تحقیق از نوع تحقیقات همبستگی بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون ، رگرسیون چند متغیری از طریق نرم افزار SPSS-20 استفاده شد. نتایج نشان داد که بین بهزیستی معنوی و بهزیستی روانشناختی با کیفیت زندگی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد متغیرهای بهزیستی معنوی و بهزیستی روانشناختی رابطه چندگانه معناداری با کیفیت زندگی دارند. در این پژوهش سطح معناداری نیز =0/05 بود.
مقدمه:
کیفیت زندگی یکی از بنیادی ترین مفاهیم مطرح در روان شناسی مثبت نگر1 - تغییر تمرکز از آسیبشناسی روانی به نقاط قوت انسان - است. تغییر عقیده از این که تنها پیشرفت های علمی، پزشکی و تکنولوژی می تواند منجر به بهبود زندگی شود، به این باور که بهزیستی فردی، خانوادگی، اجتماعی و جامعه از ترکیب این پیشرفت ها به همراه ارزشها و ادراکات فرد از بهزیستی و شرایط محیطی به وجود میآید، از منابع اولیه گرایش به کیفیت زندگی است - اسکالوک و همکاران2، . - 2002
مفهوم کیفیت زندگی در تحقیقات اجتماعی و روان شناسی مفهومی تازه است. در اواسط قرن بیستم، با توسعهی اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها و پیشرفت علوم و تکنولوژی، انسانها تدریجاً از رفاه بالاتر برخوردار شده و خواستار کیفیت زندگی بیشتر شدند. به همین دلیل کیفیت زندگی در قرن بیستم موردتوجه زیادی قرار گرفته است - قاسمی زاد، برنجیان تبریزی، عابدی و برزیده، . - 1389 کیفیت زندگی در حقیقت چکیده ای است از کل اهداف مراقبت های بهداشتی که میزان تأثیر سلامتی بر زندگی فرد را ارزیابی می کند - گوت و هنکلیف3، . - 2003 با وجود توافق عمومی که در مورد ارزش بالقوه عناصر، ابعاد و مقیاس های کیفیت زندگی وجود دارد، توافق واضحی دربارهی تعریف کیفیت زندگی دیده نمی شود و هر حوزه و رشته با توجه به دیدگاه خود و در راستای هدف تحقیق، تعریفی خاص در رابطه با این مفهوم ارائه می دهد.
به هرحال واقعیت چندبعدی بودن کیفیت زندگی پذیرفته شده است و این ایجاد بیشتر نشان ابعاد جسمانی روحانی و اجتماعی می شود. درواقع افراد، چیزهای متفاوتی را در کیفیت زندگی خود مهم میدانند اما آنچه در تعریف کیفیت زندگی مهم و اساسی است این است که بعد سلامت همواره باید مدنظر قرار گیرد - قاسمیزاد و همکاران، . - 1389 کارکنانی که در بیمارستان ها کار می کنند مهمترین گروه ارائهدهنده خدمات نظام سلامت هستند و البته همین فعالیت، کار و تلاش بیوقفه آن ها را با مسائل و مشکلات روانشناختی و سلامت جسمانی و روانی مواجه ساخته است.
امروزه در کنار افزایش طول عمر، عامل مهم دیگری مثل چگونه زندگی کردن یا کیفیت زندگی مطرح است، بنا به تعریف گروه کیفیت سازمان جهانی بهداشت، کیفیت زندگی به ادراک فرد از جایگاه خودش در زندگی، با توجه به بافت فرهنگی جامعه و اهداف، معیارها و نگرانیهای فرد اشاره دارد و از متغیرهایی مثل سلامت جسمانی، وضعیت روان شناختی، استقلال و روابط اجتماعی ناشی میشود - استینر، کوپر و اسکوینگتون4، . - 2003 کیفیت زندگی درکی است که افراد از موقعیتشان در زندگی، در زمینه فرهنگی و سیستم های ارزشی دارند و با اهداف، آرزوها و استانداردهای آنها در ارتباط است - بربات، گوئیلمین و چائو5، . - 2001 درحقیقت، کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان و ارزش های فردی و اجتماعی است.
عوامل مؤثر بر آن با دوره های زمانی، مکان جغرافیایی و شرایط فرهنگی تغییر میکند - پناهی و فاتحیزاده، . - 1393 امروزه توجه به ظرفیت هایی معطوف شده است که در کیفیت زندگی نقش بسیار دارند. یکی از این مؤلفه ها معنویت است که درواقع نوعی آگاهی درونی و احساس ارتباط بین خود و جهان اطراف میباشد - مؤمنی و شهبازی راد، . - 1391 یکی از روش هایی که کارکنان در نظام اسلامی به واسطه آن شرایط روانی خویش را پایدار و با طراوت میسازند جنبههای مذهبی-معنوی و اتکا به خداوند و انجام اعمال و فرایض دینی است.
نزدیکی به خدا و توجه به معنویت زندگی کاری باعث آرامش، خشنودی و سلامت روان آن ها می شود - قهرمانی و نادی، . - 1391 ایمونز - 2000 - 6 معتقد است که مردم جهان امروزه بیش از گذشته به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند و از همین رو است که بررسی علمی معنویت یکی از مباحث مهم و رایج در بهداشت جسمی و روانی شده است. در حقیقت پژوهش ها بیانگر این است که معنویت ارتباط مثبتی با سلامت جسمانی و روانی دارد.
طرفداران نقش معنویت در بهبود بهزیستی روانشناختی و سازگاری بین فردی تلاشهای متعددی را برای ارتباط بین دو مفهوم سلامتی و معنویت تحت عنوان بهزیستی معنوی انجام دادهاند - هاوکس، گودی و گاست1، . - 2003 الیسون1983 - 2؛ به نقل از حسین دخت، فتحی آشتیانی و تقی زاده، - 1392 معتقد است که بهزیستی معنوی یک عنصر روانی، اجتماعی و یک عنصر مذهبی را شامل می شود. بهزیستی مذهبی، که عنصر مذهبی است، نشانه ارتباط با یک قدرت برتر یعنی خدا است.
بهزیستی وجودی، عنصری روانی اجتماعی است و نشانه احساس فرد است از اینکه کیست، چه کار و چرا انجام میدهد و به کجا تعلق دارد. این دو بعد در عین منفک بودن با هم تعامل و همپوشی دارند. درنتیجه، احساس سلامت معنوی، رضایت و هدفمندی به تبع آن به وجود میآید - حسیندخت و همکاران، . - 1392 هنگامیکه بهزیستی معنوی شخص در معرض خطر قرار گیرد، ممکن است فرد دچار اختلالات روحی مثل احساس تنهایی، افسردگی و از دست دادن معنا در زندگی شود که خود میتواند سازگاری در زندگی و بهویژه حیات جاوید فرد را با مشکل مواجه سازد - کاروین و هایرنلی3، . - 2003 تحقیقات نشان میدهند که باورهای مذهبی، آیینها و تعهدات، با نتایج مثبت مانند بهبود کیفیت زندگی بهتر، بهزیستی، سلامت جسمی و روانی، رضایت زناشویی و زندگی پایدار و عملکرد کارایی مثبت مرتبط هستند.
روان شناسی در نیم قرن گذشته، بر بیماری بیشتر از سلامتی و بر آسیبشناسی عملکرد انسان، بیشتر از درک کامل از تمام ابعاد آن تکیه داشته و به ویژگی های انسان سالم و کامل کمتر توجه کرده استاما. اخیراً با ظهور رویکرد جدیدی به نام روان شناسی مثبت، تأکید بر شایسته سازی و تعریف مفاهیمی است که به تأمین سلامتی و شادکامی افراد و بهرهمندی آن ها از یک زندگی سالم کمک می کند - حسین دخت و همکاران، . - 1392 یکی از این مفاهیم بهزیستی روانشناختی است.
بهزیستی روانی شامل احساس مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی که شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده، شغل و نظیر این موارد است و بنابراین افراد با احساس بهزیستی بالا به طور عمده هیجانات مثبت بیشتری را تجربه و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند - هاشمینصرتآباد، باباپورخیرالدین و بهادریخسروشاهی، . - 1390 در راستای تعریف این سازه مفهومی گلداسمیت، وئوم و دارتی1997 - 5؛ به نقل از هاشمینصرتآباد و همکاران، - 1390 بیان می دارند که بهزیستی روانی شامل دریافت های فرد از میزان هماهنگی بین هدفهای معین و ترسیمشده با پیامدهای عملکردی است که در فرآیند ارزیابی های مستمر به دست میآید و به رضایت درونی و نسبتاً پایدار در توالی زندگی منتهی می شود.
به نقل از هاشمینصرتآباد و همکاران، - 1390 با تأکید بر اینکه سلامت مثبت چیزی فراتر از فقدان بیماری است: اشاره کرد که بهزیستی روان شناختی به آنچه فرد برای بهزیستی به آن نیاز دارد، اشاره میکند. بنابراین به نظر میرسد که بهزیستی معنوی و بهزیستی روانشناختی در ارتباط مثبت با مؤلفههای همچون، سلامت روان، بهداشت روانی و کیفیت زندگی باشند. در این میان کیفیت زندگی بهواسطه نقشی که در بهزیستی روانشناختی افراد دارد از اهمیت زیادی برخوردار است، به خصوص اینکه یکی از عواقب عمده کاهش کیفیت زندگی را افزایش مشکلات روان شناختی ذکر کرده اند سازمان جهانی بهداشت، درک افراد از وضعیت زندگی، در قالب فرهنگ و ارزش های حاکم بر جامعه و در ارتباط با اهداف، انتظارات و علایق خود را به عنوان کیفیت زندگی تعریف کرده است. بر اساس این تعریف، کیفیت زندگی، ارتباط تنگاتنگی با وضعیت حسی، روانی، اعتقادات شخصی، میزان خوداتکایی، ارتباطات اجتماعی و محیطزیست دارد.
