بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس ساغری در 120 کیلومتری جنوب شاهرود، 17 کیلومتری شمالغرب روستای ترود، در بخش شمالی پهنه ساختاریBرسوبی ایران مرکزی و بر روی نوار آتشفششانیBرسوبی ترودBچاهشیرین واقع شده است. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه شامل گدازههای آتشفشانی - آندزیت، آندزیت بازالتی و بازالت - ، آذرآوری - توف و آگلومرا - به سن ائوسن و توالی رسوبی تخریبی الیگومیوسن - کنگلومرا - هستند. گدازههای آندزیتی و بازالتی حاوی درشتبلورهای پلاژیوکلاز و کانیهای فرومنیزین در زمینه دانهریز میباشند که بافت پورفیری نشان میدهند. واحدهای گدازه و آذرآواری میزبان اصلی کانهزایی هستند که توسط مجموعهای از دایکهای بازیک با روند شمالغربیBجنوبشرقی و موازی با یکدیگر قطع شدهاند.
ماده معدنی به صورت رگه_رگچهای و افشان در درزهها و شکستگیهای موجود در سنگ دربرگیرنده تشکیل شده است. تودههای نفوذی، دایکها و عوامل ساختاری نقش اساسی در کانهزایی داشتهاند. با توجه به مطالعات صورت گرفته در منطقه کانیهای سازنده شامل: مالاکیت، کالکوسیت، کوولیت، پیریت، کالکوپیریت، هماتیت، گوتیت و باطلهها شامل کلسیت، کوارتز و ژیپس میباشند. سنگ میزبان در مجاورت گسلها متحمل دگرسانی از نوع آرژیلیتی، سریسیتی، لیمونیتی، هماتیتی، کربناتی و کلریتی شده است.
مقدمه
کانسار مس ساغری در استان سمنان، 120 کیلومتری جنوب شهرستان شاهرود و 17 کیلومتری شمال غرب روستای ترود، در مختصات جغرافیایی 54° 59´ 10/20 تا 54° 54´ 59/90 طول شرقی و 35° 33´ 41/64 تا 35° 32´17/46 عرض شمالی واقع شده است. دسترسی به منطقه از شهرستان شاهرود و دامغان با توجه به - شکل - 1 میسر است. سنگهای منطقه به سه بخش گدازه، آذرآواری و رسوبی تقسیم میشوند که مورد نفوذ دایکهای بازیک واقع شدهاند. در این کانسار ماده معدنی به صورت رگهBرگچهای و افشان در امتداد درز و شکستگی و گسلها تشکیل شده است. هدف از این تحقیق بررسی زمینشناسی و پتروگرافی سنگهای مذکور بر اساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی میباشد.
بحث
کمان ماگمایی البرز به عنوان بخشی از نوار زمینساختی فعال آلپBهیمالیا در شمال ایران به 3 بخش باختری، مرکزی و خاوری قابل تقسیم است . - stoklin,1968 - رشته کوه ترودBچاهشیرین میان دو گسل ترود و انجیلو در بخش مرکزی و خاوری کمان ماگمایی البرز قرار دارد. نخستین مطالعات زمینشناسی در این ناحیه توسط Huber and Stocklin - 1959 - انجام شده است که شروع تکاپوی ماگمایی را به سن ائوسن نسبت میدهند. این نوار به طور چیره از سنگهای آذرین مزوزوئیک پسین تا ترشیری ساخته شده است که بر پایه مطالعات هوشمندزاده و همکاران - 1357 - ، اوج فعالیت ماگمایی در این مجموعه طی ائوسن میانی تا پسین رخ داده است.
واحدهای زمینشناسی منطقه به ترتیب فراوانی شامل - 1 توف، لاپیلی توف و خاکسترهای ریولیتی و به صورت فرعی مارن و ماسه سنگ، - 2 گدازه و سنگهای آذرآواری با ترکیب آندزیت و آندزیت بازالتی و - 3 واحد کنگلومرایی الیگومیوسن. بر اساس مطالعات ولیزاده و جعفریان - 1368 - ، گدازههای آتشفشانی حجم قابل توجهی را در رشتهکوه ترودBچاهشیرین تشکیل میدهند و این سنگها بیشتر در محدوده آندزیت - شکل - 2 قرار میگیرند. الگوی ساختاری این ناحیه توسط دو گسل امتداد لغز انجیلو و ترود کنترل میشود.
شکل:2 نقشه زمینشناسی بزرگمقیاس محدوده معدنی - بر اساس تصاویر ماهوارهای Google Earth و برداشت صحرایی - . جهت مطالعه پتروگرافی و زمینشناسی سنگهای دربرگیرنده کانسار مس ساغری، 43 عدد مقطع نازک و13 عدد مقطع صیقلی تهیه شده است. این تحقیق حاصل مطالعات صحرایی و میکروسکوپی میباشد. طبقهبندی سنگهای دربرگیرنده منطقه معدنی بر اساس مطالعات میکروسکوپی به شرح زیر میباشد.
واحدهای گدازه - آندزیت، آندزیت بازالتی و بازالت - : واحدهای گدازه در مشاهدات صحرایی با مورفولوژی برجسته و تیرهرنگ به همراه واحدهای آذرآواری دیده میشوند. این واحدهای سنگی در سطح تازه به رنگ خاکستری تیره و گاهی متمایل به قهوهای تا قرمز میباشند. به نظر - 1981 - Gill، ماگمای آندزیتی در فشارهای نزدیک به سطح زمین از بلورهای پلاژیوکلاز و پیروکسن غنیاست و احتمالاً دارای 2 درصد آب و دمای تشکیل آن در مخزن ماگمایی بین 1000 تا 1100 درجه سانتیگراد است.
آندزیتها در مقاطع میکروسکوپی دارای بافت پورفیری هستند که نشاندهنده سرد شدن ماگما در دو مرحله میباشد. پلاژیوکلازها به صورت درشتبلورهای خودشکل و با ماکل پلیسنتتیک مشاهده میشوند، که گاهی سالم و در برخی موارد به کانیهای کلسیت، کلریت و سریسیت دگرسان شدهاند. درشتبلورهای پلاژیوکلاز حالت منطقهبندی نشان میدهند، که نمایانگر کندتر بودن سرعت ایجاد تعادل نسبت به سرعت رشد بلورها است.
- Shally,1993 - کانیهای فرومنیزین این سنگها شامل هورنبلند، بیوتیت و کانیهای اُپک میباشد. کانیهای ثانویه نیز نظیر: کلسیت و کوارتز هستند که درز و شکاف موجود در آنذریت را پر کردهاند - شکل.2الف، ب - . سنگهای آندزیت بازالتی یکی دیگر از واحدهای منطقه میباشند، که از کانیهای پلاژیوکلاز و پیروکسن تشکیل شدهاند. بافتهای غالب این سنگها شامل پورفیری، جریانی و جانشینی میباشد.
