بخشی از مقاله
چکیده
در 120 کیلومتري جنوب شرق شاهرود یا به عبارتی 40 تا 60 کیلومتري شمال شرق طرود، سنگهاي آذرین بازیک مشاهده میشوند، که رخداد این سنگها در اکثر نقاط از نوع گدازه بازالتی گاه با ساخت بالشی میباشد. این سنگها در بخشهاي زیرین یک توالی متشکل از کنگلومرا، ماسه سنگ و شیل - اواخر تریاس تا اوایل ژوراسیک، معادل سازند شمشک - ، یافت میشوند. بررسی نمودارهاي تعیین سري ماگمایی و نمودارهاي تکتونوماگمایی، معرف ماهیت آلکالن ماگماي والد و محیط درون صفحهاي را براي این سنگها میباشد. غنی شدگی از LREE و عناصر شدیداً ناسازگار، تهی شدگی از HREE در نمودارهاي عنکبوتی بهنجار شده به کندریت و گوشته اولیه مشاهده میشود. این مشاهدات به همراه سایر بررسیهاي ژئوشیمیایی نشان میدهند، که ماگماي تشکیل دهنده این سنگهاي بازالتی از ذوب بخشی یک خاستگاه گوشته استنوسفري غنی شده حاصل شده است. این ماگما در خلال صعود به سطح زمین با پوسته قارهاي آلایش نیافته است یا به مقدار بسیار کم دچار آلایش شده است.
کلید واژهها: ژئوشیمی، سنگهاي بازیک، شمشک، محیط درونقارهاي
مقدمه :
گدازههایی با ترکیب بازالتی، دایکهاي دیابازي و تودههاي نفوذي کوچک گابرویی، در جنوب شرق و شمال شرق طرود، همراه با رسوبات شیلی- ماسهسنگی ژوراسیک - معادل شمشک - ، مشاهده میشوند. منطقه مورد مطالعه، در تقسیمبندي واحدهاي ساختاري ایران - - Stocklin, 1977-1968، در لبه شمالی زون ساختاري ایران مرکزي مرکزي واقع شده است - شکل. - 1 شرایط قارهاي حاکم بر این مناطق، بعد از رویداد سیمرین پیشین، همراه با پیشرويهاي کوتاه مدت دریا منجر به رسوبگذاري طبقات شیل و ماسه سنگی زغالدار - معادل سازند شمشک - ، با ضخامت متغیر همراه با میان لایههاي آهکی شده است - آقانباتی، . - 1383
روشها و مواد :
پس از مطالعات اولیه به منظور آشنایی با سنگشناسی منطقه، نمونهبرداريهاي میدانی از سنگهاي بازالتی انجام شد، و حدود 100 نمونه دستی براي مطالعات آزمایشگاهی و تهیه مقاطع میکروسکوپی و همچنین انجام تجزیههاي شیمیایی جمعآوري شد. سپس حدود 51 مقطع نازك تهیه شد و پس از مطالعات سنگنگاري - پتروگرافی - ، 9 عدد از نمونههاي با کمترین دگرسانی براي آنالیز به روش ICP-MS، انتخاب و به شرکت ACME در کانادا ارسال گردید.
نتایج و بحث :
با توجه به دگرسانی نسبتاً گسترده سنگهاي آتشفشانی مورد مطالعه و ظهور قابل ملاحظه حفرات پر شده توسط کلسیت در آنها، سعی شده تا براي بررسی خصوصیات اولیه سنگهاي آتشفشانی منطقه، مطالعات ژئوشیمیایی بر روي نمونههاي سالم و کمتر دگرسان شده متمرکز شود. و در عین حال در تفسیر دادههاي ژئوشیمیایی بیشتر بر روي خصوصیات عناصري تکیه خواهیم نمود، که در محیطهاي دگرسانی نسبتاً کمتحرك و غیر فعال باقی میماند. بنابراین استفاده از نمودارهاي عناصر کمیاب نامتحرك که در درجات کم دگرسانی نامتحرك باقی میمانند - مانند Zr، Ti، Nb و - Y، نسبت به عناصر اصلی مفیدتر میباشد. لذا براي ردهبندي سنگهاي آذرین مناطق مورد مطالعه، از نمودار Zr/TiO2 – SiO2 و نمودار - Winchester Nb/Y – Zr/TiO2 and Floyd, 1977 - استفاده شده است - شکل . - 2 بر اساس این نمودارها سنگهاي بازالتی مناطق مورد مطالعه در محدوده بازالتهاي آلکالن و تراکی بازالتها قرار میگیرند.
مورد مطالعه.
سنگهاي مورد مطالعه، در نمودارهاي Na2O+K2O در برابر - Peccerillo et al, 1976 - SiO2، - شکل - 3 ونمودار Nb/Y در مقابل - Zr/TiO2 - *0.0001، - Winchester and Floyd, 1977 - ، - شکل - 4، در قلمرو سريآلکالن واقع میشوند.نمونههاي منطقه در نمودارهاي عناصر ناسازگار- ناسازگار و سازگار- ناسازگار داراي روند خطی و مثبت بوده و از مبدأ مختصات نیز عبور میکنند - شکل . - 5 روندهاي فوق الذکر بیانگر این هستند که این گدازههاي بازالتی به لحاظ ژنتیکی به یکدیگر وابسته بوده، و احتمالاً تغییرات درجه ذوب بخشی در هنگام تشکیل این مجموعه ناچیز بوده است. همچنین روند خطی بیانگر عدم آلایش یا آلایش ناچیز نمونههاي مذکور میباشد زیرا آلایش معمولاً سبب ایجاد روندهاي پراکنده و غیر خطی در مقادیر عناصر ناسازگار، و عدم عبور خط حاصل مبداء مختصات میشود. به عقیده - Hart et al, 1989 - ، توقف ماگما در پوسته با افزایش نسبتهاي عناصري نظیر La/Ta، La/Nb، Nb/Y و Th/Nb همراه بوده و بازالتهاي آلایش یافته با پوسته، با نسبتهاي
