بخشی از مقاله
چکیده
محدوده ماهور در شرق ایران و در بخش مرکزي بلوك لوت واقع شده است . لیتولوژي غالب در منطقه را ریولیت، داسیت، آندزیت، لیتیک توف و توف با سن ائوسن تشکیل داده که تودههاي نیمهعمیق با ترکیب هورنبلند دیوریت پورفیري تا هونبلند کوارتز مونزونیت پورفیري در آن نفوذ کردهاند. با این حال تودههاي نفوذي، غالباً با ترکیب حدواسط از گستردگی و تنوع بالایی در منطقه برخوردارند که پیش از این به آنها اشاره نشده بود. هورنبلند دیوریت پورفیري، کوارتز دیوریت پورفیري، هونبلند کوارتز مونزودیوریت پورفیري، هونبلند کوارتز مونزونیت پورفیري و پیروکسن هورنبلند دیوریت اصلیترین تودههاي موجود در منطقه هستند که در واحدهاي ولکانیکی و پیروکلاستیک نفوذ کردهاند.
آلتراسیون وسیعی واحدهاي آتشفشانی و نفوذي منطقه را تحت تاثیر قرار داده که شامل چهار زون اصلی شامل آرژیلیک، کوارتز- سرسیت-پیریت، پروپلیتیک و سیلیسی میباشد . کانیسازي بشکل افشان و رگهاي در ارتباط با تودههاي مونزونیت و کوارتز دیوریت پورفیري میباشد. کانههاي اولیه شامل پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت و گالن است. کانههاي ثانویه شامل آتاکامیت، کالکوزیت، کولیت، مالاکیت، آزوریت، پیرولوزیت و اکسیدهاي آهن است. براساس ردهبندي شیمیایی، واحدهاي نفوذي منطقه شامل دیوریت، گرانودیوریت، مونزودیوریت، مونزونیت و کوارتزمونزونیت میباشند. براساس نمودارهاي سنگشناسی، سري ماگمایی واحدهاي مورد مطالعه داراي ماهیت کالکآلکالن پرپتاسیم است. براساس دادههاي لیتوژئوشیمی رگههاي کانهدار، عناصر مس، روي، نقره و طلا عیار قابل ملاحظهاي نشان میدهند.
مقدمه
محدوده اکتشافی مس و روي ماهور در 135 کیلومتري غرب نهبندان در استان خراسانجنوبی واقع شده است - شکل. - 1 تنها آبادي منطقه روستاي دهسلم میباشد. بلحاظ تقسیمبنديهاي زمین- ساختاري، در بخش مرکزي ایالت زمین - ساختاري بلوك لوت واقع شدهاست - آقانباتی، . - 1383 به عقیده ارجمندزاده و همکاران - 2011 - ، بلوكلوت با توجه به موقعیتهاي تکتونیکی مختلف در زمانهاي گذشته، و به دنبال آن وجود حجم عظیم ماگماتیسم با ویژگیهاي ژئوشیمیایی متفاوت، داراي پتانسیل مناسبی براي تشکیل کانیسازيهاي مختلف میباشد. مطالعات انجام شده توسط میرزایی راینی و همکاران 1391 - و - 1391 در محدوده ماهور، منجر به معرفی کانیسازي اپیترمال مس و روي شده است. هدف از این پژوهش، پتروگرافی و پتروژنز تودههاي نفوذي مرتبط با کانیسازي در محدوده اکتشافی ماهور می-باشد.
روش مطالعه
نقشههاي زمینشناسی، آلتراسیون و کانیسازي با مقیاس 1:10000 از محدوده اکتشافی تهیه گردید. به منظور مطالعات پترولوژي، تعداد 20 نمونه از تودههاي نفوذي منطقه با حداقل دگرسانی براي آنالیز عناصر اصلی و فرعی به روش XRF انتخاب و این نمونهها در شرکت طیف کانساران بینالود مشهد آنالیز گردید، همچنین نتایج آنالیز شیمیایی به روش ICP-MS انجام شده بر روي 22 نمونه ماده معدنی در آزمایشگاه Chemex کانادا مورد بررسی قرار گرفت.
بحث و نتیجه گیري
زمین شناسی و دگرسانی محدوده اکتشافی ماهور در بخشجنوبی نقشه زمینشناسی 1:250000 دهسلم - حسینی و همکاران، - 1371، درگسترهاي بین طولهاي 58˚52' 20" تا 58˚55' 30" شرقی و عرضهاي جغرافیایی 31˚07' 40" تا 31˚11' 30" شمالی واقع شده است. واحدهاي سنگی منطقه، متعلق به ائوسن بوده و از قدیم به جدید شامل توف، لیتیک توف، ریولیت، داسیت، آندزیت، هورنبلند دیوریت پورفیري، کوارتز دیوریت پورفیري، هونبلند کوارتز مونزودیوریت پورفیري، هورنبلند کوارتز مونزونیت پورفیري و پیروکسن هورنبلند دیوریت هستند - شکل. - 2 تودههاي نفوذي در این محدوده، سبب آلتراسیون سنگهاي آتشفشانی و بخشی از تودههاي نفوذي در منطقه شدهاست. براساس پردازش دادههاي ماهوارهاي و مطالعات پتروگرافی، 4 نوع دگرسانی اصلی در سطح شناسایی شده است که عبارتند از:
-1 آرژیلیک
-2 پروپلیتیک
-3 کوارتز-سرسیت-پیریت
-4سیلیسی.
کانیسازي و ژئوشیمی کانیسازي در محدوده ماهور به صورتهاي رگهاي، رگچهاي و پراکنده مشاهده میشود. کانیسازي بشکل رگهاي، در بخش مرکزي کانسار مشاهده میشود . این رگه داراي روند N18W و با شیب 80NE درجه به سمت شرق و ضخامت متغییر بین 1-2 متر و طول تقریبی تا 3000 متر میباشد - شکل 3 الف - . کانههاي اولیه شامل پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت و گالن است. کانه هاي ثانویه شامل آتاکامیت، کالکوزیت، کولیت، مالاکیت، آزوریت، پیرولوزیت و اکسیدهاي آهن است .
کانیسازي افشان بصورت گسترده مشاهده میشود. کانیهاي سولفیدي مهمی که در سطح محدوده ماهور بصورت افشان دیده میشوند عمدتاً شامل پیریت است. عمده این کانیها به اکسیدهاي آهن ثانویه نظیر هماتیت، گوتیت و ژاروسیت تبدیل شدهاند. بیشترین پراکندگی کانیسازي افشان در زون دگرسانی کوارتز-سرسیت-پیریت مشاهده میشود. در رگههاي سیلیسی محدوده، کانیسازي بصورت کانیهاي گالن، پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت و اسپیکیولاریت مشاهده میشود - شکل 3ب - . در بخشهایی از این رگههاي سیلیسی کالکوپیریت به کولیت و کالکوزیت تبدیل شده است.22 نمونه، بصورت خردهسنگی از رگه حاوي کانیسازي برداشت گردیده و مورد آنالیز قرار گرفته است - کارجو، . - 1386 نتایج بدست آمده در جدول 1 ارائه شده است.
طلا: این عنصر از کمتر از 2 تا 1300 میلیگرم در تن متغیر است. این عنصر با عناصر آرسنیک، مس، آنتیموان، نقره، سرب و روي همبستگی قوي نشان میدهد.
نقره: این عنصر از 1 تا بیش از 100 گرم در تن متغییر است.
مس: مقدار این عنصر از 519 تا بیش از 10000 گرم در تن متغیر است. بیشتر نمونهها بیش از یک درصد مس دارند. سرب: این عنصر از 62 تا بیش از 10000 گرم در تن متغیر است.
روي: عیار این عنصر عمدتا بالاتر از یک درصد میباشد. آنتیموان: این عنصر از 2 تا 887 گرم در تن متغیر است.
آرسنیک: میزان این عنصر از 11 تا 1669 گرم در تن متغیر است. الگوي توزیع آن تطابق خوبی با توزیع آنتیموان از خود نشان میدهد.
کانیسازي وسیع و پراکنده پیریت و کانیسازي رگهاي، همراه با زونهاي گسترده آلتراسیون، نمایانگر فعالیت وسیع سیالات هیدروترمال در منطقه بوده و شرایط را براي کانیسازي از نوع پورفیري مناسب ساخته است و کانیسازي رگه-اي میتواند نشانهاي از کانیسازي وسیع پورفیري مرتبط با تودههاي نفوذي در منطقه باشد. تودههاي نفوذي 100 نمونه از تودههاي نفوذي برداشت شد و مطالعات پتروگرافی انجام و با توجه به شواهد و روابط صحرایی20 نمونه با کمترین دگرسانی به منظور آنالیز عناصر اصلی انتخاب گردید.
میزان سیلیس تودههاي نفوذي محدوده اکتشافی ماهور بین 49/5 تا 64/3 درصد متغیر است. براساس نمودار - 1985 - Middlemost ، گرانیتوئیدهاي ماهور در محدوده سنگ شناختی دیوریت، گرانودیوریت، مونزودیوریت، مونزونیت و کوارتز مونزونیت قرار میگیرند - شکل 4 الف - . در نمودار تمایزي سري ماگمایی - K2O - در برابر Peccerillo SiO2 و - 1976 - Taylor تمامی نمونه ها در محدوده سنگهاي سري کالک آلکالن پتاسیم بالا قرار می گیرد.
