بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس کلوتبلند در 120 کیلومتری جنوب دامغان، 50 کیلومتری جنوبغرب معلمان و در بخش شمالی پهنه ساختاری رسوبی ایران مرکزی واقع شده است. براساس نقشه زمینشناسی-معدنی منطقه واحدهای سنگی محدوده اکتشافی شامل بازالت، آندزیت، آندزیت-بازالت و توف میباشد. کانهزایی به صورت رگه رگچهای، شکافهپرکن و پرکننده فضای خالی در داخل واحد آندزیت و آندزیت بازالت با سن ائوسن رخ داده است.
دگرسانیهای عمده شامل کربناتی، سیلیسی، آرژیلیتی، لیمونیتی و هماتیتی شدن میباشد. براساس مطالعات کانهنگاری، کانیهای اولیه شامل کالکوسیت، پیریت و مس طبیعی و کانیهای ثانویه شامل مالاکیت، آزوریت، گوتیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن میباشند. کانیهای کوارتز، کلسیت و زئولیت کانیهای باطلههای کانسار را تشکیل میدهند. براساس شواهد بحث شده بهنظر میرسد که کانسار مس کلوتبلند یک کانسار اپیژنتیک،هیدروترمالی دما پایین باشد.
کلیدواژه: زمینشناسی، سنگشناسی، الگویتشکیل، مس، کلوت بلند، جنوب دامغان
مقدمه
کانسار مس کلوت بلند در حدود 120 کیلومتری جنوب غربی دامغان، 50 کیلومتری جنوب غرب معلمان، در استان سمنان با مختصات جغرافیایی 35 19 عرض شمالی و 54 17 طول شرقی واقع شده است. این منطقه از جمله مناطق پتانسیلدار برای اکتشاف مس بوده و همچنین، مجموعهای از کانیهای دگرسانی و فلزی را در کنار هم برای مطالعه دقیق یک سامانه کانهزایی فراهم کرده است؟ جنبههای مختلف رخداد زمینشناختی در محدوده کلوتبلند بررسی شده است و در پژوهش حاضر به مطالعه سنگشناختی سنگهای میزبان، کانهزایی، جزئیاتی در زمینه دگرسانی گرمابی و کانهزایی فلزی و این سامانه رگهای، بهمنظور درک بیشتر نحوه کانیسازی و ارائه یک الگوی اکتشافی مناسب در منطقه پرداخته شده است؟
بحث سنگ شناسی منطقه
محدوده اکتشافی در بخش شمالی پهنه ساختاری ایرانمرکزی واقع است. سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی میزبان تودههای نفوذی نیمه عمیق منطقه، همارز سازند کرج متعلق به دوره ائوسن با ترکیب آندزیت، آندزیت-بازالت، بازالت، تراکی آندزیت و سنگهای آذرآواری رخنمون دارند و روند عمومی آنها شمالغربی جنوبشرقی و شیب حدود 80 درجه در جهتجنوبغرب دارند. براساس نقشه زمینشناسی معدنی بزرگمقیاس، واحدهای سنگی میزبان کانهزایی به شرح زیر معرفی میگردند.
واحد آندزیت و تراکی آندزیت
در منطقه کلوتبلند این واحد با گسترش محدود و اغلب همراه با سنگهای آندزیتی رخنمون دارند ؟گدازههای آندزیتی و تراکیآندزیتی در سطح هوازده به رنگ خاکستری متمایل به قهوهای و در سطح تازه خاکستری تیره و در برخی نقاط به دلیل آغشتگی اکسیدهای آهن به رنگ قرمز مشاهده میشود. در مطالعات میکروسکوپی کانیهای اصلی شامل؛ پلاژیوکلاز، پیروکسن و هورنبلند است. بلورهای پلاژیوکلاز بیش از 65-70 درصد حجم این سنگها را تشکیل داده وبعضاً آثار چرخش محلولهای آهندار در شکستگیهای آنها مشاهده میشود.
سرسیتی شدن به مقدارنسبتاً فراوان بلورهای این کانی را تحت تأثیر قرار داده است. پیروکسنها بصورت فنوکریستهای بیشکل و یا بصورت ریز بلور در زمینه سنگ وجود دارند و بشدت دچار انحلال و خوردگی شدهاند. کانیهای ثانویه را کلسیت، کوارتز، سرسیت و کلریت تشکیل میدهند.
واحد آندزیت بازالت
در مشاهدات صحرایی بصورت همشیه، همروند و با مورفولوژی خشن نسبت به سایر واحدها رخنمون دارند و اغلب به رنگ سبز تا خاکستری تیره و گاهی قرمز آغشتگی به اکسید آهن مشاهده میشوند.در مقطع میکروسکوپی دارای بافت میکروپورفیری با زمینه میکرولیتی ؛جریانی میباشند. کانیهای اصلی از جمله پلاژیوکلاز،کانیهای فرومنیزین پیروکسن، آمفیبول و هورنبلند و الیوین، به صورت شکلدار و بیشکل در زمینه میکرولیتی قرار دارند. پلاژیوکلازها به سرسیست و کلسیت دگرسان شدهاند ؟کانیهای ثانویه شامل کوارتز، کلسیت و کلریت به صورت بافت بادامکی و رگه ؛رگچه ای دیده میشوند.
گدازههای بازالتی در مشاهدات صحرایی به رنگ سیاه تا سبز تیره و در نمونه دستی به رنگ خاکستری تیره هستند؟ از لحاظ ویژگیهای پتروگرافی، دارای فنوکریستهای پلاژیوکلاز، پیروکسن، اکتینولیت و الیوین که در زمینهای از میکرولیتهای پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، الیوین و کانیهای کدر قرار دارند. پلاژیوکلازها بیشترین و درشتترین فنوکریستهای این واحد سنگی میباشند که گاهی به سریسیت و کانیهای رسی دگرسان شدهاند؟ اکسیدهای آهن از جمله کانیهای فرعی موجود در این سنگها هستندکه لکههای قهوهای رنگ و بیشکلی را در سطح مقطع ایجاد نمودهاند.
ازکانیهای ثانویه میتوان به کلسیت، کلریت و سریسیت اشاره کرد ؟پرشدن حفرات کروی و بیضوی توسط کانیهایی از جمله کلسیت و سیلیس سبب تشکیل بافت بادامکی شده است. بافتهای میکرولیتی و پورفیری و گلومروپورفیری از بافتهای اصلی بازالتها هستند؟در مشاهدات صحرایی این واحد بخش اعظم محدوده مورد مطالعه را در برمیگیرد و به صورت همروند با واحدهای گدازهای رخنمون دارند و به رنگهای قهوهای تا قرم و خاکستری متمایل به سبز و با دگرسانی بسیار شدید مشخص میشوند.
سنگهای آذرآواری منطقه در رده کریستالتوف، لیتیک توف و آگلومرا قرار میگیرند ؟آگلومراها در مشاهدات صحرایی به رنگ قهوهای تا قرمز و درون این مجموعه به خصوص در منطقه کلوتبلند گسترش وسیعی دارند؟ توفهای منطقه موردمطالعه به طور عمده از نوع کریستالتوف خاکستری رنگ با مورفولوژی سخت و کریستاللیتیکتوف قرمز رنگ با مورفولوژی نرم هستند. کریستالهای این واحد از نوع کوارتز، پلاژیوکلاز، اکسید آهن، کانیهای کدر و کلسیت به مقدار فراوان در زمینه خاکستری تا سبز شیشهای قرارگرفتهاند؟
بلور هورنبلند در مرکز تصویر که از اطراف به اکسید آهن تبدیل شده است. نشان دهنده بلورهای الیوین که ادینگزیتی شده اند. بلورهای پلاژیوکلاز و پیروکسن های دگرسان شده که بافت پورفیری را ایجاد کرده اند. برش عرضی بلور هورنبلند که در تصویر به رنگ تیره قابل مشاهده است. بلورهای کلسیت درسمت چپ، زئولیت در مرکز و اکسید آهن در سمت راست که تشکیل بافت کلوفرمی را دادهاند. بلورهای پیروکسن به صورت تجمعی در مرکز تصویر قرار دارند و تشکیل بافت گلومروپورفیری را دادهاند.
