بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس قیصری در 150 کیلومتری جنوب دامغان، 40 کیلومتری جنوبغرب معلمان، 30 کیلومتری غرب روستای رشم و در پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی واقع شده است. براساس نقشه 1:2000 محدوده معدنی واحدهای سنگی محدوده اکتشافی شامل واحدهای بازالت، آندزیت و توف میباشد. کانهزایی به صورت رگه-رگچهای، شکافهپرکن و پرکننده فضای خالی در داخل واحد آندزیت و آندزیت - بازالت با سن ائوسن رخ داده است. دگرسانیهای عمده شامل کربناتی، سیلیسی، سولفاته، لیمونیتی و هماتیتی شدن میباشد. براساس مطالعات کانهنگاری، کانیهای اولیه شامل کالکوسیت، پیریت و مس طبیعی و کانیهای ثانویه شامل مالاکیت، آزوریت، گوتیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن میباشند.
مقدمه
گستره ایرانمرکزی بخشی از منابع بالقوه مس جهان را در دل خویش نهفته دارد که از گذشته دور انگیزهای برای رونق معدنکاری در این مرز و بوم بوده است. تجمعات مس در طبیعت به اشکال مختلفی از جمله نهشتههای پورفیری، اسکارن، ماسیوسولفید، هیدروترمال و رسوبی یافت میشوند. در این راستا مطالعه کانسار و آثار معدنی مس در نوار اتشفشانی - رسوبی ترود - چاهشیرین در استان سمنان و در پهنه ساختاری ایران مرکزی که اساساً تحت تأثیر سیالات گرمابی در داخل گسلها، شکستگیها و فضاهای خالی بیندانه ای تشکیل شدهاند هم از لحاظ علمی و هم از لحاظ اکتشافی میتواند حائز اهمیت باشد، چرا که شناخت ویژگیهای تشکیل و عوامل کنترل کننده تمرکز و اقتصادی شدن این نوع از کانسارها میتواند به عنوان الگو، هم در اکتشاف ذخایر مشابه در این پهنه و هم در سایر نقاط ایران مورد استفاده قرار گیرد.
بحث سنگ شناسی منطقه
محدوده اکتشافی در بخش شمالی پهنه ساختاری ایرانمرکزی واقع است. سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی میزبان تودههای نفوذی نیمه عمیق منطقه، همارز سازند کرج متعلق به دوره ائوسن میباشد در این منطقه گدازههای آندزیتی، آندزیت-بازالت، بازالتی و سنگهای آذرآواری به سن ائوسن میانی تا الیگومیوسن رخنمون دارند و طیف ترکیبی وسیعی را به خود اختصاص میدهد. سنگهای قدیمیتر از ائوسن به سن کرتاسه، ژوراسیک و تریاس به طور محدود در این منطقه مشاهده میشود - خواجهزاده، . - 1388 براساس نقشه زمینشناسی 1:2000 و نقشه توپوگرافی محدوده معدنی واحدهای سنگی محدوده کانسار به شرح زیر معرفی میگردند.
الف: واحد بازالت - E1، E4،E6 و - E8
بازالت عموما، بصورت جریانهای گدازهای، گدازهای بالشی، دایکها و سیلها دیده میشود - شکل2 الف - . بازالتهای محدوده اکتشافی در زیر میکروسکوپ، فنوکریستهای از کانیهای شکلدار تا نیمهشکلدار الیوین و پیروکسنهای شکلدار، در خمیرهای از کانیهای ریزالیوین، پیروکسن و پلازیوکلاز، بصورت میکرولیتی تا میکرولیتی جریانی، قرار گرفتهاند. بلورهای الیوین کاملا دگرسان شده و به رنگ قهوهای دیده میشوند.
در برخی از نمونهها، کانیهای الیوین و پیروکسن، دارای حاشیه سوخته و واکنشی است - شکل2 ب - و همانطور که قبلا اشاره شد، محصول فرآیندهای دگرسانی در منطقه میباشند. همچنین وجود کانی کلریت که نشان دهنده دگرسانی کلریتی در منطقه میباشد در متن سنگ مشاهده میشود - شکل2 پ - . در برخی مقاطع، بافت بادامکی یا آمیگدالوئیدال مشاهده میشود که این حفرات خالی توسط کلسیت پر شدهاند. بافت حفرهدار شامل حفرات باز موجود درسنگهای آتشفشانی است که منعکس کننده حضور حبابهای گاز به تله افتاده در ماگما، در خلال انجماد آن است.
این حفرات با کانیهای ثانویه پر میشوند که که در این حالت آنها راحفرات بادامکی گویند - خاننصراصفهان، . - 1384 بافت گلومروپورفیری نوعی بافت پورفیری است که در آن فنوکریستها در یک قسمت از سنگ تجمع یافتهاند و یا همانند خوشههایی در زمینه سنگ مشاهده میشوند - شکل2 ت - . این بافت به علت وجود آشفتگی در ماگما و نیروی کشش سطحی موجود در ماگما ایجاد میشود - خان نصراصفهان، . - 1384 شکل - 2 الف: نمونه دستی که درشت بلورهای پلاژیوکلاز در آن به خوبی دیده میشود. ب: بلورهای الیوین که ایدنگزیتی شده و پلاژیوکلازهایی که بافت پورفیری را نشان میدهند. پ: دانههای کلریت که نشاندهنده دگرسانی کلریتی میباشد.
ب: واحد آندزیت - E2 و - E5
آندزیت یک سنگ آذرین بیرونی و معادل دیوریت است که نسبت به دیوریت بسیار فراواتر است. بافت این سنگها تراکیتی بوده و اگر شیشه داشته باشد، هیالوپورفیری یا ویتروفیریک میباشد. در این بافت، فنوکریستها در زمینهای از بلورهای مختلف و شیشه قرار میگیرند - خاننصر اصفهان، . - 1384 حفرات آندزیتها را معمولا کوارتز، کلسیت و کلریت در مرحله هیدروترمال پرمیکنند.
آندزیتهای محدوده اکتشافی، در نمونه دستی به رنگ خاکستری روشن و دارای بافت میکرولیتی پورفیری میباشند که کانیهای فرومنیزین و پلاژیوکلاز آن بصورت درشت بلور - فنوکریست - قابل مشاهدهاند - شکل3 الف - . در مطالعه میکروسکوپی مقاطع نازک، بلورهای پلاژیوکلاز دگرسان شده به همراه بلورهای پیروکسن دیده میشوند - شکل3ب - . پلاژیوکلازها دارای ساخت منطقهای و بافت غربالی میباشند. به نظر شلی - - 1993، همچنین در حاشیه برخی از پلاژیوکلازها، هاله قهوهای رنگی، ناشی از آغشتگی آنها به اکسید و هیدروکسیدهای آهن که اغلب هماتیت میباشند، مشاهده میشود.
