بخشی از مقاله
چکیده:
اندیس مس سنجو در 35 کیلومتری شمال غرب دامغان و در زون ساختاری البرز شرقی واقع شده است. سازندهای رخنمون یافته در منطقه بیشتر الیکا و شمشک و در برخی نقاط نیز لار و دلیچای میباشد.با توجه به مطالعات سنگ شناسی، یک واحد ساب ولکانیکی با ترکیب الیوین بازالت احتمالا با سن ژوراسیک نیز در منطقه رخنمون دارد. سایر لیتولوژیهای رخنمون یافته شامل ماسه سنگ، کنگلومرا، شیله ای زغالدار شمشک با میان لایه های مارنی و لاتریت میباشد.
در منطقه مورد مطالعه کانی های کالکوپیریت، پیریت، آرسنوپیریت و به مقدار کمتر کوولین و با تاخیر فاز کانی گالن در مرحله اولیه - هیپوژن - نهشته شده اند. از کانیهای مرحله سطحی زاد - سوپرژن - نیز می توان به کوولیت، کالکوسیت، کوپریت، مالاکیت و هیدروکسیدهای آهن اشاره نمود . کانی های باطله عمده منطقه شامل فلوئوریت، کلسیت و باریت می باشد. دگرسانی های منطقه عبارتند از: سریسیتی شدن، آرژیلیتی شدن، و دولومیتی شدن.
واژه های کلیدی: اندیس مس سنجو، مینرالوگرافی، آلتراسیون، آنالیز XRD
مقدمه :
با توجه به قرار گیری ایران در کمربند مس تیتان، مناطق متعدد کانی سازی مس - بازین و هونبر - 1969 برای این کشور معرفی شده است .اکتشاف ذخایر فلزات پایه از جمله مس و بهره برداری از آن، از دیر زمان تاکنون، مورد توجه و زمینه ساز پیشرفت های گوناگون جوامع بشری بوده است. این نیاز در کشور بزرگ ایران، با عنایت به منابع معدنی بکر آن، از اهمیت ویژه تری برخوردار می باشد.
اگرچه بر اساس شواهد و اطلاعات موجود در بخش جنوبی دامغان خصوصا در کمان آتشفشانی- نفوذی ترود- چاه شیرین تعداد زیادی کانسار و آثار معدنی فلزات پایه و فلزات گرانبها و اندیس های متعددی از مس گزارش شده است - رشید نژاد عمران 1371، عابدیان و دری 1375، برنا و عشق آبادی 1376، تاج الدین 1377، فرد . - 1380 اما در پهنه شمالی آن تاکنون از کانه زائی مس ذکری به میان نیامده است و اندیس مس سنجو نخستین آثار کانه زایی مس در پهنه شمالی دامغان میباشد.
نشانه مس سنجو در حدود 35 کیلومتری شمال غرب دامغان به طول جغرافیایی 53°55΄ تا 53°59΄ و عرض 36°09΄ تا 36°12΄ در مسیر چشمه علی به کیاسر و در ارتفاعات بخش جنوبی البرز شرقی واقع شده است.
برای دست یابی به اهداف تعیین شده در این تحقیق، تعداد 40 مقطع نازک و26 مقطع صیقلی مورد مطالعه قرار گرفت.همچنین از بخشهای دگرسان شده تعداد 6 نمونه به روش XRD تجزیه گردید. علاوه بر آن به منظور بررسی های ژئوشیمیایی تعداد 10 نمونه با استفاده از روش XRF تجزیه شد. زونهای اصلی کانسارسازی مس در ایران. کانسارهای مس ایران در شش منطقه یا زون جغرافیایی رخ داده است که عبارتند از : -1 زون آتشفشانی ارومیه- دختر -2 زون البرز -3 زون کویر-سبزوار -4 زون سبلان -5 زون لوت -6 زون مکران - . - Hassan-Nezhad and Moore, 2006
زمین شناسی و سنگ شناسی منطقه مورد مطالعه:
منطقه مورد مطالعه در زون ساختاری البرز شرقی و در بخش جنوبی آن واقع شده است . براساس نقشه زمین شناسی 1:50000 ناحیه سنجو - گلی، - 1390 سازنده ایی که رخنمون دارند عبارتند از: سازندهای الیکا - تریاس - ، شمشک - ژوراسیک - ، دلیچای و لار میباشد . سنگ شناسی اندیس سنجو بر پایه مطالعات صحرایی و مطالعه مقاطع نازک تهیه شده از نمونه های برداشت شده در منطقه ای با وسعت 2 کیلومتر مربع انجام گرفت.
مطالعات صحرایی و پتروگرافی منجر به شناسایی یک واحد آذرین ساب ولکانیک - الیوین- بازالت - در منطقه گردید که کانه زایی در همبری این واحد با آهک های الیکا و در زون گسله انجام شده است .
با مطالعه مقاطع نازک واحد آذرین، میتوان گفت که کانی های اصلی شناسایی شده شامل میکرولیتهای پلاژیوکلاز که تقریبا˝ شکلدار و نیمه شکلدار بوده، شدیدا سریسیتی، رسی، کلریتی و گاها کلسیتی شده اند. کانیهای فرومنیزین مثل الیوین و پیروکسن به صورت پزودومورف به کلریت و کلسیت و نیز اکسیدهای آهن نظیر لیمونیت و گوتیت تبدیل شده اند.
خمیره سنگ به کلریت و گاها˝ زئولیت تبدیل شده است. کلریتهای زمینه به صورت کلوفرم بوده و اغلب بافت اسفرولیتی نشان می دهند - شکل . - 3-D در خمیره همچنین کوارتزهای پلیکریستالی وجود دارد - شکل. - 3-B لیتولوژی منطقه همچنین شامل آهک، ماسه سنگ، اندکی کنگلومرا و شیله ای زغالدار شمشک با میان لایه های آهکی و مارن و نیز افق لاتریتی و اکسیدهای آهن نظیر لیمونیت میباشد.
ترکیب عمومی سنگها بازالتی و ساب ولکانیکی است. به علت شدت زیاد دگرسانی ها فقط قالبی از کانیهای مافیک - الیوین و پیروکسن - باقی مانده است - شکل . - 3-A این واحد سنگی در سطح عمدتا˝ به رنگ تیره قابل مشاهده است. بافت آنها تقریبا پورفیریک و اغلب اینترگرانولار تا اینترسرتال با زمینه میکروگرانولار بوده و اصلیترین کانی آنها پلاژیوکلاز و کوارتزهای پلی کریستالی ریز دانه می باشد.
