بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس- روی- سرب پیرقشلاق در پهنهی ایران مرکزی، در شمالشرق شهرستان ماهنشان و در استان زنجان قرار دارد. سازندهای موجود در این منطقه شامل سازند کهر، درود، روته، قرمز زیرین و قرمز بالایی بههمراه یکسری دایک-های گرانیتی هستند که این دایکها در داخل سازند کهر تزریق شدهاند. کانهزایی در کانسار پیرقشلاق به دو صورت مجزا مس- روی- سرب در داخل سازند کهر و مس- آهن مرتبط با دایکهای گرانیتی تشکیل شده است. کانهزایی مس- روی- سرب همراهبا سازند کهر عمدتاً بهصورت صفحهای شکل و دانهپراکنده بوده که در درون واحدهای ماسه-سنگ دگرگون شده، متاتوف آندزیتی، متاکریستاللیتیک توف، متاتوف ریولیتی و متاآندزیت روی داده است. براساس مطالعات صحرایی و میکروسکوپی، کالکوپیریت، اسفالریت، گالن، پیریت و آرسنوپیریت کانیهای اصلی این بخش از کانسار را تشکیل میدهند.
بافت مادهی معدنی در کانهزایی مرتبط با سازند کهر از نوع دانهپراکنده، لامینهای، تودهای و رگچهای است. کانهزایی مرتبط با دایکهای گرانیتی عمدتاً بهصورت رگه- رگچهای بوده که دارای کانیهای کالکوپیریت، اولیژیست و بهمقدار کم اسفالریت میباشد. کانیهای ثانویه از جمله اسمیتزونیت، سروزیت، کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت، آزوریت، گوتیت و لیپدوکروسیت نیز در اثر فرآیندهای سوپرژن در این کانسار تشکیل شدهاند. دگرسانیهای سیلیسی، سریسیتی، کلریتی، کربناتی و آرژیلیکی، دگرسانیهای اصلی کانسار پیرقشلاق را تشکیل می-دهند. نتایج مطالعات انجامشده نشان میدهد که کانهزایی مس- روی- سرب در کانسار پیرقشلاق از نوع کانسارهای سولفید تودهای آتشفشانزاد بوده وکانهزایی مس- آهن در داخل دایکهای گرانیتی را میتوان در دسته کانسارهای مرتبط با تودهی نفوذی قرار داد.
کلیدواژهها: کانهزایی مس- روی- سرب ، سولفید تودهای آتشفشانزاد، ایران مرکزی، ماهنشان، زنجان.
مقدمه
کانسار مس- روی- سرب پیرقشلاق در گوشه شمالشرقی نقشه زمینشناسی 1:100000 ماهنشان - لطفی، - 1380 میان طولهای شرقی 47 30 تا 48 00 و عرضهای شمالی 36 30 تا 37 00 جای دارد. در تقسیمات پهنههای ساختاری ایران زمین، این کانسار در پهنهی ایران مرکزی - آقانباتی، - 1383 واقع شده است. کانسارها و رخدادهای معدنی متعددی در منطقه ماهنشان وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به روی - سرب- نقره - انگوران - Annels et al., 2003; Daliran and Borg, 2005 ; Gilg et al., 2003, 2005Alinia, 1989; و ابراهیمی و همکاران، 1390؛ قدیمی و نباتیان، - 1393، سرب- روی- نقره آیقلعهسی - شیرخانی و همکاران، 1385؛ محمدی نیائی، 1394؛ - Mohamadi Niaei et al., 2015، مس بایچهباغ - لطفی و کریمی، - 1383، مس چهرآباد - بیکدلی، 1393؛ بیکدلی و همکاران، - 1393 و آهن لولکآباد - کرمی و همکاران، - 1392 اشاره کرد. علیرغم فعالیتهای اکتشافی اخیر انجامشده در کانسار مس- روی- سرب پیرقشلاق - شرکت معدنکاران انگوران، - 1384، تاکنون مطالعه علمی دقیقی بر روی آن انجام نشده است. در این نوشتار، ویژگیهای زمینشناسی، کانهزایی و کانیشناسی کانسار پیرقشلاق مورد بررسی قرار گرفته است.
روش مطالعه
در این پژوهش، ابتدا در طی مطالعات صحرایی، ارتباط بین رخنمونهای کانهزایی با سنگهای میزبان شناسایی و نمونهبرداری لازم از آنها جهت مطالعات سنگشناسی، کانهنگاری و ساخت و بافت انجام شد. در مرحله بعد، مقاطع نازک و نازک- صیقلی مورد نیاز از نمونههای برداشتشده تهیه و مطالعات میکروسکوپی بر روی آنها انجام گردید. مطالعات سنگنگاری و کانهنگاری با استفاده از میکروسکوپهای پلاریزان دو منظوره مدل GX و Nikon به ترتیب در دانشگاه زنجان و دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان انجام شده است.
بحث
زمینشناسی
براساس مطالعات صحرایی و نقشه زمینشناسی تهیه شده از منطقه مورد مطالعه، واحدهای سنگی مربوط به سازندهای کهر، درود، روته، قرمز زیرین و قرمز بالایی بههمراه دایکهای گرانیتی در این منطقه رخنمون دارند که دایکهای مذکور به داخل سازند کهر نفوذ کردهاند - شکل . - 1 بیشترین رخنمون واحدهای موجود در محدودهی مورد مطالعه مربوط به سازند کهر شامل ماسهسنگهای دگرگونی، متاآندزیتها و توفهای دگرگون شده میباشند که میزبان اصلی کانهزایی در این منطقه به شمار میروند.کهنترین واحد موجود در منطقه، سازند کهر میباشد، این واحد عمدتاً از متاتوف آندزیتی، متاکریستاللیتک توف، متاآندزیت، ماسهسنگ دگرگون تشکیل شده است که دایکهای گرانیتی در آن تزریق شدهاند. بهواسطه گسل تراستی، سازند درود و روته برروی واحد کهر قرار گرفته است - شکل . - 2 سازند قرمز زیرین با سن الیگوسن با یک واحد کنگلومرایی- ماسهسنگی پیشرونده به رنگ قرمز متمایل به قهوهای، بهوسیله گسل تراستی بر روی سازند کهر قرار
