بخشی از مقاله
چکیده :
مطالعات صحرایی و کانی شناسی در منطقه تنگگورک و مجموعه سنگهای آتشفشانی-رسوبی دگرگون شده کولیکش، نشانگر توسعه دگرسانی سدیمی-کلسیمی همراه با کانه زایی مس و با برتری کلکوپیریت می باشد. هماتیت نوع اسپکیولاریت و نئوتسیت به عنوان کانیهای نشانگر در رگه های سیلیسی شرای نسبتا اکسیدان را برای حمل عناصر کانسنگساز در سیال گرمابی نشان میدهند. داده های حاصل از مطالعه میانبارهای سیال در کوارتز همزاد با کلکوپیریت نشان می دهد که کان توده مس تنگ گورک از نوع ذخایر مس گرمابی میان دمایی است.
تشکیل سیالات دگرگونی-گرمابی در دمای بین 174 تا 394 درجه سانتیگراد و شوری 6/2 تا 11/8 درصد وزنی معادل NaCl و فشار کمتر از 1600 بار در محدوده شرای فشار و دمای رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت زیرین رخ داده است. مهمترین بیهنجاریهای مس در جنوب و غرب محدوده قرار دارد. تغییرات فیزیکو شیمیایی سیالات دگرگونی و برهمکنش آنها با سنگ میزبان دگرگونی میتواند ساز و کاری موثر در رسوبگذاری کانه های مس در اثر سرد شدگی سیالات و افزایش چگالی، کفجوشی، افزایشpH، کاهش فعالیت لیگاندها و افت ثابت دی الکتریک H2O در منطقه تنگ گورک باشد.
مقدمه :
ذخیره مس تنگگورک در شمال استان فارس و در 45 کیلومتری شمال باختر دهبید قرار گرفته است. این ذخیره در عرض جغرافیایی 30°42´ تا 30° 48´ شمالی و طول 53°04´ تا 52°53´ شرقی و در برگه 1 /100000 زمینشناسی اقلید قرار دارد - شکل. - 1 از لحاظ زمینساختی این ذخیره بخشی از کمربند سنندج - سیرجان جنوبی و از نظر فلززایی بخشی از کمپلکس آتشفشانی-رسوبی دگرگونشده کولیکش میباشد.
واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه شامل واحدهای دگرگونی - کوارتزیت، میلونیت، اسلیت، فیلیت، دولومیتها و آهکهای دگرگون شده، متاولکانیکها و ماسه سنگهای دگرگون شده - و سنگهای آذرین اسیدی تا حد واس - توف، ایگنمبریت، ریوآندزیت، داسیت، ریولیت، آندزیت، لاتیت - همراه با اکسیدهای آهن میباشد - شکل . - 1 سن این کمپلکس آتشفشانی-رسوبی تریاس بالایی تا ژوراسیک زیرین است. منطقه مورد مطالعه در میان گسلهای اصلی و بزرگ زاگرس، گسل اقلید، گسل معکوس بصیران و عرب قرار گرفته است.
[1] راندگی اصلی زاگرس در جنوب این منطقه واقع شده است.در این منطقه نیروهای فشارشی در راستای NE - SW و کششی در راستای NW - SE در باعث تشکیل درزهها و گسلهایی شدهاند که میزبان اصلی رگههای کوارتزی کانه دار در منطقه میباشند .[11] تنوع ساختاری و ریز ساختاری در این پهنه نشانه عملکرد چندین فاز دگرگونی مختلف میباشد. کمپلکس کولیکش در این منطقه توس گسل معکوس اقلید رانده شده است.
بیشترین تراکم گسلها در محدوده تنگ گورک قرار دارد که ارتباط بین کانه زایی و زمینساخت ناحیهای را به خوبی نشان میدهد. کانی های نشانگر در اکتشاف بسیاری از ذخایر فلزی حائز اهمیت می باشند. این کانی ها شرای اکسایش-کاهش محی ، نوع کانسنگ ها و میزان دور و نزدیکی به ذخیره را مشخص می کنند]ٍ.[ هدف اصلی این مطالعه در ذخیره مس تنگ گورک استفاده از کانی های نشانگر در کنار بررسی رفتار زمین شیمی سیال و بازسازی ویژگیهای PTVX تشکیل کانسنگ به منظور دستیابی به روند تکامل سیال گرمابی و کانه زایی مس در سنگ میزبان دگرگون شده می باشد.
بحث :
ویژگیهای کانیشناختی
به منظور بررسی ویژگی های کانی شناختی کانسنگ مس در رگه های سیلیسی تعدادی مقاطع صیقلی و نازک تهیه گردید. به منظور مطالعات میکروسکوپی و ریز دماسنجی میانبارهای سیال تعدادی مقطع دو بر صیقل به ضخامت تقریبا 1 میلیمتر از کوارتز همزاد با کلکوپیریت تهیه شد. براساس این مطالعات 3 گروه کانی های سولفیدی، سیلیکاتی و اکسیدی به شرح ذیل تشخیص داده شدند. گروه کانی های سولفیدی که شامل پیریت - شکل 1 الف - ، کلکوپیریت - شکل 2 الف - ، اسفالریت - شکل 2 ب - ، گالن - شکل 2 ج - و پیروتیت - شکل 2 د - میباشند. گروه کانی های سیلیکاتی که شامل تورمالین نوع دراویت - شکل 2 ه - ، ترمولیت-اکتینولیت - شکل 2 و - و اسپکیولاریت - شکل 2 ز - می باشند. گروه کانی های اکسیدی که شامل هماتیت نوع اسپکیولاریت - شکل 2 الف - و نئوتسیت - شکل 2 ح - از کانی های اکسیدی می باشند.
پتروگرافی و زمینشیمی میانبارهای سیال
براساس مطالعات پتروگرافی، 2 گروه اصلی میانبارهای سیال در نمونه های کوارتز همزاد با کلکوپیریت تشخیص داده شد. گروه I شامل میانبارهای دو فازی مایع- گاز - LH2O+VCO2 - و گروه II شامل سه فازی گاز- مایع - آب - -مایع کربن دیاکسید - V+LH2O+LCO2 - می باشند. کمترین دمای یوتکتیک بدست آمده در میانبارهای نوع I،-57/7 بیشترین آن -33/5 درجه سانتیگراد می باشد - شکل 3الف - . در نمودار دمای همگنشدگی، میانگین دما 274 درجه سانتیگراد می باشد - شکل 3ب - . دامنه تغییرات دمای ذوب آخرین قطعه یخ - Tm - از دمای -2/9 تا -8/1 درجه سانتیگراد مشاهده می گردد - شکل 3ج - .
میزان شوری در این نوع میانبارها بین 6/2 تا 11/8 درصد وزنی معادل NaCl در تغییر است - شکل 3د - . در میانبارهای نوع II دمای ذوب نهایی یخ بین +3/4 تا +9 درجه سانتیگراد بدست آمده است - شکل 3ج - که این دما می تواند حاکی از حضور مایع CO2 به صورت فاز کلاتریت در این نوع از میانبارها باشد. ضمن اینکه شوری آنها نیز بین 0/2 تا 6درصد وزنی معادل NaCl در تغییر است - شکل 3د - . دمای همگن شدگی به دست آمده این میانبارها در گستره محدود بین 214 تا 321 درجه سانتیگراد قرار می گیرد - شکل 3ب - .
سیالات گرمابی-دگرگونی تنگ گورک احتمالأ در اوج دگرگونی و از اعماق متوس تا نسبتا زیاد پوسته مشتق شده اند. این ویژگی با توالی پاراژنزی تورمالین+ ترمولیت-اکتینولیت در رگه های سیلیسی تایید می گردد و نشانگر آن است که کانه زایی مس با دگرسانی سدیمی-کلسیمی همراه بوده است. [3] همچنین حضور نئوتسیت و اسپکیولاریت به عنوان کانیهای نشانگر که در گستره ای از شرای fO2 و fS2 متغیر در رگه های کوارتزی یافت می شوند نشان می دهد که رگه های سیلیس کانسنگ دار در یک محی میان دمایی دگرگون شده ایجاد شده اند.[4]
این کانی ها شاخص سیالات گرمابی-دگرگونی سرشار از CO2 بوده و در شرای نسبتا اکسیدان تشکیل می-شوند5] و.[6 تحول سیال کانسنگ ساز تنگ گورک را می توان ناشی از پدیده های سرد شدگی و افزایش چگالی، کفجوشی، واکنش سیال با سنگ میزبان دگرگونی و به دنبال آن افزایش pH، کاهش فعالیت H2O - افت ثابت دی الکتریک - و بی ثباتی کمپلکس های کلریدی - کاهش اکتیویته - Cl- حمل کننده عنصر مس را نام برد.
نتیجه گیری :
با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه در حاشیه یک زون فرورانش قرار گرفته است تشکیل این نوع کانه زایی به همراه دگرسانی های نیمه عمیق سدیمی-کلسیمی و به احتمال زیاد در اثر گرمای زیاد حاصل از پدیده فرورانش که با تغییر شکل های فشارشی و میلونیتی شدن همراه بوده ایجاد شده است. ایجاد سیال گرمابی-دگرگونی در محدوده شرای فشار و دمای رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت زیرین و در رژیم های ساختاری شکنا تا شکل پذیر در مدل پیشنهادی در شرای به شدت فشارشی همراه با ضخیم شدگی پوسته و خروج سیال دگرگونی صورت می گیرد. این سیال فلزات را از سنگهای میزبان دگرگونی آبشویی کرده و در طول زون های برشی و شکستگی های سطحی طی سرد شدگی سیال و افزایش چگالی، کاهش فشار و حباب زایی، واکنش با سنگ دیواره و افزایش pH ته نشین ساخته است.
