بخشی از مقاله
مطالعه کاني شناسي سرب –روي در کانسارشاکين وارتباط آن با زمين ساخت منطقه ونقش پتروگرافي سنگ هاي رسوبي ميزبان
چکيده :
معدن شاکين از نظرساختماني متعلق به زون آبگرم (ايران مرکزي)است زون ابگرم در بخش جنوبي رشته کوه البرز واقع شده است امتداد ان شمال غرب جنوب شرق است
اين زون به دو زير زون شمالي و جنوبي تقسيم ميشود که توسط گسل حسن اباد از يکديگر جدا شده اند گسل حسن اباد ادامه گسل ايپک در منطقه بويين زهراست چنين تصور ميشود که يکي از عوامل کنترل کننده زايشي عناصر در منطقه عوامل تکتونيکي بوده است که زون برشي کم فشار ايجاد کرده تا سيالات کانه دار مواد معدني خود را بر جاي بگذارند تمرکز کانه ها در ارتباط با گسل حسن اباد است کاني هاي همراه گالن -باريت –سروزيت -هماتيت -گوتيت -روتيل ميباشد.لايه ها توسط گسل هاي طولي وعرضي جابجا شده اند وشيب انهادر دامنه جنوب معدن به سمت شمال است اين کانسار در اهک هاي ماسه اي دولوميتي کرتاسه پاييني قرار دارد که با فيليت کوارتزي واسليت وفيليت ژوراسيک همپوشاني دارد مطالعه ليتوستراتيگرافي منطقه آوج-آبگرم نمايانگر انست که اين ناحيه ويژگي هاي زمين شناسي متمايزي نسبت به البرز غربي نشان مي دهد .منطقه آوج که در بخش غربي ايران قرار دارد ومحدود به زون هاي ايران مرکزي وسنندج سيرجان است شامل دو مقطع زمين شناسي مختلف مي باشد.درجنوب زون رزن که بخشي از زون سنندج سيرجان را مي سازد وجود دارد ودر شمال زون آبگرم که به ايران مرکزي نسبت داده مي شود قرار گرفته است .اين زون در جنوبي ترين بخش رشته کوه البرز بوده وامتداد ان شمال غرب-جنوب شرق مي باشد وتوسط گسل حسن اباد به دو زير زون شمالي وجنوبي تقسيم مي شود(بلورچي١٩٧٧)دوزون رزن وابگرم توسط گسل عميق آوج از هم جدا مي شوند که طي کوهزايي کيمرين پيشين ياقبل از ان شکل گرفته اند
وضعيت رسوبگذاري در دو زون آبگرم و رزن در فاصله اينفراکامبرين تا ترياس پيشين مشابه بوده واختلاف اصلي بين اين دو زون در حرکات کوهزايي کيمرين اغازين شروع شده است
از نظرواحدهاي تکتونيکي اين ناحيه جزگودال ولکانومولاسي که در ان سنوزوييک گسترش زياد داشته ويا ولکانيسم ترشير نسبتا شديد ووجود بلو ک هايي که شباهت به بلوک البرز دارند مشخص مي شود گسل هاي ناحيه به سه گروه تقسيم مي شوند
١)گسل هاي اصلي طولي که سازندهاي زمين شناسي مختلف را قطع وموازي محور هاي اصلي ساختاري و محور چين هاي ناحيه هستند .مهم ترين گسل هاي اين گروه گسل آوج وگسل حسن آباد ميباشد جهت غالب چين خوردگي هاي منطقه شمال غرب- جنوب شرق است که در واقع موازي محور زاگرس چين خورده اند
٢)گسل هاي عرضي ناحيه که امتداد ساختارهاي زمين شناسي مختلف را قطع کرده وداراي امتدادهاي مختلفي هستند اين گسل ها قديمي تر از گسل هاي طولي بوده وتوسط انها قطع وجابجا شده اند
٣)گسل هاي رانده نيز در منطقه وجود دارند که نسبت به دو گروه قبل از اهميت کمتري برخوردارند
در مطالعه کاني شناسي بلورهاي کالکوپيريت جانشين گالن شده اند ودر حاشيه بلورهاي گالن به چشم ميخورند در بعضي از قسمت ها کالکوپيريت وارد فضا خالي سنگ اهک شده است .وجود کالکوپيريت نشانگر افزايش ميزان سولفور در سيال کانه ساز در منطقه است .گالن بصورت بافت افشان در داخل سنگ در برگيرنده زون هاي رگه اي در شاکين وجود دارد
کلسيت در شاکين بصورت ميکروکريستالين ،اسپاري وکلسيت رگه اي ديده ميشود .مسکوويت وسرسيت بصورت پولک هاي کوچک وبزرگ در لابلاي کاني ها فلزي وکوارتز پراکنده شده است .کوارتز بصورت پراکنده در داخل رخساره هاي اهکي ديده شده که در انها توسط کلسيت خوردگي ايجاد شده است
گالن با بافت مسيو در متن سنگ اهک ديده مي شود در بعضي قسمت ها گالن بصورت افشان وارد فضاهاي خالي سنگ اهک شده است .در بعضي قسمت ها گالن کالکوپيريت وپيريت از داخل شکستگي ها وارد متن سنگ دربرگيرنده کانسار شده اند وفضاهاي خالي انرا در برگرفته اند انکلزيون هايي از گالن در درون بلورهاي پيريت نيز وجود دارد.
شرايط رسوب گذاري و فرسايش در شمال وجنوب گسل حسن اباد يکسان نبوده است به احتمال قوي اين تفاوت شرايط مي تواند ناشي از فعاليت دوباره وچندباره گسل مذکور وبالا امدن بلوک شمالي ان باشد به عنوان مثال درجنوب گسل حسن اباد رسوبات کربونيفر(سازندسينک ) رسوبات ونهشته هاي گوادلوپين وجلفين ورسوبات ترياس (سازند اليکا)وجود دارد حال انکه در شمال اين گسل اثري از نهشته هاي مربوط به زمان هاي فوق ديده نمي شود آنچه مسلم است در خلال جنبش هاي کيمرين پيشين شمال گسل حسن اباد به سمت بالا رانده شده ومتحمل فرسايش شديدتري نسبت به جنوب ان شده است باتوجه به زمان شکل گيري گسل حسن ابادوسن توده هاي اذرين وبا توجه به مشاهدات صحرايي ومطالعات سنگ شناسي به نظر ميرسد گسل حسن اباد در تسهيل صعود ماگما در منطقه مورد مطالعه نقش مهمي داشته باشد.
کليد واژه ها: قزوين -اوج-ابگرم- شاکين
مقدمه : معدن سرب ونقره شاکين در جنوب غرب استان قزوين ودر فاصله هوايي ٧۵ کيلومتري جنوب غرب شهرستان قزوين ودر فاصله هوايي ۴٠ کيلومتري شهر تاکستان قرار دارد مساحت اين محدوده معدني حدود ١٢.۵ کيلومترمربع بوده ودر نقشه توپوگرافي
١:٢۵٠٠٠٠کبودر اهنگ و ١:۵٠٠٠٠ضيااباد قرار دارد.معدن شاکين معدني سرب وروي است اين کانسار در آهک ماسه اي دولوميتي مربوط به کرتاسه پاييني قرار دارد(به نقل از گزارش معادن متروکه استان قزوين ) از انجاکه فعاليت هاي تکتونيکي در کرتاسه زيرين ديده مي شوند ميتوان آنهارا به فازکوهزايي آلپي نسبت داد اين توده آهک دولوميتي ماسه اي به ضخامت ١٠٠٠مترازپايين به بالا ازفيليت کوارتزي اسليت وفيليت هاي ژوراسيک تشکيل شده است که در امتدادشمال تغييرات کاني شناسي نداشته است .
روش مطالعه : ابتدا بازديد صحرايي ونمونه برداري از معدن متروکه صورت گرفت ضمنا باتهيه مقاطع نازک صيقلي در ازمايشگاه پتروگرافي سنگ به منظور تشخيص روابط بين کانه ها وسنگ ميزبان مورد مطالعه قرار گرفت با مشاهدات صحرايي رابطه بين تکتونيک منطقه وکاني سازي مشخص شدو بر روي زمين امتداد گسل ها ودرزه ها توسط کمپاس اندازه گيري گرديد.
تقسيم بندي هاي متفاوتي از نظرتکتونيکي فعاليت هاي ماگمايي وچينه شناسي در مناطق مختلف ايران انجام گرفته است به طور معمول براساس شرايط رسوب گذاري ماگماتيسم ووضعيت تکتونيکي در تقسيمات زمين شناسي ايران مناطقي که داراي وضعيت تکتونيکي وتاريخچه رسوبي مشابهي بوده اند در يک زون ساختماني قرار مي گيرند زمين شناسان متعددي پهنه ايران رابر اساس نظريات ويافته هاي خود وعقايدي که در مورد تاريخچه تکتونيکي –رسوبي و ماگمايي منطقه داشته اند به زون هاي متعدد تقسيم بندي نموده اند.نبوي (١٣۵۵)پهنه ايران رابه ١۶ زون تقسيم بندي نموده است از معيار هاي تفکيک اين زون هانوع رسوبات ومحيط تشکيل انهافعاليت هاي ماگمايي ودگرگوني –سکانس هاي رسوبي ويژگي هاي زمين شناسي و زمين ساختي و چگونگي دگرشکلي هارا ميتوان نام برد.حاشيه اين زون ها معمولابا پديده تکتونيک شديد وماگماتيسم يا دگرگوني همراه است .بر اساس اين تقسيم بندي استان قزوين جزيي از ايران مرکزي است وبر اساس عقيده افتخارنژاد (١٣۵٩)اين استان از نظر واحدهاي ساختماني ورسوبي جزيي از ايران مرکزي است که با پوسته قاره اي همراه بوده وداراي پي سنگ پرکامبرين باپوشش پلاتفرمي پاليوزوييک ميباشد
زمين شناسي عمومي :
منطقه مورد مطالعه از نظر ساختماني جزيي از ايران مرکزي بوده ودر زون اوج آبگرم واقع گرديده است .برخي براين معتقدند که اين زون (آوج - ابگرم)ادامه زون سلطانيه –قيدار(البرزغربي) مي باشد(محمدي وطبسي١٣٨٩)
به عقيده محمدي وطبسي (١٣٨٩)تقسيمات سه گانه زمين شناسان پيشين (فورن واشتوکلين ١٩٩٠)که ايران را مرکب از يک زون مرکزي (ايران مرکزي ) که توسط دو زون شمالي وجنوبي (البرزو زاگرس )احاطه شده است معرفي مي نمايد ،نمي تواند پاسخگوي تمام مسايل و موقعيت زمين شناسي ناحيه اي ايران باشد.
مطالعات جديد نشان دهنده انست که تغييرات قابل ملاحظه اي در ويژگي هاي زمين شناسي يک زون واحد ديده مي شود همچنين مطالعه ليتوستراتيگرافي منطقه آوج-آبگرم نمايانگر انست که اين ناحيه ويژگي هاي زمين شناسي متمايزي نسبت به البرز غربي نشان مي دهد .منطقه آوج که در بخش غربي ايران قرار دارد ومحدود به زون هاي ايران مرکزي وسنندج سيرجان است شامل دو مقطع زمين شناسي مختلف مي باشد.درجنوب زون رزن که بخشي از زون سنندج سيرجان را مي سازد وجود دارد ودر شمال زون آبگرم که به ايران مرکزي نسبت داده مي شود قرار گرفته است .اين زون در جنوبي ترين بخش رشته کوه البرز بوده وامتداد ان شمال غرب-جنوب شرق مي باشد وتوسط گسل حسن اباد به دو زير زون شمالي وجنوبي تقسيم مي شود(بلورچي١٩٧٧)دوزون رزن وابگرم توسط گسل عميق آوج از هم جدا مي شوند که طي کوهزايي کيمرين پيشين ياقبل از ان شکل گرفته اند
وضعيت رسوبگذاري در دو زون آبگرم و رزن در فاصله اينفراکامبرين تا ترياس پيشين مشابه بوده واختلاف اصلي بين اين دو زون در حرکات کوهزايي کيمرين اغارين شروع شده است .سنگ هاي پالئوزوئيک وترياس پاييني ومياني درزون رزن وجود ندارد در حالي که به سمت جنوب در ناحيه همدان جايي که اين سنگ ها رخنمون دارند انها در طي حرکات کوهزايي کيمرين اغازين دگرگون شده ودر زون آبگرم اين دگرگوني ها مشاهده نمي شود.در واقع گسل آوج زمين شناسي منطقه را از نظر رخساره هاي مزوزوئيک وترشياري زيرين ورخساره هاي دگرگوني وآذرين کنترل مي کند(فرزانگان وعلويچه ١٣٨١)
درطول کوهزايي لارامين وبعدازآن گسل آوج نقش مهمي در فعاليت اتشفشاني منطقه ايفا کرده است در اين زمان گسل اوج تحت نيروي کششي قرار داشته وسنگ هاي اتشفشاني از ميان اين خط ضعيف به خارج راه پيدا کرده است نهايتا طي کوهزايي هاي جوان تر گسل اوج دوباره فعال شده ودر همان مکان ها سنگ هاي ترياس بالايي –ژوراسيک برروي سازند قرمز ميوسن بالايي رانده شده اند(فرزانگان وعلويچه ١٣٨١)
زمين شناسي ساختماني :
از نظرواحدهاي تکتونيکي طبق عقيده ي اشتامپلي (١٩٧٨)اين ناحيه جز گودال ولکانومولاسي که در ان سنوزوييک گسترش زياد داشته ويا ولکانيسم ترشير نسبتا شديد و وجود بلو ک هايي که شباهت به بلوک البرز دارند مشخص مي شود.
گسل هاي منطقه
گسل هاي ناحيه به سه گروه تقسيم مي شوند
١)گسل هاي اصلي طولي که سازندهاي زمين شناسي مختلف را قطع وموازي محور هاي اصلي ساختاري و محور چين هاي ناحيه هستند .مهم ترين گسل هاي اين گروه گسل آوج وگسل حسن آباد ميباشد جهت غالب چين خوردگي هاي منطقه شمال غرب- جنوب شرق است که در واقع موازي محور زاگرس چين خورده اند
٢)گسل هاي عرضي ناحيه که امتداد ساختارهاي زمين شناسي مختلف را قطع کرده وداراي امتدادهاي مختلفي هستند اين گسل ها قديمي تر از گسل هاي طولي بوده وتوسط انها قطع وجابجا شده اند
٣)گسل هاي رانده نيز در منطقه وجود دارند که نسبت به دو گروه قبل از اهميت کمتري برخوردارند (فرزانگان وعلويچه ١٣٨١)
گسل حسن اباد در يک کيلومتري خارج منطقه مورد مطالعه در مرز جنوبي جاي گرفته است .به نقل از بربريان(١٣٧١) گسل حسن اباد ادامه گسل ايپک در منطقه بويين زهراست اين گسل درزمان هاي اخير نيز مجددا فعال شده که زلزله سال ١٣۴١بويين زهرا نتيجه ادامه فعاليت اين گسل به سمتجنوب شرق(گسل ايپک )است
شرايط رسوبگذاري:
