بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه در هزاره سوم، موجهای جهانی شدن تحولات اساسی و ساختاری در زندگی بشر پدید آورده، آموزش نیز به تبع آن دچار تحولات زیربنایی و بنیادین شده است، بطوری که دیگر نمیتوان تعلیم و تربیت را مختص کلاسهای درس دانست.آنچه امروز بر آن تأکید میشود، این است که ما باید بدون توجه به محدودیتهای زمانی و مکانی در هر فرصتی، ذهن، اندیشه و احساس کودکان را با آموزش مأنوس و مرتبط سازیم.
یکی از مصادیقی که در این هزاره به عنوان یک زمان مناسب برای آموزش از آن یاد میشود زنگ تفریح در مدارس است.در حقیقت زنگ تفریح زمانی برای اتلاف وقت یا صرفا رفع خستگی نیست بلکه اگر به مفهوم و ماهیت زنگهای تفریح در مدارس توجه شود میتوان به نقش تربیتی-آموزشی آن رسید که به مراتب فراتر از کلاسهای درس است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و به این نتیجه رسیده است که آموزش به دوصورت آشکار و پنهان ارائه میشود زنگتفریح را باید زمان مناسبی برای تعلیم و تربیت روح و احساس دانشآموزان دانست.لذا وجود زنگ تفریح در مدارس از ضروریات است.
مقدمه
نام زنگ تفریح همگان را بیاختیار به یاد دانشآموزان و لحظه شماری آنها برای رسیدن به این چند دقیقه کوتاه میاندازد.بی شک در این دقایق کوتاه با برنامهریزی دقیق، میتوان دانشآموزان را به نحوی هدایت کرد تا کارهای زیادی انجام دهند که هر کدام از آنها علاوه بر تفریح و استراحت، در امر یادگیری نیز تاثیر بسزا دارد.در بحث آموزش، ما گاهی"آموزش پنهان" را نادیده میگیریم، در صورتی که اثر بخشی "آموزش پنهان" شاید بیشتر از آموزش آشکار و مستقیم باشد.تنها زنگ کلاس، مختص یادگیری نیست، بلکه در هر شرایطی دانشآموز میتواند به مقوله یادگیری بپردازد که در این میان زنگتفریح هم می تواند جزء آن لحظات و شرایط باشد، البته به شرطی که مقدمات این امر از طریق مسئولان مدرسه و اولیای دانشآموزان فراهم شود.
به یقین حق طبیعی هر دانشآموز است که بعد از پنجاه دقیقه یادگیری، مطالعه، انجام تکالیف کلاسی، پرسش و پاسخ، برگزاری امتحانات کلاسی و ... دقایقی به استراحت روحی و جسمی بپردازد. - شادنوش، 1393، ص - 19 به هر حال، اگر دانشآموز در زنگتفریح بتواند به خوبی استراحت جسمی و روحی کند، بالطبع با روحیهای تازه در کلاس بعدی حضور مییابد و با آسودگی خاطر به امر یادگیری میپردازد.زنگ تفریح در مدارس به نوعی زنگ خودسازی در ابعاد گوناگون است و اگر دانشآموزی بتواند از این دقایق کوتاه، اما پربار، استفاده بهینه کند، به مراتب بیشتر میتواند از لحظات و دقایق کلاس درسی خود هم به نحو احسن بهره ببرد .لذا این امر میسر نمیشود مگر با جدی گرفتن زنگ تفریح توسط دانشآموزان، اولیا و مسئولان مدرسه. - حاجی حسنی، 1393، ص - 28
بیان مسأله
زنگ تفریح هم فرصتی است برای استراحت و رفع خستگی کودکان و نوجوانان و هم یکی از مهمترین راههای اجتماعی شدن آنان.تجربیاتی که دانشآموزان در زنگتفریح به دست میآورند، میتواند در نگرش آنان نسبت به خود، مدرسه و تحصیل اثر بگذارد.بنابراین زنگتفریح فرصتی است تا دانشآموزان گروههای سنی مختلف ضمن بازی گروهی، با هم دوست شوند و به قولی»شبکههای مهم اجتماعی را در مدرسه ایجاد کنند - «ترابی، 1393، ص - 9 زنگتفریح به عنوان جزیی از زندگی مدرسهای، موضوعی است که در مورد آن عقاید مختلفی وجود دارد.
دانشآموزان آن را بهترین زمان حضور در مدرسه میدانند و برای آن لحظه شماری میکنند.در این فرصت کوتاه و پرهیجان دانشآموزان از محیط جدی و خشک کلاس با سروصدای فراوان، داخل حیاط میشوند. برخی با توپ بازی، دویدن یا انجام فعالیتهای پرهیجان دیگر، انرژی خود را تخلیه میکنند.برخی دستدردست هم یا کنار یکدیگر راه میروند و داستانهای تمام نشدنی خود را برای یکدیگر نقل میکنند و برخی دیگر نظارهگرانی خاموش هستند.
گروهی نیز خشم خود را با درگیری و ابراز خشونت با همسالان نشان میدهند. برای اکثر افراد بزرگسال دوران تحصیل و مدرسه با زنگ تفریح آن تداعی می- شود. - فرمهینی، 1389، ص - 2 مسلم است در کشور زنگ تفریح جایگاه خود را از نظر اثرات مهمی که میتواند در رشد عاطفی، اجتماعی و تحصیلی دانشآموزان داشته باشد، نیافته است و این جنبه ارزشمند زندگی در مدرسه نیازمند توجه و تجدید نظر است.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
نظر به اینکه 8 میلیون دانشآموز در مدارس کشور در مقطع ابتدایی تحصیل میکنند و هریک روزانه 40 تا 60 دقیقه، هفتهای میانگین 250 دقیقه و ماهانه 1000 دقیقه و سالانه 80000 دقیقه یا 133 ساعت به عنوان زنگ تفریح میگذرانند و این نکته که هر دانشآموز در طول دوره ابتدایی زمانی حدود 800 ساعت زنگتفریح را پشت سر خواهند گذاشت بجاست بدانیم در این زمان کوتاه، هر روز در مدرسه بچهها چگونه سپری میکنند زمانی که رایان 2000 - ،ص - 71از آن به عنوان آموزش پنهان یاد میکند و نقش آن را قویتر از آموزش رسمی و عامیانه میداند.
در مجموع نتایج تحقیقات در اکثر کشورهای پیشرفته مزایایی چون رشد اجتماعی و عاطفی، شناختی و فیزیکی را برای زنگ تفریح برشمردهاند و بر حفظ این زمان و بهبود مدیریت آن تاکید دارند . - بازرگان، 1386، ص - 67 انجمن ملی آموزش کودکان در ایالات متحده آمریکا زنگتفریح را یک حق برای کودکان و حفظ سلامت ایشان دانسته و مزایا و دلایل مختلفی را برای زنگتفریح بیان کردهاند که شامل موارد ذیل میباشد :پیشرفت یادگیری، افزایش آرامش و کاهش بیقراری، افزایش توانایی حل مساله، پیداکردن احساسات سالم و مثبت . - شرقی، 1388، - 182در این پژوهش مقطع ابتدایی برای بررسی و مطالعه انتخاب شده است، هدف پژوهشگر از این انتخاب توجه به زنگتفریح دانشآموزان در مدرسه با توجه به جمعیت میلیونی دانشآموزان به عنوان آینده سازان جامعه است .
تعریف نظری زنگ تفریح : از نظر دهخدا، فاصله کوتاه پس از پایان یک جلسه درس که به شاگردان امکان میدهد از کلاس بیرون روند و به بازی یا استراحت بپردازند. - دهخدا، 1377، ص - 12976 تعریف عملیاتی زنگ تفریح: مدت زمان ده الی پانزده دقیقه ای بین ساعتهای کلاسی، که بر اساس سیاستگذاریهای نظام آموزشی مشخص میشود. تعریف علمی زنگ تفریح : پلگرینی و اسمیت1993 - 1، ص - 51-67،زنگ تفریح را زمان بازیهای آزاد ،فعال و معمولا در هوای آزاد در طول یک روز در مدرسه ابتدایی و متوسطه تعریف کردهاند.
عنصر ضروری زنگتفریح فعالیت آزاد دانش- 2آموز است.به عبارت دیگر زنگتفریح، زمانی ساختار نیافته و هدایت نشده است.زنگ تفریح زمان فراغت از کار کلاس - آموزشی - و بازی با همسالان و شرکت در بازیهای سازمان نیافته و مستقل دانشآموزی است.بازیهایی که برای دانش- آموزان فرصت مشاهده و تمرین مهارتهای اجتماعی، پرورش قدرت تخیل و شیوههای نوآوری - با استفاده از مغز و بدن - و افزایش قدرت بدنی و رشد ماهیچهها را تامین میکند.
