بخشی از مقاله
چکیده
هدف از اجرای این پژوهش بررسی تأثیر نود دقیقه زنگ ورزش مدارس بر تغییراتIgA بزاقی دانشآموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار در سنین بین -14 12 ساله بود. پژوهش حاضر به روش نیمه تجربی انجام گرفت که جامعه آماری آن را کلیه دانشآموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار 12-14 تشکیل میدادند و جامعه آماری در دسترس نیز شامل دانشآموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار 12-14 ساله شهرستان دورود می باشند که در سال تحصیلی-1388-1389 مشغول تحصیل هستند. نمونه آماری پژوهش نیز شامل12 دانشآموز ورزشکار با میانگین سنی 12/83 0/93 سال، قد156/17 5/28 سانتیمتر، وزن 47/17 5/89 کیلوگرم و درصد چربی 16/25 3/93و 12دانشآموز غیر ورزشکار با میانگین سنی12/92 0/79سال، قد157 6/38 سانتیمتر، وزن-53/83 4/64 کیلوگرم و درصد چربی 27/92 2/67، که بهصورت تصادفی انتخاب شدند. نمونههای بزاقی هر دو گروه در سه مرحله - قبل، بلافاصله بعد و دو ساعت بعد از انجام فعالیت نود دقیقهای زنگ ورزش - به صورت تحریک نشده جمعآوری و به آزمایشگاه منتقل شدند و غلظت IgA بزاقی به روش الایزا اندازه گیری شد. نتایجی که حاصل شد نشان داد تفاوتی بین ایمنوگلوبولین A بزاقی دانشآموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار قبل، بلافاصله بعد و دو ساعت پس از اجرای نود دقیقه زنگ ورزش مدارس وجود ندارد، اما در بررسی تحلیل واریانس در اندازهگیریهای تکراری دو گروه به تفکیک در سه مرحله نشان داد که در گروه ورزشکار قبل فقط با بلافاصله بعد از فعالیت تفاوت معنیداری وجود دارد. - - P 0 .05 ولی در غیر ورزشکاران قبل هم با بلافاصله بعد از فعالیت و هم با دو ساعت بعد از فعالیت تفاوت معنیداری دیده می شود . - P 0 . 05 - بهعنوان جمعبندی میتوان توصیه نمود که برای غیر ورزشکاران از فعالیتهای شدید در ساعت ورزش مدارس پرهیز شود.
واژههای کلیدی: زنگ ورزش، ایمنوگلوبولینA بزاقی
2 تأثیر اجرای زمان زنگ ورزش مدارس بر تغییرات ایمنوگلوبولین A دانشآموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار
-1 مقدمه
در سالهای اخیر، توسعه سریع حوزه تربیت بدنی و ورزش و رابطه آن با ایمونولوژی علاقه بسیاری از پژوهشگران علوم ورزشی را به خود جلب کرده است. همچنین در این مدت، مطالعات بیشماری در مورد نقش فشارهای جسمانی به عنوان محرک تعدیل دستگاه ایمنی انجام شده است. با توجه به این نکته که فعالیتهای ورزشی، اثرات متفاوتی بر سیستمهای مختلف بدن انسان بهجا میگذارد و بسیاری از سازگارهای هورمونی و فیزیولوژیک را به وجود میآورد. از طرف دیگر میتوان برای ورزش، نقش مثبت و سازندهای را بر عملکرد این سیستمها در نظر گرفت. اما این موضوع در مورد سیستم ایمنی متفاوت است و بسیاری از جنبههای عملکرد ایمنی را دستخوش تغییر میسازد Nieman - و همکاران، . - 2005 بدین صورت که پژوهشهای اولیه نشان داده است که تمرینات و مسابقات ورزشی تأثیر مثبتی را بر دستگاه ایمنی بدن انسان دارند، اما پژوهشهای متعددی نیز نشان داده است که این رابطه نمیتواند ارتباطی مستقیم و فزاینده باشد Mackinnon - ، - 1993 و فعالیتهای ورزشی تا نقطه معینی میتواند مفید باشد و از آن به بعد، افزایش شدت یا مدت فعالیت ورزشی میتواند سیستم ایمنی را تخریب کند - گائینی، . - 1384 بنابراین با قاطعیت نمیتوان گفت که ورزش در هر شرایطی و تحت هر فشاری بر سیستم ایمنی تأثیر مثبتی دارد. لذا برای پاسخ به طبیعت دوگانه پاسخ سیستم ایمنی به ورزش باید پژوهشهای بیشتری انجام گیرد. این موضوع برای افراد جامعه اعم از ورزشکار و غیر ورزشکارانی که به دلیل مشکلات و مسائل زندگی امروزی علیالخصوص زندگی ماشینی فرصت کمتری برای تحرک و ورزش دارند نیز مهم است، چرا که داشتن بدنی با توانائی بالا در مقاومت نسبت به بیماریها، آنها را در انجام فعالیتهای روزمره و حفظ سلامت عمومی یاری میدهد. سیستم ایمنی برای نوجوانان اهمیت مضاعفی دارد؛ زیرا رشد مطلوب و طبیعی آنان در گرو سلامت عمومی و مقاومت آنان در برابر بیماریهاست - رولند،. - 1995
دانش آموزان 12-14 ساله در سنی قرار دارند که تمایل آن ها به انجام رقابت با یکدیگر و بروز شایستگیهای خود و نیز جلب توجه اطرافیان نسبت به دوران کودکی افزایش چشمگیری مییابد - سیف و همکاران، . - 1379 زنگ ورزش نیز زمینه مناسبی را برای ارضاء این نیازها فراهم می کند؛ از طرفی با توجه به اینکه دانشآموزان فقط از یک یا دو جلسه درس تربیت بدنی برخوردارند و این فعالیتها نیز بهصورت رقابتی بین چند تیم برگزار میشود لذا برای کسب پیروزی بر حریف باعث افزایش خستگی بدنی در پایان نود دقیقه فعالیت بدنی زنگ ورزش میشود. از مدت ها قبل نیز، خستگی بدنی، عامل مؤثری در ابتلا به بیماریها به حساب میآمده است. تحقیقات اولیهای که در قرن حاضر با توجه به عفونتهای شدید مانند فلج اطفال انجام شده، نشان میدهند که خستگی بدنی با افزایش ابتلا به بیماریها و نیز شدت آنها نسبت دارد. در بررسیهای اخیر مشهود است که ورزشکاران در زمان های شدید و یا مسابقات حساس و مهم، در برابر بیماریهای خاص مستعدترند. در عین حال اعتقاد عمومی بر این است که ورزش متوسط و منظم، آمادگی ابتلا به بیماری های عفونی مثل سرما خوردگی را کاهش میدهد. هرچند تاکنون مطالعات وسیعی انجام نشده است، ولی شواهد همهگیرشناسی اخیر بر روی ورزشکاران نشان میدهد که ورزش بر روی قدرت ایمنی در برابر عفونت ها، آثار دوگانه ای دارد. بدین صورت دوره های طولانی مدت و شدید ورزشی آمادگی ابتلا به بیماری های عفونی را افزایش و تمرینات منظم و متوسط نیز، آن را کاهش میدهد Neiman - و همکاران، . - 1994 از طرف دیگر تمایل دانش آموزان به پیروزی در فعالیت های رقابتی زنگ ورزش موجب می شود که اکثر آنان توجهی به روند تخلیه انرژی و خستگی خود نکنند. از این رو بدن آنها در این زمان بیش از هر زمان دیگر مستعد بروز بیماریهاست؛ چرا که ثابت شده است که سیستم ایمنی افراد در نتیجه فعالیتهای بدنی سنگین سرکوب میشود Nieman - و همکاران، . - 1995
در پژوهش حاضر به این مسأله میپردازد" که آیا دانش آموزان 12-14 ساله ورزشکار با تمرینات منظم هفتگی و غیر ورزشکاران چنین خطری آن ها را تهدید میکند و این خطر در کدام گروه شدت یا ضعف کمتری دارد؟" بررسی دقیق و همه جانبه سیستم ایمنی بدن به لحاظ پیچیدگی و وسعت آن تا حدودی مشکل به نظر می رسد. با این وجود بررسی برخی از اجزای این سیستم و مطالعه تأثیر انجام فعالیت های بدنی بر این اجزاء میتواند پاسخ بسیاری از سؤالات، را در زمینه عملکرد این سیستم در نتیجه فعالیت را روشن سازد - مکینون، . - 19933
از جمله واکنش های سیستم ایمنی بدن، ایمنی اکتسابی1 یا همورال2 است که در نتیجه عملکرد حافظه ای لنفوسیتها و تولید پروتئینهایی به نام ایمنوگلوبولین ایجاد می شود. ایمنوگلوبولینها انواع مختلفی دارند که در انواع مایعات بدن از جمله پلاسما، بزاق و اشک چشم یافت میشوند - دانیال زاده و زارعیان، . - 1364
ایمنوگلوبولینهای موجود در بزاق، عامل ایجاد ایمنی مخاطی بدن هستند که در این میان ایمنوگلوبولینهایی موسوم به ایمنوگلوبولینA 3 - IgA - نقش اصلی دربوجود آمدن ایمنی مخاطی بدن ایفا می کند. بروز بیماریهای مجاری فوقانی تنفسی در ارتباط با ایمنی مخاطی میباشد. پژوهشهای انجام شده نشان میدهند که انجام فعالیت بدنی تأثیرات متفاوتی را بر ترشح IgA در بزاق انسان دارد Neiman - و همکاران، . - 1998 برای مثال انجام فعالیت های بدنی با شدت 50-70 درصد از حداکثر اکسیژن مصرفی در مدت 15 تا 45 دقیقه تأثیری برIgA بزاق ندارد؛ اما فعالیت هایی با شدت و مدت بیشتر، باعث کاهش معنیداری در IgA بزاق در فاصله 2 تا 24 ساعت پس از این گونه فعالیتها به دنبال خواهد داشت. از طرفی ورزشکاران و مربیان معتقدند که تمرینات شدید و دوره های تمرینی سنگین، عملکرد دستگاه ایمنی را کاهش داده و عاملی در ابتلا فرد به عفونتهای مجاری تنفسی فوقانی میباشد Neves - و همکاران، . - 2009
هدف از پژوهش حاضر این است که دانشآموزان 12-14 ساله در نود دقیقه فعالیت بدنی در زنگ ورزش که با 70-80 درصد از حداکثر اکسیژن مصرفی که معمولاً به فعالیت رقابتی می پردازند چه تأثیری بر IgA بزاقی آنان دارد و این تفاوت در بین دانش آموزان ورزشکار و غیر ورزشکار چگونه خود را نشان میدهد؟
-2 مواد و روشها
با توجه به ماهیت، موضوع و اهداف تحقیق، پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی بوده و پژوهشگر قصد دارد تأثیر اجرای نود دقیقه درس تربیت بدنی مدارس را بر تغییرات IgA بزاقی دانش آموزان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار 12-14 ساله بررسی کند.
طرح تحقیق، پژوهش حاضر با انجام یک بار اندازهگیری متغیر وابسته در پیش آزمون و دو بار نیز در پس آزمون میباشد. در جدول 1 این طرح نشان داده شده است.
