بخشی از مقاله
چکیده
با وجود اهمیت جایگاه و نقش حضرت خدیجه - س - در تاریخ اسلام، پژوهشگران کمتر به تدوین حیات و زندگانی آن حضرت توجه کردهاند؛ شاید دلیل عمده آن، پراکندگی و کمبود گزارشها درباره ایشان باشد. با توجه به این کاستی، این نوشتار با استناد به منابع و متون متقدم تاریخی، حدیثی و تفسیری - اغلب پیش از قرن هفتم هجری - حیات و زندگانی این بانو را کاوش و بررسی میکند. سعی شده تا حد امکان، دورههای مختلف حیات آن حضرت با روش تاریخی، در ساختاری به ترتیب تاریخی و منسجم، گردآوری شود تا تصویری مستند برای پیگیری حیات آن حضرت و تدوین سیره آن بزرگوار به دست آید.
خانواده و ولادت
حضرت خدیجه - س - دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی ابن قصی بود.1 پدرش از بزرگان و اشراف طایفه بنیاسد، یکی از طوایف مشهور قریش، به شمار میآمد. شواهد تاریخی نشان میدهد، خویلد در میان قریش دارای نفوذ بوده است. او در حوادثی مانند مقابله با حاکم یمن که درصدد بود حجرالاسود را از مکه به یمن منتقل کند، نقش بارزی ایفا کرد و در مقابل او ایستاد.2 هم چنین خویلد در حفر و احیای زمزم، عبدالمطلب را یاری رساند.3 گفته شده که وی قبل از جنگ فجار4 از دنیا رفت.1 برخی هم گفتهاند در این جنگ کشته شد.2 مادر حضرت خدیجه - س - فاطمه دختر زائده بنت اصم3 از قبیله بنیعامر بود.4 خدیجه - س - پانزده سال قبل از عامالفیل به دنیا آمد.5 او دو خواهر به نامهای هاله و رفیقه و سه برادر به نامهای عوام، حزام و نوفل داشت.
نوفل به »اسد قریش« معروف بود.6 ورقه بن نوفل و حکیم بن حزام، برادرزادههای برادرزاده های او نیز شخصیت های معروف بنی اسد در صدر اسلام به شمار می رفتند. ورقهکه کیشِ مسیحی داشت. 7 همان کسی بود که طبق منابع سیره، به خدیجه - س - خبر داد که همسرش به نبوت خواهد رسید.8 حکیم بن حزام از اعضای دارالندوه قریش به شمار میرفت. 9 همو دارالندوه را در زمان زمان حکومت معاویه از وی خرید.10 برادرزاده دیگر خدیجه یعنی زبیر بن عوام - م - 36 که پسرعمه رسول خدا - ص - نیز بود، جزو مسلمانان پیشگام به شمار میرفت. دو فرزند وی به نامهای عبداالله و عروه نیز افراد سرشناس در قرن اول هجری به شمار میرفتند. عبداالله برای مدتی خلافت زبیریان را در حجاز و عراق برپا کرد و عروه - م - 99 از فقهای طراز اول مدینه بود.11
حیات خدیجه - س - قبل از ازدواج با حضرت محمد - ص -
بررسیهای تاریخی، نشان میدهد گزارشی در مورد حیات حضرت خدیجه - س - در دوران کودکی و جوانی وجود ندارد. در مجموع گزارش های حیات آن حضرت قبل از ازدواج با حضرت محمد - ص - به ازدواج ها و پیشه ایشان محدود میشود. بر پایه گزارش های سیره نویسان، آن بانو پیش از ازدواج با رسول خدا - ص - دوبار ازدواج کرده، اما میان ترتیب این ازدواج ها اختلاف نظر است؛ برخی گفته اند ابتدا همسر ابیهاله هند بن نباش از تمیم بود که از او پسری به نام هند به دنیا آمد. بعد از وی با عتیق بن عائذ مخزومی ازدواج کرد و از وی طلاق گرفت.
از وی نیز دختری به نام هند داشت.2 برخی گفتهاند ابتدا همسر عتیق مخزومی بود.3 ابیهاله که در مکه از دنیا رفت،4 از قبیله تمیم5 از هم پیمانان بنیعبدالدار بود. 6 البته بعضی معتقدند که خدیجه - س - پیش از رسول خدا - ص - با کسی ازدواج نکردهاند؛ مانند ابن شهرآشوب به نقل از بلاذری، کوفی و سید مرتضی. - ان النبی تزوج به و کانت عذراء - 7 ابوالقاسم کوفی میگوید: خدیجه - س - خواهری به نام هاله داشت که با مردی از طایفه مخزوم ازدواج کرد و دختری به نام هاله آورد.
سپس با مردی از بنیتمیم ازدواج کرد به نام ابوهند که برای او هند را به دنیا آورد. آن مرد تمیمی زن دیگری داشت که زینب و رقیه را به دنیا آورد و سپس درگذشت. پس از مرگ مرد تمیمی، فرزندش هند به قبیله تمیم پیوست، ولی هاله خواهر حضرت خدیجه و دو فرزندش که تنها مانده بودند، نزد خدیجه - س - زندگی میکردند، پس از ازدواج خدیجه - س - با رسول خدا - ص - هاله از دنیا رفت و خدیجه - س - دو دختر او را عهدهدار شد و چون عربها ربیبه - دخترخوانده - را در حکم دختر میدانستند، ازاین رو به دختران پیامبر - ص - مشهور شدند. درباره پیشه حضرت خدیجه - س - نیز گزارش هایی در منابع به صورت گذرا وجود دارد و به فراوانی مال و دارایی و تجارتپیشگیِ او اشاره شده است.9 گزارشی که نشان دهد وی خود به مسافرت های تجاری میرفته در دست نیست، اما گزارش ها نشان میدهد که مال و کارگزارانش را در خدمت تاجران قرار میداد تا بدینگونه به صورت مضاربه، از اموال و مال التجاره اش کسب درآمد کند.
