بخشی از مقاله
چکیده
معماری به لحاظ ماهیتش دارای دو بعد علمی و هنری است معماری هنر آفرینش است آفرینشی زیبا که لازمه وجود حقیقی است. تقابل بین معماری و زیبایی مبحثی جدی و پیچیده تلقی می شود. البته باید توجه داشت که زیبایی شناسی به تنهایی مالک و معیار سنجش و نقد اثر هنری و معماری محسوب نمی شود زیبایی شناسی یکی از تأثیرگذارترین ارکان هویت ساز جامعه دارای ماهیت علمی و کاربردی است که تأثیرات زیادی نیز از فلاسفه گوناگون پذیرفته است، نیاز بشر به زیبائی به عنوان جزئی از فرهنگ, قطعی می باشد.
همیشه در معماری یک فضا محدودیت های زیادی برای طراحی وجود دارد گاهی اوقات مسایل اقتصادی، عملکردی و سازه می تواند بزرگترین دغدغه طراح باشد با اینحال, علی رغم تمام اجبارهای فنی در طراحی،اثر خلق شده می تواند یک اثر حقیقی و اصیل هنری باشد, چرا که علی رغم تمام اجبارها, همواره آنقدر آزادی باقی می ماند که شخصیت کسی که خالق ساختمان بوده است خود را نشان دهد و یک معماری خوب را با توجه به تمام قواعد و قوانین فیزیک ساختمان و عملکرد و مسائل مالی و زیبایی شناختی خلق کند.
عوامل بیشماری در لذت بخش کردن محیط ایفای نقش می کنند. ساختار بصری فضا یکی از چندین عامل است که در لذت بخش کردن محیط تاثیر می گذارد. فرآیند طرح همواره شامل فرم یابی است این فرم یابی همیشه تحت تاثیر عوامل مختلفی است. . عنصر فرم به عنوان یکی از اجزاء اصلی طراحی همواره در ذهن طراح برای عینیت بخشیدن به فضا وجود دارد و یکی از ابزارهائی است که معماران تقریباً اکثر تأثیرات روانی و احساسی مورد نظر خود را با آن بر انسانهای استفاده کننده از فضا می گذارند.
لذا استفاده از فرم باید آگاهانه و به قصد، صورت گیرد بی توجهی نسبت به تاثیرات روانی فضا بر انسان اغلب طراحی را با اشکالاتی مواجه خواهد نمود که غیر قابل جبران خواهد بود. هر فرمی به شرط استفاده صحیح وسیله ای است برای بیان یک اندیشه و به این ترتیب مفهومی عمیق تر از ظاهرش می باشد. در مقالهی حاضر محور اصلی سخن زیباییشناسی فرمی که یکی از شاخه های زیبایی شناسی در معماری می باشد،است. این مقاله در جستوجوی کشف قوانین حاکم بر زیبایی شناسی بصری می باشد. این تحقیق با تکیه بر روش توصیفی و با مراجعه به تعدادی از مقالات معتبر و مطالعه ی کتابخانه ای انجام گرفته است.
-1 مقدمه
تقابل بین معماری و زیبایی مبحثی جدی و پیچیده تلقی می شود. البته باید توجه داشت که زیبایی شناسی به تنهایی مالک و معیار سنجش و نقد اثر هنری و معماری محسوب نمی شود. معماری به عنوان پدیده و اثر چهاربعدی همچنین هنری کامل و جامع، کلیه شئون و ابعاد و حالات و احوالات انسانی را در عرصه زندگی در بر می گیرد در واقع به زبان ساده تر عین زندگی و خود زندگی است. درک زیبایی موهبتی است الهی و جایگاهی ذهنی که به عینیت میانجامد و معماری بدون آن کالبدی است بیروح و خالی از جاذبه.در مقالهی حاضر محور اصلی سخن زیباییشناسی فرمی که یکی از شاخه های زیبایی شناسی در معماری می باشد،است. این مقاله در جستوجوی کشف قوانین حاکم بر زیبایی شناسی بصری می باشد. این تحقیق با تکیه بر روش توصیفی و با مراجعه به تعدادی از مقالات معتبر و مطالعه ی کتابخانه ای انجام گرفته است.
-2 لزوم حضور زیبائی دریک محیطی
نیاز بشر به زیبائی به عنوان جزئی از فرهنگ, قطعی می باشد. چرا که بشر از اولین روزهای خلقت همیشه سعی در زیبا سازی محیطش داشته است. از طرفی در یک محیط که ممکن است کلیه افراد بهره بردار آن به نوعی در زیر استرس و فشار عصبی قرار داشته باشند زیبائی یکی از عوامل ایجاد جوی آرام می باشد. همیشه در معماری یک فضا محدودیت های زیادی برای طراحی وجود دارد گاهی اوقات مسایل اقتصادی، عملکردی و سازه می تواند بزرگترین دغدغه طراح باشد با اینحال با توجه به نظریه ”: Piere Luigi Nervi علی رغم تمام اجبارها, همواره آنقدر آزادی باقی می ماند که شخصیت کسی که خالق ساختمان بوده است خود را نشان دهد و مخلوق او , به شرط اینکه خالق یک هنرمند باشد, علی رغم تمام اجبارهای فنی می تواند یک اثر حقیقی و اصیل هنری باشد.1“بنابراین این در یک فضای معماری هم با آنکه عوامل فنی و عملکردی آن شاید زیاد و پیچیده باشد, باز هم یک طراح می تواند زیبائی را در آن خلق کند چرا که یک معماری خوب زمانی بوجود می آید که، از طرفی تمام قواعد و قوانین فیزیک ساختمان و عملکرد و مسائل مالی و غیره را در نظر گرفته باشند و از طرف دیگر نتیجه کار از نظر زیبا شناختی رضایت بخشی باشد.
-3کند و کاوی کوتاه برمبانی نظری زیبائی شناسی
لغت زیبا شناختی - - aesthetics در اصل یونانی است و به معنی ادراک می باشد. علم زیبا شناختی به معنی وسیع کلمه به بررسی و روش های احساس محیط و موقعیت فرد در داخل آن می پردازد. یک محیط مجموعه ایست از مکانهای رفتاری, و پاسخ های مردم به یک محیط, پاسخی است که به ساختار یک مکان رفتاری می دهند. لذا مردم لذت را از محیطی بدست می آورند که ساختار آن محیط، الگوهای جاری رفتار و آسایش فیزیولوژیک مورد نیاز آن را بخوبی تامین کند و برای دست یافتن باین مقصد، خصوصیات محیط باید با نیازهای اندام واره ای , شخصیتی , اجتماعی و فرهنگی مردم , در محیط جغرافیائی خاص منطبق شود. زیبایی شناسی محیط یکی از حوزه های جدید زیبایی شناسی است که در نیمه دوم قرن بیستم ظهور کرده است. این نوع زیبایی شناسی بر مباحثی تاکید دارد که به درک زیبایی شناسی فضاهایی که به دست انسان ساخته شده یا تحت تاثیر انسان بوده، منجر می شود.
اگر محیطی تمام الگوهای جاری رفتار را بخوبی تأمین کند آن محیط در صورتی از نظر زیبا شناختی لذت بخش است که:
· تجربیات حسی لذت بخش را فراهم کند.
· ساختار ادراکی دلپذیر داشته باشد
· نمادهای لذتبخش را تداعی کند
تجربه حسی یکی از عوامل تجربه زیبا شناسی می باشد. چون انسان با احساس پنچ گانه خود در محیط حضور دارد و از طریق سیستم های عصبی خود در مورد نور, رنگ و حجم, وزش و نسیم باد, صدای پرندگان یا غرش موتورها، عطر گیاهان یا بوهای نامطبوع، اطلاعات لازم را از محیط می گیرد و برای آنها معنی خلق می کند. فرایند خلق معنی بیش از آنکه تأثیرات خارجی داشته باشد، به فرایندهای روانی انسان باز می گردد. در موقعیت های خاص, حس های دریافتی انسان به نحو لذت بخشی برانگیخته می شود و انسان در هنگام عبور از فضائی سایه و روشن, ایستادن در ساحل و احساس و زیدن باد و... از جنبه های حسی ادراک آگاه می شود. »زیبائی شناسی حسی , جز مهمی از پاسخ فرد به محیط است.«
ارزش های فرمی که باعث ادراکی دلپذیر می شوند، در ساختار بصری محیط نهفته هستند.گاهی اوقات, طراح نا چار است در مورد ساختار هندسی محیط تصمیم بگیرد وحتی گاهی کیفیت هندسی محیط به تنهائی موضوع مورد نظر طراحی می باشد در واقع افراد، لذت را از خود الگوها دریافت می کنند و نه برای مقاصد ابزاری و یا معانی تداعی کننده. نقش و تأثیر اشکال، تناسبات، ریتم، مقیاس، پیچیدگی، رنگ و سایه روشن محیط ساخته شده و محیط طبیعی, موضوعاتی می باشند که در زیبائی بصری تاثیر می گذارند. - براساس نظریه جان لنگ,زیبائی شناسی فرمی - گاهی اوقات معانی تداعی کننده محیط لذت و زیبائی را ایجاد می کنند. - براساس نظریه جان لنگ ,زیبائی شناسی نمادین -
" ... محیط نظامی از نمادها است که به مفاهیم و ارزش ها, معانی و چیزهای شبیه بآن, بیان واقعی می بخشد. بنابراین نماد گرائی عامل اصلی دوست داشتن یا دوست نداشتن محیط است. “ جان لنگ در کتاب خود, به معرفی یکسری معیارهای پرداخته است که می توان برای رسیدن به زیبائی نمادین آنها را وسیله قرار داد.1 مردم با نگرش های روان شناختی مختلف , مفاهیم زیبا شناسی متفاوتی دارند. بنابراین به محیط از راههای مختلف و برای مقاصد مختلف توجه می کنند و برای ایجاد ارتباط از نمادها بهره میبرند.نماد وسیله ای برای شکوفا شدن هویت یک فرد و معرفی شناخت ارزشهای فرهنگی فرد و جامعه می باشد.بنابراین توجه به اهمیت فضاها و کاربری هر یک از آنها استفاده از حجم و شکل خاص و توجه به مصالح و رنگ و نور در آن محیط می تواند در ماهیت فضا تاثیر بالائی داشته باشد.
-4 عوامل موثر بر زیبائی فضای معماری
با توجه به مطالب اشاره شده و تقسیم بندی زیبائی از نظر جان لنگ2عوامل بیشماری در لذت بخش کردن محیط ایفای نقش می کنند. ساختار بصری فضا یکی از چندین عامل است که در لذت بخش کردن محیط تاثیر می گذارد. در این قسمت از مقاله به چگونگی تاثیر این عامل بر زیبایی شناسی فضا اشاره می کنیم.
-5 ساختار بصری
فضا بوسیله عناصری که آن را محدود کرده اند مشخص می شود. این عناصر و ارتباطشان با یکدیگر هستند که شخصیت یک فضا را می سازند و به فضا فرم می دهند. بنابراین توجه در زیبائی شناسی فرمی, توجه به ساختار بصری محیط می باشد.
