بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ساخت و هنجاریابی مقیاس آمادگی برای ازدواج بافرهنگ ایرانی در بین جوانان شهر ارومیه بوده است. جامعه آماری این پژوهش پسران و دختران شهرستان ارومیه میباشد. نمونهی تحقیق 300نفر - دخترو پسر - به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد. ابتدا نمونه 50نفری انتخاب شد و داده های به دست آمده، جهت استخراج پایایی و تحلیل عاملی مقیاس استفاده شد. جهت استخراج عوامل، از روش تحلیل عوامل اصلی استفاده شد و 2 عامل بزرگ ازدواج استخراج گردید.
در تحلیل عاملی مقدار×أآﱟ×، برابر با 0/904 بود. مقدار آزمون کرویت بارتلت در این مقیاس برابر 0می باشد. عامل اول 9متغیر و عامل دوم 8متغیر آمادگی برای ازدواج را نشان داداین دو عامل با هم، رویهم رفته 62/22درصد از واریانس را تبیین میکند. دراین مقیاس، جهت تعیین روایی سازه مقیاس، از روش تحلیل عاملی، جهت تعیین روایی محتوا و صوری از نظرات متخصصان 5 - نفر از اساتید روان شناسی دانشگاههای تبریز وارومیه - استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ کل پرسشنامه برابر 0/909، پایایی عامل 1 برابر 0/907و پایایی عامل 2 پرسشنامه برابر 0/877 به دست آمده است.
مقدمه
تشکیل خانواده به واسطه نیاز به پیوند روانی- عاطفی انسان ها که ریشه در خصوصیات فطری دارد. صورت می گیرد.یعنی شکل گیری نهاد مقدس خانوده با ازدواج شروع می شود و لازمه آن وجود آرامش و عدم اختلال است. به عبارت دیگر پیوند و ارتباط اعضای خانواده باید مناسب بوده نتیجه اش آرامش ورهیابی اعضای آن به سوی کمال باشد در غیر این صورت این بنیاد مقدس و جایگاه رفیع رو به تزلزل می گذارد و نتیجه آن نیز بجز نگرانی برای همه افراد خانواده چیز دیگری نخواهد بود. بنابراین تاثیر وسیع مثبت یا منفی خانواده برمسائل مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی وغیره آشکار می گردد؟
بدین ترتیب اهمیت و جایگاه خانواده در تربیت مشخص می شود اما آنچه در اینجا مطرح می گردد این است که چگونه می توان این نهاد مقدس رابه معنای حقیقی خود، آن طور که شایسته است برای فرزندان و سایر اعضای خانوده آماده ومجهز نمود؟ در جواب باید اذعان داشت که بهترین راه و ابزار در این امر، آموزش به افراد خانواده، به خصوص والدین محترم است. بنابراین با توجه به این مهم واندیشه ای دوباره پیرامون ضرورت زوجیت و حسن تامین، مهم ترین نیاز فطری جوانان و داوطلبان زوجیت، شایسته وبایسته آن است که به جای سخت جلوه دادن فرایند ازدواج و اندیشیدن به موانع و مشکلات و به تعویق انداختن این امر مهم سرنوشت ساز، با تفکر و اندیشه پیرامون ضرورت، اهمیت و قداست آن، در هموار کردن بستر زوجیت و فراهم نمودن زمینه ازدواج موفق از هیچ کوششی دریغ نگردد؟
بدیهی است که در جوامع بسیار پیچیده امروز که شاهد چالش های روز افزون فکری و فرهنگی هستیم، بسیار بعید است که افراد بتوانند در دوران رشد و تحول نوجوانی، ویژگی ها و قابلیت های زیستی، شناختی، عاطفی، روانی واجتماعی برای ازدواج را احراز کنند. با اذعان به این واقعیت که تعیین سن تقویمی برای احراز کفایت های شخصیتی لازم برای ازدواج، به دلایل گوناگون از جمله تفاوت های فردی در زمینه های رشد جسمانی، تعادل عاطفی، ظرفیت هوشی و قدرت یادگیری، کسب تجارب مفید فردی، اجتماعی و فرهنگی، تربیت خانوادگی، بهره مندی از شخصیت الگوهای موثر در زندگی فردی و اجتماعی، برخورداری از بینش قوی و جامع نسبت به مسئولیت همسری و تعهدات اخلاقی، شرعی و قانونی بسیار دشوار است، به نظر می رسد بعضی از جوانان بعد از سن 18 ، 19 سالگی می توانند شایستگی های لازم برای آغاز زندگی مشترک را داشته باشند.
البته در بعضی شرایط محیطی، فرهنگی و اجتماعی خاص و مناطق روستایی، برخی از جوانان، به ویژه دخترها، ممکن است با بهره مندی از تربیت جامع و موثر ومفید خانوادگی وتعهد و قدرت مسئولیت پذیری، اندکی زودتر از سنین 18 ، 19 سالگی آمادگی های لازم را برای ازدواج و قابلیت همسری کسب کنند. لازم به ذکر است که جمعی دیگر از جوانان به دلیل عدم بهره مندی از بلوغ عاطفی و رشد مطلوب عقلانی و شخصیتی، بضاعت ناچیز در تعهدات فردی و مسئولیت اجتماعی و عدم احراز کفایت های بایسته همسری، در سنین بالاتر نیز آمادگی های لازم را برای ازدواج و قابلیت همسری ندارند.
بنابراین پیش از آن که سن تقویمی مد نظر باشد باید به سن عقلانی، کفایت های فردی، بلوغ عاطفی، رشد و تعهد پذیری اجتماعی اندیشید - افروز، . - 1393 هوشمندی، کفایت عقلانی، نگرش ها و بازخوردهای اجتماعی، تحصیلات، تجارب ارزشمند حرفه ای ویژگی های شناختی و تجارب ارزشمند حرفه ای داوطلبان ازدواج در امر کفویت از اهمیت به سزایی برخورداراست. در واقع از مهم ترین شاخص ها، قابلیت ها و شایستگی های همسری، احراز کفایت های شناختی است. مولفه های اصلی ویژگی های شناختی، هوشمندی، رشد عقلانی، دانش عمومی، سطح تحصیلات، تجارب ارزشمند حرفه ای، نگرش ها و باز خورد ها و بینش اجتماعی است؟
توجه به کفایت عقلانی و قابلیت مطلوب همسری و مهارت آرامش بخشی بسیار مهم است. کفایت عقلانی با برخورداری از ویژگی هایی مانند: قدرت تشخیص، فهم ، درک و تجزیه و تحلیل صحیح مفاهیم، اتخاذ تصمیم های مناسب، بجا و حکیمانه در موقعیت ها و شرایط مختلف، استقلال فکری، انتظار واقع بینانه داشتن از خویشتن و دیگران بر اساس ظرفیت ها و توانمندی ها، قدرت غلبه بر احساسات و هیجان ها و کشش های نفسانی، پذیرش وایفای تعهدات فردی ومسئولیت های اجتماعی، رفتارعادلانه و شجاعانه، پیروی از رویه اعتدال، مقید بودن در ایستادگی در طریق خیر و صلاح و برحذر بودن از حرکت در مسیرهای نادرست، عامل بودن به باورها و گفته های ناصواب ومنطقی وسرانجام تاثیر ناپذیری از افکار نادرست قابل تشخیص خواهد بود. - همان منبع - .
باتوجه به مسئله ازدواج که در هر جامعه ای از اهمیت ویژه ای برخوردار است، متخصصین و روان شناسان را بر آن داشته است که در جهت سنجش آمادگی برای ازدواج در بین جوانان، ابزارهای سنجش را در قالب پرسشنامه با توجه به فرهنگ خودشان طراحی واجرا نمایند. لذا استفاده از این ابزارها در جوامع دیگر با مشکلاتی همراه بوده است. گویه های طراحی شده، معمولا مسائلی را مطرح کرده اند که خاص همان جامعه می باشد و احتمالا در جامعه ای دیگر بافرهنگ خاص همان جامعه، همخوانی نداشته باشد. بنابراین، سنجش آمادگی برای ازدواج با خاستگاه های فرهنگی یک جامعه ارتباط پیدا می کندو این امر عاملی شد که در این تحقیق، با استفاده از دیدگاههای علمی، پرسشنامه ای متناسب با فرهنگ ایرانی طراحی و اصول روانسنجی آن مورد بررسی قرار گیرد، شاید بتواند یک ابزار بومی را معرفی نماید.
روش تحقیق
نوع مطالعه از نوع تحقیقات کاربردی است. چون در سنجش آمادگی برای ازدواج، از این پرسشنامه ایرانی در فرهنگ ایرانی استفاده است. روش تحقیق حاضر روش توصیفی و تحلیل عاملی است. توصیفی به این علت که وضعیت موجود آزمودنی های شهر ارومیه از لحاظ آمادگی برای ازدواج توصیف و هنجار آن استخراج شده است. تحلیل عاملی به این علت که عوامل آمادگی برای ازدواج از راه آماری تحلیل عاملی استخراج شده است.
جامعه آماری وروش نمونه گیری:
جامعه آماری پژوهش حاضر آزمودنی های دانش آموز و دانشجوی 18تا25سال شهر ارومیه می باشد. جهت انتخاب نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و با توجه به فرمول نمونه گیری از شهر ارومیه نمونه ای به حجم 300نفر انتخاب شده است. در این راستا، ابتدا نمونه 50 نفری انتخاب شد و آنها جهت استخراج پایایی و تحلیل عاملی مقیاس به سوالات پاسخ دادند. سپس جهت هنجار یابی مقیاس نمونه 250نفر انتخاب شد.
ابزار:
در این تحقیق ابزار گردآوری اطلاعات، طراحی شده است. مقیاس سوالات آمادگی برای ازدواج طراحی، اجرا و هنجاریابی شده است . در طراحی مقیاس، با بهره گیری از نظرات اساتید متخصص اطلاعات لازم گردآوری شده است. مقیاس آمادگی برای ازدواج بر اساس نظریه های رشدی اریک اریکسون، کلبرگ، چرخه حیات خانواده، پیاژه و اسلام طراحی شده است.هر کدام از نظریه های فوق، عقیده خاصی نسبت به مراحل رشد شناختی انسان مطرح کرده اند. در طراحی این مقیاس از همه آنها استفاده شده است، چون به نظر می رسد که :
الف - رشد جسمانی و جنسی آزمودنی ها در آمادگی برای ازدواج آنها تاثیر دارد - اریکسون -
ب-رشد اخلاقی و قضاوت اخلاقی آزمودنی ها در آمادگی برای ازدواج آنها تاثیر دار - کلبرگ - .
ج- رشد شناختی آزمودنی ها در آمادگی برای ازدواج آنها تاثیر دارد - پیاژه - .
د- رشد معنوی و اخلاقی و عزت نفس آزمودنی ها در آمادگی برای ازدواج آنها تاثیردارد - اسلام - . تامل در موضوع رشد نشان می دهد که همه نظریه های فوق درست می گویند یعنی رشد انسانها یک مولفه چند عاملی است نه تک عاملی. لذا در طراحی این پرسشنامه، سعی شده است که چند عاملی بودن رشد رعایت شود. مقیاس طراحی در سه مرحله مورد بررسی قرار گرفت، مرحله اول، شامل تشخیص میزان مطابقت گویه ها با اندازه گیری میزان آمادگی برای ازدواج ، جوانان بود. پس از تجزیه و تحلیل نظرات کارشناسان و اساتید، گویه هایی که دست کم مورد توافق پنج نفر نبود، حذف و قوی ترین گویه ها بر اساس نظرات اساتید انتخاب گردید. در نهایت پرسشنامه ای با 120سوال تدوین شد.
مرحله دوم، پرسشنامه 120سوالی بین50نفراز جوانان شهر ارومیه یعنی نمونه انتخابی از بین جامعه آماری 300نفری توزیع شد تا نتایج تحلیل عاملی به دست آید. نتیجه تحلیل عاملی، 27بعد را نشان داد و برای کاهش تعدادابعاد، سوالاتی را که همبسته بودند را جدا کرده و بعد دوباره نتایج تحلیل عاملی شد. باردوم نتیجه تحلیل عاملی دو عامل را نشان داد که بااستفاده از نمودار سنگریزه، این دو عامل بالای 1 بود، که عامل 1، شامل ابعادجسمانی، جنسی، شناختی، ارتباطی، صمیمیت، ادراک، کنترل و تنظیم هیجانی و عزت نفس وعامل2 هم شامل ابعاد ارتباطی، صمیمیت، ادراک، کنترل و تنظیم هیجانی، عزت نفس، اخلاق، مذهبی و معنوی، والدشدن و اقتصادی بود.
نتیجه پیداکردن سوالات همبسته این شد که هریک از ابعد دوازده گانه دارای 8گویه شدند که جمعا 96گویه برای پرسشنامه باقی ماند. در مرحله دوم پرسشنامه 96سوالی را بین آزمودنی ها توزیع شدونتایج زیر به دست آمدْ اندازه کفایت نمونه گیری أآHبرابر؛0/904 وآزمون کرویت بارتلت مقدارأ صفر شد که توانایی عاملی بودن داده هارا نشان می دهد. درجه آزادی - ّتت - 351 ومقدارّثثإ0 می باشد. پایایی کل مقیاس از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که برابر0/909و پایایی عامل 1برابر 0/907 و پایایی عامل 2 برابر 0/877می باشد روش اجرا: پرسشنامه ها در محل های اجتماع دانشجویان و دانش آموزان، مانند کلاس ها، کتاب خانه ها و سالن های اجتماعیات توزیع و سپس جمع آوری شده است.
