بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر روایی اعتبار و هنجار شاخص روابط خانوادگی - IFR - در دانش اموزان دبیرستانی بود.
استفاده ازشاخص الگوی روابط خانوادگی و مقیاسارزیابیِ انطباق پذیری و همبستگی خانواده با حجم نمونه 618 که از این تعداد 308 نفر آن پسر و 310 نفر دختر بودند. سن آزمودنی ها بین 15 تا 18 سال بود.
این پژوهش در در دانش اموزان دبیرستانی در استان البرز اجرا شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل های نظریه کلاسیک روان سنجی شامل تحلیل عاملی اکتشافی با تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل عاملی تائیدی برای بررسی روایی سازه شاخص روابط خانوادگی، همبستگی بین نمره کل و خرده مقیاس ها به عنوان روایی همگرا، همبستگی بین نمره شاخص روابط خانوادگی با مقیاسارزیابیِ انطباق پذیری و همبستگی خانواده به عنوان روایی ملاکی، محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای برآورد همسانی درونی و بازآزمایی برای بررسی پایایی ابزار استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که ترکیب این 3 عامل - درک متقابل خانوادگی، وابستگی خانوادگی، انسجام خانوادگی - بر روی هم 60/297درصدِ کل واریانس ماده های شاخص روابط خانوادگی - IFR - را تبیین می کند. نیز می توان استنباط کرد که سهم عامل نخست تاسوّم در واریانس کل ماده های شاخص روابط خانوادگی - IFR - از بقیه عامل ها بالاتر است. بنابراین نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی نشان دهنده روایی سازه آزمون برای سنجش روابط خانوادگی در جامعه ایرانی می باشد.
نتایج پژوهش ویژگی های روانسنجی - روایی اعتبار و هنجار - بر اساس شاخص روابط خانوادگی را نشان داده و دلایل آن را بیان میدارد.
مقدمه
در میان انواع روابط بین فردی یکی از مهم ترین آن روابط خانوادگی است - وکیلیان و کرباسی،. - 1388 واتزلاویک ، بیونیوجکسون خانواده را سیستمی قانون گذار تعریف می کنند، که اعضای آن به طور مداوم در حال تعریف و تجدید نظر در تعریف ماهیت روابط خود بر مبنای الگوی ارتباط شان هستند و معنای ابتدایی ارتباط خانوادگی این است که اعضاء ارتباط با دیگران، تفسیر رفتارهای دیگران، تجربه احساسات و فعالیت های ارتباطی با دیگران را یاد بگیرند
محیط خانواده اولین محیطی است که الگوهای جسمی-عاطفی و شخصیتی فرد در آن پی ریزی می شود و نقش مهمی را در تأمین بهداشت جسمی و روانی فرد ایفا می نماید
با توجه به گذار جامعه ما از سنتی یه صنعتی و مدرنیسم، مشکلات خانواده،آسیب ارتباطی و نقش ها یکی از معضلات مهم در حیطه بهداشت روان خانواده است. مراجعات فراوان به مراکز خانواده درمانی و مداخله در بحران و افزایش رفتارهای کمک خواهانه ی تخصصی نشان از وجود یک معضل جدی در بهداشت روان خانواده است، در این میان شایع ترین شکایات مربوط به روابط پاتولوژیک مشکلات عاطفی و وابستگی است
در بررسی مطالعات خانواده، روابط خانوادگی و چگونگی تربیت فرزندان در جوامع مختلف، بر روی چگونگی تبدیل موجودات انسانی به موجودات اجتماعی متمرکز بوده و تأثیر تجربه های دوران کودکی بر سرشت آینده انسان مطرح می نماید
باوجود تمام دستاوردهای مهم و چشمگیر خانواده درمانگران، باید گفت که ظهور علم واقعی درباره روابط خانوادگی، مستلزم به وجود آمدن روش هایی برای ارزیابی زوج ها و خانواده هاست. این گونه روش ها و ابزارها عناصر اساسی خلق دانش و کارهای بالینی است. علم به ساختن ابزار سنجش متکی است. بدون تلاش برای سنجش، ابزاری برای کاربردی کردن متغیرهای مستقل و وابسته فرضیه نداریم
بررسی پایایی و روایی مقیاس الگوی روابط خانوادگی برای استفاده های پژوهشی و درمانی، می تواند شروع مناسبی برای ورود به حوزه فرهنگی خانواده باشد. آگاهی از باورها، ارزش ها، نگرش ها و آداب و رسومی که به تازگی در گروهها و فرهنگ های خاص مطرح شده اند، برای پژوهش گران و درمانگرانی که با خانواده ها کار می کنند، موضوع مفید و قابل توجهی است.
با توجه به نیاز پژوهشگران و درمانگران حوزه خانواده به ابزارهای معتبری مثل مقیاس شاخص روابط خانوادگی، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که ویژگی های روان سنجی شاخص روابط خانوادگی1 در جامعه ایرانی چگونه است؟
روش بررسی
ابزار گردآوریاطلاعات پرسشنامه و استفاده ازشاخص الگوی روابط خانوادگی و مقیاس ارزیابیِ انطباق پذیری و همبستگی خانواده بود. شاخص روابط خانوادگی - 2IFR -
یک فرم کوتاه و یک ابزار مدادی-کاغذی 25 سوالی و یک پرسشنامه خود گزارشی است که توسط والتر هادسون - 1992 - تدوین شده است. این شاخص بر روی افراد بزرگسال 12 سال به بالا که سواد خواندن و نوشتن دارند و اختلال شناختی شدیدی ندارند اجرا می گردد. شاخص روابط خانوادگی برای اندازه گیری شدت و مقدار مشکلاتی که اعضای خانواده در روابط خود با یکدیگر دارند و مهارت هایوالدین و سطح سلامت خانواده و در طول فواصل زمانی در زمینه های فردی و یا متمرکز بر خانواده و برنامه های مداخلاتی مورد استفاده قرار می گیرد. این شاخص دارای 7 گزینه برای پاسخدهی می باشد که عبارتند از: هرگز، خیلی به ندرت، کمی، بعضی از مواقع، اغلب، اکثر اوقات، همیشه. محدودیت زمانی برای پاسخدهی به آزمون وجود ندارد.
قیاس ارزیابیِ انطباق پذیری و همبستگی خانواده
یک ابزار 20 سوالی است که برای سنجش دو بعد عمده عملکرد خانواده، یعنی همبستگی و انطباق پذیری تدوین شده است. این مقیاس بر اساس الگوی حلقوی پیچیده عملکرد خانواده ساخته شده است که بر وجود سه بعد محوری درعملکرد خانواده، یعنی همبستگی، انطباق پذیری - قدرت تغییرکردن - و ارتباط تأکید دارد. سومین ابزار از یک رشته ابزاراست که برای سنجیدن دو بعد ازاین سه بعد ساخت شده است.
این ابزار برای قراردادن خانواده ها در » الگوی حلقوی پیچیده « تدوین شده است و این کار را با سنجیدن نظراعضا نسبت به خانواده خود در وضع حاضر - ادراک - و در وضعیت دلخواه - ایده آل - آنها انجام می دهد. بنابراین، در این مقیاس به همان 20 سئوال به دو طریق متفاوت پاسخ داده می شود.
با تغییر واژه های بعضی از سئوالهای آن روی زن و شوهرها نیزاجرا کرد - مثلا سئوال اول به این صورت تغییر می کند، » ما از یکدیگر کمک می گیریم . - « برای هریک از سه بعد عملکرد خانواده، مقیاسهای درجه بندی بالینی نیز وجود دارد.
هنجارها: در یک تحقیق وسیع برای مقیاس » م اا ه خ - « III، 2453 بزرگسال با سنین مختلف و 412 نوجوان شرکت داشتند. هنجار ای مقیاس برای خانواده ها، خانواده های نوجوانان و زوجهای جوانی که در مراحل گوناگون چرخه زندگی هستند، بدست آمده است. نمره برش برای مشخص کردن انطباق پذیری خانواده های سخت، باساختار، منعطف و آشفته و نیز برای مشخص کردن همبستگی خانواده های گسسته، جدا، مرتبط و بهم تنیده وجود دارد.
روش تجزیه و تحلیل آماری
➢ محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای برآورد همسانی درونی مقیاس.
➢ محاسبه ضریب همبستگی پیرسون بین داده های حاصل از آزمون و بازآزمایی برای برآورد پایایی مقیاس.
➢ تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی برای بررسی روایی سازه آزمون وتعیین ساختار عاملی مقیاس.
➢ محاسبه ضریب همبستگی پیرسون بین داده های حاصل از مقیاس و آزمون ملاک برای برآورد روایی ملاکی مقیاس. محاسبه نمره های تراز شده و رتبه درصدی برای تدوین جدول های هنجار مقیاس.
توصیف داده ها
توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه بر حسب جنسیت، پایه تحصیلی، سن و میزان تحصیلات والدین در جدول 4-1 ارائه شده است.
جدول . 4-1 توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه بر حسب ویژگی های جمعیت شناختی - n=618 -
