بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله با بهرهگیری از دستور نقشگرای نظاممند هلیدی؛ به عنوان یکی از برجستهترین نظریههای تحلیل متن از دیدگاه زبانشناختی؛ چگونگی سازماندهی آغازگر در متن تفاهم نامههای علمی و فناوری بین المللی مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بیان مبانی نظری، انواع آغازگر بر مبنای دستور هلیدی در متن تفاهم نامه های علمی فناوری بین المللی استخراج شده است. پس از تطبیق دادهها با مبانی این دستور و نمایش دادهها در قالب نمودارهای آماری، این نتیجه حاصل شده است که آغازگر تجربی دارای بیشترین بسامد و نشانگر این است که در متن تفاهمنامهها، آغازگر همواره شامل یک و تنها یکی از عناصر تجربی است. ضمناً تمامی آغازگرهای بهکار رفته در این متون، ساده و بی نشان هستند.
.1 مقدمه
شروع یک همکاری بین دو یا چند سازمان یا نهاد ملی، منطقهای و بین المللی با انعقاد تفاهمنامه شکل میگیرد. هر قدر که متن تفاهمنامه از جامعیت ساختاری و محتوایی برخوردار باشد پیگیری و اجرایی نمودن آن برای دستیابی به اهداف طرفین آن تفاهم نامه از سهولت بیشتری برخوردار خواهد بود. در این مقاله با بهرهمندی از دستور نقشگرای نظاممند هلیدی به چگونگی سازماندهی آغازگر در متن تفاهم نامههای علمی و فناوری بین المللی پرداخته شده است. بکارگیری نظریههای زبانشناسی و مبانی دستور از جمله عوامل اساسی در تحلیل متن بهشمار میآیند. یکی از این نظریهها »دستور نقشگرای نظاممند هلیدی« است. این نظریه در واقع مبتنی بر معنا و انتخاب است. زبان و سایر نظامهای نشانهای بهعنوان شبکهای از انتخابهای بههم مرتبط تفسیر می شوند - هلیدی، . - 17 :1994
در این نظریه، بافت با مفهوم گونه کاربردی معنا میشود و گونه کاربردی یعنی گوناگونیهای زبانی باتوجه به کاربرد - هلیدی و حسن . - 44 :1976 هلیدی برای زبان چهار فرانقش اصلی بر میشمارد و معتقد است در برقراری ارتباط از این فرانقشها استفاده میشود. این فرانقشها عبارتند از : تجربی1، بینافردی2، متنی3 و منطقی4 - هلیدی و متیسن5، . - 60 :2004 فرانقش متنی با ساخت متن سرو کار دارد و نشان میدهد چگونه آنچه میگوییم با آنچه در قبل گفتهایم با بافت پیرامون مرتبط است. ما پیامهای خود را به شیوه ای سازماندهی میکنیم که با پیام های قبلی و بعدی خود و بافت وسیع مرتبط با آنها سازگاری داشته باشد. سازمان بندی پیامها به شیوه کلام مربوط میشود. در این رهگذر عوامل ساختاری مطرح میشوند که یکی از آنها ساخت آغازگر- پایان بخش است. این ساخت به ساختمان بند میپردازد و به آرایش کلمات جمله توجه دارد - هلیدی و متیسن، . - 30:2004
.2 پیشینه
باتوجه به اینکه در خصوص بررسی متن تفاهمنامه تاکنون پژوهش زبانشناختی صورت نگرفته است، لذا در این بخش پیشینهای از مطالعات صورت گرفته در خصوص بررسی آغازگر در متون مختلف که با تکیه بر نظریه نقشگرای نظاممند هلیدی در داخل و خارج از کشور بیان شده است اشاره خواهد شد. ذکر این نکته ضروری است که در این پژوهش دستور نقشگرای نظاممند هلیدی6 در نظر گرفته شده است و از تغییر این معادل در بخش پیشینه خودداری و آثار دیگران عیناً و بدون تغییر ارائه میشود.
اعلایی - - 1388 در مقالهای با عنوان »بررسی فرانقش متنی کتابهای درسی علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین«، در چارچوب دستور نظاممند نقشگرای هلیدی به بررسی فرانقش متنی در کتب درسی علوم انسانی سازمان سمت پرداخته است و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این نتیجه رسیده است که جایگاه آغازگر در زبان فارسی معنامند است و پرداختن به آن در تدوین و تألیف کتب درسی دانشگاهی بسیار اهمیت دارد. شفائی - - 1363 درباره معنامند بودن جایگاه آغازین جمله می گویدکه برای برجسته ساختن عضوی از اعضای جمله می توان عضو مورد نظر را از جایگاه خود انتقال داد و به ابتدای جمله برد.
این عنصر می تواند نهاد، گزاره، متمم، قید یا تعیین کننده - صفت - و حتی اجزاء تشکیل دهنده گزاره های فعلی باشد. وی جایگاه آغازین در بند را معنامند می داند. آقاگل زاده و دیگران - 1390 - با بررسی انواع فرایندهای موجود در افعال و تعیین بسامد وقوع آنها در چهار داستان کوتاه فارسی از جلال آل احمد و صادق هدایت بر اساس نظام گذرایی در چارچوب دستور نقشگرای هلیدی به تجزیه و تحلیل پرداختهاند و با بررسی بسامد و درصد وقوع انواع فرایندها پس از بررسی تمامی افعال موجود در داستانها به عنوان یک شاخص سبکی به این نتیجه رسیدهاند که میتوان از تجارب، تفکرات و دنیای درون نویسنده آگاه شد و طرز فکر نویسندگان را آشکار کرد.
ابوالحسنی و میرمالک ثانی - 1387 - ضمن تحلیل کتابهای درسی دانشگاهی و کتابهای غیر درسی همسان از دو جنبه متفاوت به ترتیب تجزیه و تحلیل توزیع فراوانی فرایندها در این کتب و دوم چهارچوب نگارش هر دو گروه کتاب مورد اشاره، با استفاده از دو شیوه آمار توصیفی و استنباطی به تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته و مشخص نمودهاند که توزیع درصد فرایندها در کتابهای رشته علوم انسانی و علوم پایه متفاوت است.
بر این اساس، فرایندهای مادی و رابطه ای در کتابهای انتخاب شده علوم پایه بیشتر از علوم انسانی است و از سوی دیگر توزیع فراوانی فرایندهای ذهنی و بیانی در رشته علوم انسانی بیشتر است. کاووسی نژاد - 1381 - نیز در بررسی خود از پنج متن بررسی شده به این نتیجه رسید که کاربرد آغازگر بینافردی در گونه داستانی بیشتر از دیگر گونهها - مقالات علمی، علوم محض، آموزشی، روزنامهای - است و در خصوص کاربرد آغازگر بینافردی گونه آموزشی تا حدودی شبیه گونه داستانی است. یکی از پژوهشهای انجام گرفته در این حوزه مربوط به ادینگز 1 - 2007 - است.
