بخشی از مقاله
چکیده
موازی کاری در عملکرد سازمانهاو وزارتخانه هامنجر به عدم هزینه صحیح بودجه اختصاص یافته برای آنها شده و ضررهای اقتصادی آن در سطح کلان متوجه کل کشور می گردد. مسئولیت جمع آوری آمار بارندگی در سطح کشور بر عهده سازمان هواشناسی می باشد اما وزارت نیرو و کشاورزی نیز به این کار مبادرت می ورزند که حاصل کار عدم هماهنگی و متفاوت بودن میزان بارش؛ که مبنای بسیاری از برنامه ریزی های زیر بنایی در کشور است، می شود. در این پژوهش پس از جمع آوری آمار و اطلاعات ایستگاههای بارانسنجی در سطح استان، لایه های رقومی مربوط به وضعیت موجود ایستگاه ها با استفاده از GISترسیم گردید. سپس تمام ایستگاهها از نظر موقعیت مکانی اصلاح و موقعیت مکانی ایستگاههای موازی مربوط به دو سازمان هواشناسی و شرکت آب منطقه ای شناسایی و استخراج گردید. سپس بر اساس دو معیاراستاندارد سازمان جهانی هواشناسی؛ ارتفاع و فاصله، ایستگاه های موازی جهت حذف شناسایی شدند. در حذف نهایی ایستگاههای معیار های اقلیمی محلی نیز اعمال شد. ایستگاه های سینوپتیک با توجه به دقت و صحت ثبت اطلاعات، نسبت به سایر ایستگاه ها در اولویت ابقاء قرار گرفتند. ایستگاه های تبخیر سنجی به واسطه اهمیت شان که تبخیر و باران را اندازه گیری می کنند در مرتبه دوم و سپس سایر ایستگاهها با توجه به معیار های ارائه شده از طرف دو وزارت خانه و همچنین ویژگی های مندرج در پایگاه اطلاعاتی جهت حذف ایستگاه های موازی اولویت بندی شدند.
واژگان کلیدی :ایستگاههای موازی؛ ارتفاع؛ فاصله؛استان لرستان؛.GIS
مقدمه
امروزه داشتن آمار و اطلاعات دقیق ومناسب از جمله زیر ساخت های اساسی توسعه پایدار در یک جامعه محسوب می شود. توجه به منابع آب به عنوان بستر توسعه بخصوص در اقلیم هایی که با نوسان بارش همراهند، اهمیت زیادی در برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت اقتصادی و کشاورزی دارد. پارامتر های آب و هوایی بخصوص در مناطقی مانند استان لرستان که دارای توپوگرافی پیچیده بوده ودر مسیر ورود سیستم های بارانزای غربیجنوب، غربی و گاهاٌ شمال غربی قرار دارند، دارای نوسان زمانی و مکانیزیادی می باشند. بر این اساس داشتن یک شبکه منسجم باران سنجی و هیدروکلیماتولوژی که درست مکانیابی شده باشد، اهمیت دارد. ایستگاههای بارانسنجی موجود در استان متعلق به سازمان هواشناسی و وزارت نیرو می باشد. پراکنش و توزیع جغرافیایی این ایستگاهها به گونه ای است که گاهاً در یک نقطه به طور همزمان دو ایستگاه موجود می باشد؛ که در اغلب موارد آمار ثبت شده این دو ایستگاه برای یک تاریخ مشخص به دلیل خطای قرائت متفاوتمی باشد. با توجه به توپوگرافی پیچیدهاین منطقه دارای اختلاف ارتفاع زیادی است به طوری که کمترین ارتفاع آن حدود 500 مترمی باشد.
در محل ایستگاه هواشناسی پلدختر که یکی از ایستگاههای سینوپتیک اصلی کشور می باشد، ارتفاع 713 متر است و این در حالی است که بالاترین ارتفاع استان 4200 متر است که جزو مناطق صعب العبور و خالی از سکنه می باشد و فاقد هرگونه امکانات جهت ثبت اطلاعات هواشناسی می باشد. ایستگاههای برف سنجی هم که در برخی ارتفاعات وجود دارند فاقد آمار و اطلاعات صحیح و دقیق در مورد میزان بارش می باشند.بنابراین در مناطقوسیعی از استان با وجود داشتن میکرو کلیماهای متفاوت و تغییر پذیری بارش هیچ ایستگاهی موجود نبوده اما در اکثر مناطق در کنار ایستگاههای سینوپتیک اصلی که هر سه ساعت یکبار بارش را با دقت اندازه گیری میکنند و اخیرا بسیاری از آنها خودکار می باشند، یک
ایستگاه بارانسنج مربوط به شرکت آب منطقه ای قرار دارد که دارای داده هایی با طول آماری زیاد و کیفیت بالا می باشد اما این ایستگاه های موازی به دلیل متفاوت بودن زمان اندازه گیری و ثبت اطلاعات سبب اختلاف آمار ارائه شده در مراکز تصمیم گیری و برنامه ریزی و صرف وقت و هزینه اضافی و عدم دقت مطالعات شده است. جهت رفع این نقیصه درسطح استان، بررسی وضع موجود ایستگاههای هواشناسی وشرکت آب منطقه ای استان به منظور ساماندهی و طراحی یک شبکه بهینه اندازه گیری بارش،لازم و ضروری است و این امر با حذف ایستگاههای غیر ضروری و مکانیابی و پیشنهاد احداث ایستگاههای جدید با پراکنش مناسب درسطح استان امکان پذیر است.بنابراین هدف این کار ساماندهی ایستگاه های اندازه گیری بارش و یکپارچه سازی روش ثبت اطلاعات در ایستگاه های هر دو دستگاه می باشد تا منجر به تشکیل یک بانک اطلاعات منسجم با داده های آماری به روز شده و یکسان سازی آمارهای منتشر شده و قابل اعتماد در برنامه ریزی های زیر بنایی می باشد.
براساس استاندارد سازمان جهانی هواشناسی - - WMO1 و شبکه پایش اقلیم جهانی - - GCOS2 فاصله بین ایستگاههای سینوپتیک سطح زمین - - GSN3 با توجه به سایر شرایط نباید بیشتر از 2/5 تا 5 درجه جغرافیایی باشد؛ هر 2/5 درجه در استوا برابر با 278 کیلومتر ودر عرض های 60 درجه به بالا برابر با 139 کیلومتر می باشد. فاصله ایستگاههای جو بالا در سیستم پایش اقلیم جهانی - GUAN4 - بیشتر بوده و بین 5 تا 10 درجه جغرافیایی می باشد. این شبکه ایستگاهی کمتر از شبکه زمینی، به ویژگی های سطح زمین اهمیت می دهد و بیشتر به منظور بررسی امواج در مقیاس سینوپتیکی تنظیم شده است و پارامتر های دما، فشار، باد و رطوبت را در ارتفاعات بالای جو اندازه گیری می کند.
در مناطق معتدله، مدیترانه ای و مداری در نواحی که هموار و به صورت دشت می باشند در هر 600 تا 900 متر مربع وجود یک ایستگاه بارانسنج ایده ال است، هرچند که 900 تا 3000 کیلومتر هم قابل قبول می باشد.برای مناطق کوهستانی فاصله ایده آل هر 100 تا 250 کیلومتر مربع می باشندو تا 1000 متر مربع نیز مانعی ندارد. در نواحی خشک و قطبی هر 1500 تا 10000 کیلومتر مربع یک ایستگاه کافی و ایده آل است - میشرا. - 5بنابراین در مناطق مختلف کفایت و مناسب بودن ایستگاههای بارانسنج، متفاوت می باشد با این وجود تعداد مطلوب ایستگاههای بارانسنج در یک منطقه باید به گونه ای باشد که میانگین بارندگی را با اختصاص درصدی از خطا از طریق فرمول زیر بتوان تخمین زد.
N تعداد مطلوب ایستگاههای بارانسنج درجه مجاز خطا در برآورد متوسط بارندگی cv×ضریب تغییرات بارندگی بر اساس ایستگاه های موجود با توجه به نقش و اهمیت شبکه ایستگاههای باران سنجی در آگاهی از پتانسیل آبی در یک منطقه جهت برنامه ریزی های زیر بنایی بویژه در مدیریت منابع آب و کشاورزی، مطالعات زیادی در این زمینه در کشور نیز انجام شده است. بررسی تراکم شبکه ایستگاههای باران سنجی با استفاده از روش های زمین آماری در سه استان خراسان رضوی،شمالی و جنوبی، پراکندگی ایستگاهها را نامناسب تشخیص داده و با استفاده از رابطه تقسیم انحراف معیار تخمین کریجینگ در هر نقطه شبکه بر روی مقدار میانگین بارش سالانه احداث 15 ایستگاه بارانسنج را برای بهبود و تکمیل شبکه بارانسنجی پیشنهاد داده است - کسایی رودسری و همکاران، . - 1389 از روش تحلیل همبستگی به منظور بررسی اینکه ایستگاههای منتخب چه سطحی از منطقه مورد مطالعه را می پوشاند و هر ایستگاه چه مساحتی را پوشش می دهد و شعاع تاثیر هر ایستگاه چقدر
