بخشی از مقاله
چکیده:
احزاب سیاسی - political parties - به عنوان ابزار اصلی دموکراسیهای مدرن امروزی شناخته میشوند، آنگونه که در اهمیت آن میتوان گفت: که بدون احزاب، نمیتوان از دموکراسی و حکومت دموکراتیک سخن به زبان آورد. در این میان کشور ایران نیز از این روند مستثنی نبوده و در تاریخ سیاسی خود، شاهد احزاب سیاسی متعددی بوده است. که جرقه آن از انقلاب مشروطه ایران در تاریخ 14 مرداد 1285 زده شد.
متناسب با حضور احزاب متعدد و فراوان، دولت و پارلمان لاجرم، به تصویب قوانین ویژهای در این عرصه شدند. که اصل 21 متمم قانون اساسی مشروطه بارزترین مصداق آن شمرده میشود. هر چند این قوانین بدون ایراد نمیباشند، و گاهاً نقض غرض در تصویب آنها وجود داشته است، اما تصویب متکثر قوانین خاصی که بر گرد احزاب می-چرخد، حکایت از حضور فعال و جدی آنها در تاریخ ساسی کشورمان - ایران - دارد. که در این مقاله به تمامی قوانینی که به نوعی در ارتباط با احزاب سیاسی مطرح است؛ را از ابتدای تاریخ ایران، تا انقلاب اسلامی در تاریخ 1357 خواهیم پرداخت.
مقدمه:
حزب به عنوان ستون فقراط دموکراسی2، و "نماد سیاست مدرن"3 در دنیای امروزی شناخته شده است. اهمیت احزاب در حدی است که بدون وجود احزاب به سختی میتوان کار حکومت و امور عمومی جامعه را به پیش برد، به عبارتی؛ "احزاب اجتناب ناپذیرند"،4 لذا "حزب سیاسی سازماندهندهی اصول اصلی سیاست جدید هم به شمار میرود".5 با این تفاسیر احزاب سیاسی از ضروریترین مباحث عرصهی سیاست مدرن و جوامع دموکراتیک به حساب میآیند. همچنین این که با گذار از نسل نخست دولت- ملتها یعنی "دولت ژاندارم" و زایش نسل جدید دولتها موسوم به "دولت رفاه" Welfarism B و متقاعب آن تنوع و تکثر وظایف و تکالیف دولتها در قبال شهروندانش، نیاز به احزاب سیاسی را بیش از پیش ضروری مینماید.
آنچنان که "در دنیای مدرن و تنوع اهداف، تداوم امر سیاسی بدون سازماندهی سیاسی ممکن نیست. تنوع اجتماعی، تکثر ساختارها همراه با مقتضیات محیطی اهداف سیاسی را آنچنان بیشمار و دگرگون کرده است، که سازمان اجتماعی به عنوان ضرورتی اجتنابناپذیر رخ کرده است".6 همچنین باید به این نکته توجه داشت که "احزاب سیاسی شکل خاصی از سازمان اجتماعی میباشند، که آنها را نباید با انجمن، فدراسیون و باشگاههای اجتماعی اشتباه گرفت".7 احزاب سیاسی هرچند بیش از هر چیزی محصول دنیای غرب و کشورهای اروپاییاند،8 و "به قلب تپنده نظام-های سیاسی غربی تبدیل شدند".9 اما ایران نیز از امواج حزبگرایی در دنیا مصون نماند. و تحزب هماکنون در جامعه به عنوان واقعیتی انکارناپذیر و ضرورتی مبرم خودنمایی میکند.
