بخشی از مقاله
چکیده:
عملیات خاکورزی، از جهت بهبود کیفی و نیز از دیدگاه کاهش فرسایش خاک، حائز اهمیت است.در اجرای مراحل مختلف عملیات کشاورزی، اهمیت خاکورزی بهعنوان یکی از ارکان اصلی بر کسی پوشیده نیست. بهکارگیری روشهای نوین در عملیات خاکورزی، عوامل مختلفی ازجمله خرد شدن یکنواخت کلوخها، حفظ رطوبت، مواد آلی خاک، تسطیح، کاهش فرسایش دارای اهمیت بسزایی است. لذا بخش وسیعی از مبحث مکانیزاسیون کشاورزی همیشه با بهبود شرایط عملیات خاکورزی ارتباط دارد. نکته درخور توجه آن است که چه در عملیات خاکورزی و کاشت و چه در بخشهای دیگر استفاده از روشها و ابزارهایی که ضمن ایجاد تحولات مورد نیاز از سرعت بالایی نیز برخوردار باشد، کاملا موثر است. از طرفی ادوات و ماشینآلاتی که بتوانند عملیات خاکورزی و کاشت را بهطور همزمان انجام دهند، ضمن دستیابی به همه موارد مذکور، در مصرف سوخت تراکتور و درنهایت، مصرف هزینههای تولید نیز صرفهجویی خواهند کرد و از این حیث کاملا توجیه اقتصادی خواهند داشت.
کلمات کلیدی: توجیه اقتصادی ، عملیات خاک ورزی،کنترل مصرف سوخت تراکتور، مکانیزاسیون کشاورزی
.1 مقدمه
خاکورزی از مهمترین عملیات زراعی تهیه بستر بذر میباشد. انجام خاکورزی و تهیه یک بستر بذر مناسب به عوامل متعددی بستگی دارد به طوریکه انجام یک خاکورزی خوب به عواملی مانند هدف شخم، دیم یا آبی بودن مزرعه، بافت خاک، ساختمان خاک، میزان رطوبت خاک، وجود لایه سخت زیرین، بقایای گیاهی جا مانده در مزرعه و عمق مورد نیاز بستگی دارد. توجه به این موارد، به دست آوردن یک شخم خوب را تضمین میکند - - Mansoori-rad, 6002؟×هدف از عملیات خاکورزی ایجاد محیطی مناسب برای جوانه زنی بذر، رشد ریشه،کنترل علفهای هرز، افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت یا نفوذپذیری خاک، بهبود ساختمان خاک، نرم کردن و تثبیت خاک به منظور تماس کامل بذر با خاک و کم کردن مقاومت و پیوستگی خاک، کنترل فرسایش و رطوبت خاک، به زیر خاک بردن بقایای گیاهی، اختلاط کودها و ادوات خاکورزی، دفع آفات نباتی یا مواد اصلاح کننده با خاک و بر هم زدن لوله های موئین خاک برای کاهش تبخیر میباشد×
- Shafiei,1991 - ؟ . برای نیل به اهداف ذکر شده، ادوات خاکورزی ویژه ای بکار رفته و علت تنوع این ادوات نیز به هدف عملیات خاکورزی ارتباط دارد. با وجود مزایایی که برای خاکورزی مترتب است اما از معایب این عملیات زراعی میتوان به فرسایش خاک، فشردگی خاک و ایجاد لایه سخت در زیر سطح خاک زراعی، کاهش میزان رطوبت خاک، کاهش حاصلخیزی ، خاک، خروج نیتروژن توسط واکنش دینیتریفیکاسیون1 بالا بردن هزینه های زراعی، وقفه در عملیات کاشت، از بین بردن پیوستگی بین ذرات خاک و کاهش تعداد موجودات زنده ی خاکی از جمله کرمهای خاکی اشاره کرد. با توجه به معایب خاک ورزی که مهمترین آن افزایش فشردگی خاک و ایجاد لایه سخت در زیر سطح خاک زراعی است - Lee et .al., 6002 - راهکارهایی برای کاهش این معایب در راستای پایداری ارائه شده است. از جمله راهبردهایی که در سالهای اخیر معرفی شده میتوان به خاکورزی حفاظتی ، خاکورزی حداقل ، بی خاکورزی و کاربرد ادوات خاکورزی میزان متغیر اشاره کرد.
نتایج بررسی تاثیر عملیات خاک ورزی در تناوب حبوبات بهاره- گندم به روی رطوبت و بعضی از خواص فیزیکی خاک و عملکرد محصول در آناتولی مرکزی ترکیه نشان داده است که انجام خاک ورزی پاییزه توسط گاوآهن و استفاده از پنجه غازی در بهار نسبت به روش سنتی دستپاشی و پوشانیدن بذر با گاوآهن برگرداندار، به میزان 13 درصد موجب افزایش عملکرد شده است. در این تحقیق، تهیه بستر بذر و روش های کاشت عدس بهاره بطور معنی داری بر روی محصول بعدی یعنی گندم تاثیر داشته است - Durutan et al , 0991 - در سیستم های نوین خاک ورزی از جمله بی خاک وزی و کم خاک ورزی استفاده از ادوات و ماشین آلات مرکب خاک ورزی و کاشت قابل توجه و بررسی است. هدف از انجام این مطالعه بررسی نقش ماشینهای خاک ورزی در سیستم های نوین خاک ورزی در قالب سیاست های کلی مکانیزاسیون کشاورزی، در عملیات کاشت محصولات زراعی می باشد.
سیستم های خاک ورزی نوین با روشهای خاک ورزی متداول متفاوت است، زیرا افزایش هزینه های ثابت در کارنده و پشته سازها - کولتیواتور - به طور کلی بوسیله کاهش هزینه های سوخت، کارگر و کاهش دفعات استفاده از ماشین های خاک ورزی جبران می شود. حتی در صورت اصلاح ادوات موجود، هزینه های کل به نصف نیز تقلیل می یابد - , Nalewaja. - 1110 عملکرد محصول بدست آمده به تناوب کشت و نوع خاک بستگی دارد. تحقیقات نشان می دهد که عملکرد محصول در سیستم خاک ورزی نوین در شرایط یکسان نسبت به سیستم خاک ورزی متداول بیشتر یا برابر است. در خاک هایی با توان زهکشی پایین نیز عمکرد محصول می تواند نسبت به شرایط آب و هوایی تغییر کند - Nalewaja , 1110 - . از طرفی مدت زمان لازم برای تهیه زمین در روش خاکورزی مرسوم زیاد بوده و در بین ادوات خاکورزی اولیه، دارای بیشترین هزینه های سوخت و کارگری میباشد.
از دیگر معایب این روش میتوان به دفن کامل بقایای گیاهی محصول قبلی و ایجاد شرایط مساعد برای فرسایش بادی و آبی را نام برد. یکی از راههای جلوگیری از بروز کلوخه های درشت و همچنین کنترل فرسایش، استفاده از روش های کم خاکورزی و بی خاکورزی میباشد - آسودار و همکاران ، - 1387 یافته های برخی محققین در رابطه با روش های متفاوت خاک ورزی، بیانگر افزایش 78 درصدی عملکرد گندم در روش خاک ورزی حفاظتی نسبت به روش خاک ورزی مرسوم در شرایط دیم است - - Mejahed ,Sander ,1998 مطالعه اثر روشهای مختلف خاکورزی شامل گاوآهن برگرداندار - خاکورزی عمیق - ، گاوآهن قلمی - خاکورزی حفاطتی عمیق - و پنجه غازی - خاکورزی سطحی - در تناوب غلات- حبوبات و محصول تابستانه برروی عملکرد محصول و رطوبت خاک در مرکز تحقیقات مناطق خشک1 در سوریه نشان داده است که خاک ورزی سطحی برروی عملکرد گندم نان در طی دو فصل زراعی تاثیر مثبت و معنی دار داشته است - بی نام،- . - 1990
در حال حاضر بیشتر نگرانیها در مورد پایدار ماندن سیستم های خاک ورزی متداول است که با تسریع نابودی مواد آلی خاک، موجبات فرسایش و همچنین آسیب به محیط زیست را باعث می شوند.این نگرانی ها موجب ایجاد و گسترش استفاده از روشهای خاک ورزی نوین شده که با شعار کاهش تخریب و بهبود کیفیت خاک و فراهم نمودن امکان استفاده های بلند مدت از خاک به عرصه ظهور رسیده اند، هر چند کاهش عملکرد گیاهان زراعی در سالهای اول استفاده از این روشها اجتناب
