بخشی از مقاله
چکیده
ورود اساام به ایران اگر چه به ظاهر وقفه ای کوتاه دراستمرار ادبیات منظوم این رسزمنن پدید آورد،ولی پس از فروکش کردن فتوحات و آموختن زبان عربی توسط ایرانی ها،بخشی مهم از آموزه های ایرانشهری در عرصه شعر و شاعری توسط شاعران ایرانی به عرر اساامی منتقل شد.در دوره اموی ها به دلیل متایاات عرب گرایانه آنان، فرصت چندانی در اختیار شاعران ایرانی قرار نگرفت ولی پس از سقوط امویان و استقرار قدرت عباسیان شعر و شاعری وارد مرحله ای نوین شد و شاعران ایرانی مثل بشاربن برد،ابونواس و ابوالعتاهیه چنان حتولی در مضامنن،اوزان و قالب های شعر عربی پدید آوردند که بی سابقه بود.این پژوهش به روش توصیف مهراه با حتلیل در پی پاسخ به دو سئوال اصلی است:
-1شاعران ایرانی عرر عباسی اول چه کسانی بودند و چه سهمی در روند شعر و شاعری در متدن اساامی داشتند؟
-2چرا اکثر شاعران این عرر 218-132 - هجری - متهم به تفکر زندیقی و شعوبیگری شدند؟
.1 مقدمه
درباره‌ي شعر قديم ايران اطالعات كمي در دسترس است و از اشعار شاعران عصر ساساني تقريباً چيزي باقي نمانده و همين باعث شده كه بعضي از محققان معاصر با تكيه بر عدم وجود نام شاعران، وجود شعر در عصر ساساني را به كلي منكر شوند. - اقبال آشتياني، 1921 م: - 12 اين در حالي است كه گزارش‌هاي تاريخي مؤيد وجود شعر و شاعري در عصر باستان است . مسعودي در مروج‌الذهب به اشعاري از بهرام اشاره كرده كه به دو زبان فارسي و عربي سروده شده است - مسعودي، - 256 /1 :1374 و ابن مقفع نيز در مقدمه كليله و دمنه هنگام شرح آوردن اين كتاب از هند و جشني كه متعاقب آن از سوي انوشيروان برگزار شده به شعرخواني شاعران در آن جشن اشاره كرده است.
اينكه در عصر ساساني شعر وجود داشته، حقيقتي مسلم است و اشعار آن عصر دارای عناصر و مؤلفه های مختلفی بود که از روزگاران دیرین با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی ساخته و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شد. با فروپاشی نظام سیاسی ساسانی و گسترش فتوحات در ایران اگر چه به نظر می رسید به ظاهر وقفه ای کوتاه در روند شعر و شاعری این سرزمین به عصر اساامی ایجاد شده است؛ ولی به زودی با مجاری و مسیرهای مختلفی که ایجاد شد زمینه برای انتقال بخش عمده ای از مفاهیم ادبی به عصر اساامی هموار گردید.
ناگفته پیداست که بخشی از این مضامین به دلیل پیوند مستقیم با مذهب زرتشت و اساام پذیری تدریجی ایرانیان با گذشت زمان به ورطه ی فراموشی سپرده شد، اما قسمت عمده ای از آن ضمن تطبیق خود با فرهنگ اساامی در جامعه ایرانی استمرار پیدا کرد. شاعران ایرانی با توجه به موقعیت فکری و اجتماعی خود در جامعه از ابزارها و مسیرهای مختلفی برای انتقال مضامین شعری استفاده کردند. گروهی از آنان خارج از دستگاه خالفت شعر می سرودند و بخشی دیگر ضمن ورود به دستگاه دیوان ساالری و در اختیار گذاشتن تجارب فرهنگی و علمی، عااوه بر اینکه حامی ناقاان فرهنگی بودند، خود نیز در قالب اوزان مختلف شعر می سرودند.
در عصر اموی به دلیل غلبه تمایاات عربگرایانه فرصت چندانی در اختیار شاعران ایرانی قرار نگرفت و غالباً اطالعات به صورت شفاهی منتقل می شد؛ اما با شروع عصر عباسی به خصوص در عصر عباسی اول و نفوذ عنصر ایرانی زمینه ی بیشتری برای شاعران فراهم شد. با این وجود اکثر شاعران این دوره متهم به شعوبیه و زندیقی گری شدند تا جایی که برخی از آنان جان خود را از دست دادند.
پژوهش پیش روی به روش توصیف همراه با تحلیل و گردآوری اطالعات به شیوه کتابخانه ای در صدد پاسخ به دو سئوال اصلی است: -1 شاعران ایرانی عصر عباسی اول چه کسانی بودند و چه سهمی در روند شعر و شاعری در تمدن اساامی داشتند؟ -2 چرا اکثر شاعران این عصر 218-132 - هجری - متهم به تفکر زندیقی و شعوبیگری شدند و آیا بین این اتهام و مضامین اشعار رابطه ای است؟ برای پاسخ به این پرسش ها در ابتدا به وضعیت و موقعیت اجتماعی ایرانیان به خصوص شاعران در عصر عباسی اول اشاره می کنیم و در قسمت های بعدی پژوهش به شاعران و مضامین شعری آنان می پردازیم.
.2استقرار قدرت عباسیان با تکیه بر نقش عنصر ایرانی
در روند قدرت گیری عباسیان در جهان اساام سه مرحله قابل تمیز است:استقرار قدرت، اعمال قدرت و مشروعیت - تثبیت - ، انتقال قدرت. در مرحله نخست - استقرار قدرت - عنصر ایرانی به خصوص خراسانی ها نقش مهمی داشتند.گرایش شیعی مردم خراسان که در اوایل قرن دوم هجری تحت شعار « الرضا من آل محمد» و در برخورد با نظام اموی متجلی شد، اگر سهمی را مدیون استقرار قبایل عرب - به خصوص اعراب جنوبی - متمایل به شیعه در خراسان باشد - الخطیب، - 131 : 1378 قسمت اساسی آن ناشی از تبلیغات داعیان عباسی است که پس از رحلت محمد بن حنفیه توسط فرزندش ابوهاشم به خراسان اعزام شده بودند. ابوهاشم نخستین امام عباسی بود که تااش کرد دستگاه تبلیغاتی منظمی سامان دهد و افراد بیشتری را به عضویت حزب عباسی در آورد. - فلوتن، - 113 : 1325 .این سازمان تبلیغاتی ابتدا در کوفه با حضور سی نفر از موالی و عرب شکل گرفت.
