بخشی از مقاله
چکیده
بررسی های انجام شده در ارتباط با فعالان کاتالیست در ایران نشان می دهد که این فعالان در سه گروه مراکز پژوهشی، دانشگاهها، شرکت ها و مراکز صنعتی سعی در جهت ایجاد دانش فنی کاتالیست و تولید صنعتی آن در ایران دارند.
مراکز پژوهشی شامل پژوهشگاه صنعت نفت، جهاد دانشگاهی شریف، پژوهش و فناوری پتروشیمی می باشد. دانشگاهها شامل دانشگاههای سراسر کشور و مراکز وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فن آوری می باشد. شرکت پیشگامان کاتالیست پارس، مؤسسه نوآوران کاتالیست، شرکت پدیده کاتالیست، شرکت سرامیک اردکان، شرکت گهرسرام، شرکت لعاب مشهد نیز از فعالان صنعتی کاتالیست در ایران هستند.
بررسی ها نشان می دهد که فعالیت های تحقیقاتی زیادی انجام شده که اکثر آنها در مقیاس آزمایشگاهی بوده و تعداد اندکی به مقیاس پایلوت توسعه داده شده اند. ولی به هر حال تا کنون هیچیک از کاتالیستها با دانش فنی داخلی در مقیاس صنعتی اجرا نشده است. در مقیاس صنعتی فقط شرکت پیشگامان کاتالیست پارس بکمک دانش فنی شرکت روسی نیاﭖ و همکاری پژوهشکاه صنعت نفت سعی در تولید کاتالیست های کاتالیست تبدیل Oلا در دمای پائین - لا - LTS، کاتالیست سنتز متانول، کاتالیست اکسید روی و کاتالیست متاناسیون دارد. با راه اندازی تجهیزات نصب شده، در اولین مرحله تولید کاتالیست لاLTSشبزودی آغاز می گردد.
مقدمه
کاتالیست بعنوان ماده ای که سبب سهولت در انجام بسیاری از واکنشهای شیمیایی پیچیده می گردد مورد علاقه مراکز تحقیقاتی و صنعتی در سراسر جهان می باشد. در این راستا فعالیت های زیادی جهت توسعه و ساخت کاتالیست های جدید و بهبود کارایی کاتالیست های موجود انجام می گردد. در کشور ایران نیز این علاقمندی توسط سازمانها و مراکز مختلف صنعتی و پژوهشی پیگیری می گردد. مصرف کننده عمده کاتالیستی در ایران که صنعت نفت می باشد بدنبال فراهم نمودن زمینه مناسب برای ساخت داخل نمودن کاتالیست های مورد نیاز خود است.
از طرف دیگر برای پاسخگویی به این نیاز صنعت، تعدادی از مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی سعی در کسب تکنولوﮊی ساخت این کاتالیست ها داشته و برخی از سرمایه گذاران نیز بکمک دانش فنی داخلی و یا خارجی بدنبال تولید صنعتی کاتالیست در داخل کشور هستند. در این راستا در همکاری فی مابین پژوهشکده مهندسی جهاد و شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران فعالیت شناخت سازندگان داخل کاتالیست پیگیری گردید تا نسبت به فعالان کاتالیست در ایران شناخت کاملتری حاصل گردد. در این مقاله جهت بهره گیری سایر سازمانها، خلاصه ای از توانایی ها و عملکرد فعالان کاتالیست در ایران ارائه می گردد.
۲- مشخصات و توانمندی سازمانها و فعالان کاتالیست در ایران
در انجام فعالیت شناخت سازندگان داخل کاتالیست، با برقراری ارتباط با این مراکز، تشکیل جلسات کارشناسی، بازدید از مراکز و کسب اطلاعات مورد نیاز، مراجعه به سایت های اینترنتی سازمانها ،اطلاعات لازم جهت شناخت فعالان کاتالیست گردآوری گردید.
۲-۱- مراکز پژوهشی
۲-۱-۱- پژوهشگاه صنعت نفت
واحد کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت از سال ١٣٤٨ یک مجموعه تحقیقاتی شناخته شده در سطح کشور و مجری بسیاری از پروﮊه های پژوهشی کاربردی و ارائه کننده خدمات علمی – آزمایشگاهی و مشاوره ای بود که به منظور پاسخگویی کامل به نیازهای روزافزون صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران در بخش کاتالیست، با تجدید ساختار و تأسیس یک سازمان جدید بنام مرکز تحقیقات کاتالیست به فعالیت خود ادامه می دهد.
این مرکز دارای سه واحد پژوهشی ساخت کاتالیست - در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه صنعتی - شناسایی و ارزیابی کاتالیست، و مهندسی واکنش های کاتالیستی می باشد. زمینه های تحقیقاتی این مرکز عبارتند از: پایه های کاتالیستی، زئولیت ها، هیدروپروسسینگ، هیدروﮊناسیون/دهیدروﮊناسیون، ریفورمینگ با بخار آب، طراحی و توسعه کاتالیست، مهندسی واکنش های کاتالیستی و بازیافت فلزات گرانبها از کاتالیست های مستعمل.
امکانات و دستگاهها
پژوهشگاه صنعت نفت بیش از ٥/٤ میلیون دلار در مرکز تحقیقات کاتالیست سرمایه گذاری نموده است. یک مجموعه کامل از دستگاهها برای اندازه گیری خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کاتالیست ها موجود است. تعدادی از آزمایش های ویژه به کمک امکانات خاص گروه آنالیز پژوهشگاه انجام می گیرد. تجهیزات موجود در بخش بررسی های رآکتوری عبارتند از:
سیستم های رآکتوری بستر ثابت برای آزمایش کاتالیست های تصفیه به کمک هیدروﮊن، رآکتورهای بستر ثابت برای آزمایش کاتالیست های گاز سنتز، یک سری واحد های پیشتاز برای اندازه گیری فعالیت کاتالیست - و مطالعات فرآیندی - فرآیندهای: جذب گوگرد، ریفورمینگ با بخار آب، شیفت در دمای بالا و پایین، گوگرد زدایی، هیدروکراکینگ امکانات آزمایشگاهی بررسی سینتیک واکنش ها عبارتند از: سیستم های اتوکلاو ناپیوسته برای کارهای اکتشافی و مطالعات سینتیکی، سیستم های رآکتوری نیمه پیوسته از نوع جریان برگشتی داخل برای انجام مطالعات سینتیکی - - Berty/Carberry میکرورآکتورهای مختلف با جریان پیوسته و پالس، رآکتورهای تحت فشار با جریان کم و سیستم های آنالیز گاز.
امکانات موجود در بخش نیمه صنعتی کاتالیست برای ساخت و فرمولاسیون انواع کاتالیست ها به کمک روش های هم رسوبی و تلقیح، فیلتر، همزن و کریستالیزور، آسیاب، الک ویبره. مخلوط کن پودر، خمیر ساز، اکسترودر، دستگاه قرص زن، خشک کن طبقه ای، کوره های لوله ای و جعبه ای
