بخشی از مقاله
چکیده
امروزه اینترنت نقش بسزایی در ارتباطات جهانی ایفا میکند و به طور فزایندهای با زندگی مردم جهان عجین شده است. با وجود این اینترنت دولتها را در مقابل چالشهای جدید امنیتی قرار داده است. گسترش حملات سایبری فرامرزی، امنیت سایبری را به یکی از نگرانیهای عمدهی جهانی در قرن بیست و یکم تبدیل کرده است. تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم یکی از وظایف اصلی دولتها میباشد که این مهم در فضای مجازی با توجه به ماهیت فضای سایبری به عنوان بستر اصلی اطلاعات کشور، و احتمال هر گونه حمله و جنگ سایبری که باعث تهدید امنیت ملی کشورها میشود موجب گردیده تهدیدات سایبری از تهدیدات سنتی متمایز گشته و اهمیت فراوانی به خود گیرد.حملات سایبری، پدیدهای نو ظهور ئر میان جنگافزارهای مدرن محسوب میشود که این حملات صلح و امنیت جهانی را تهدید میکند .
در سال 2010 نیز برنامهی هستهای جمهوری اسلامی ایران مورد حملهی بدافزار »استاکس نت« قرار گرفت .گرچه استاکس نت از طریق اینترنت در جهان منتشر شد، اما آثار مخرب آن محدود به سیستمهای کنترلی خاصی بود که در ایران مورد هدف قرار گرفته بود .بررسی اجمالی مفهوم و انواع حملات سایبری و نوع ارتباط آن با امنیت ملی میتوان به درک درستی از میزان و اهمیت حملات سایبری به عنوان یک تهدید بزرگ علیه امنیت ملی کشورمان پی برد . بررسی مسئولیت دولتها درخصوص حملات سایبری وعدم وجود قواعد آمره بینالمللی ، اهمیت نیاز به تدوین قواعد جدید و منطبق با اصول بینالملل و منشور سازمان ملل متحد و قواعد حقوق بشر را گوشزد مینماید.
کلمات کلیدی: حملات سایبری، امنیت ملی، قواعد حقوق بینالملل،تهدیدات سایبری .
مقدمه
-1این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم بنفشه شفیع پور با عنوان«شنود الکترونیکی شهروندان توسط دولتها از منظر قواعد حقوق بینالملل»با راهنمایی دکتر بابک پورقهرمانی به نگارش درآمده است.حملات سایبری گونهای جدید از سلاحهای مدرن است که باعث ایجاد تغییرات بنیادین در عرصهی نبردهای مدرن گردیده است. فناوری رایانه امروزه تا حدی پیشرفته است که در آن نیروهای نظامی توانایی وارد کردن جراحت،کشتن و ایجاد خسارتهای فیزیکی را از طریق فضای مجازی دارند. دامنهی نبرد سایبری میتواند از خشونتهایشبکهای بیضرر تا حملات شدید به ساختارهای زیربنایی ملی از جمله قابلیت بستن سانتیفیوژ هستهای، دفاع هوا،سیستمها، شبکههای الکتریکی، خرابی سیستمهای مخابراتی، قطع برق و گاز طبیعی، از پادرآوردن بانکها و بخش اقتصادی، اختلال در کار امداد رسانی پلیس، بیمارستان و آتش نشانی و احتمال سقوط یکبارهی نظام سیاسی یک کشور را بهوجود آورند.
نفوذ به شبکههای اطلاعاتی دولتها و دستاندازی اطلاعات طبقهبندی شدهی آنها که در اصطلاح باعنوان »جاسوسی کامپیوتری« خوانده میشود نیز بخشی از گسترده نبرد سایبری بهشمار میرود.نقطهی شروع برای جنگ مجازی را جنگ»بالکان« میدانند که نیروهای متخاصم سعی در نفوذ به اطلی علیالخصوص به اطلاعات یکدیگر داشتهاند. جنگ سایبری دولتهای غربی علیالخصوص آمریکا نیز که از سال 2010 با بکارگیریویروس »استاکس نت1«و ویروس سارق اطلاعات »دوکو« بر علیه برنامهی هستهای جمهوری اسلامی ایران آغاز شدهاست نمونههای موردی جنگ سایبری در جهان امروز میباشد.امروزهرشد شبکههای رایانهای بسیار سریعتر از رشد نرمافزارهای امنیتی مرتبط بهآنهاست.شاید اولین سازمان بینالمللی، سازمان همکاری شانگهای باشد که جنگ مجازی را بهعنوان مخرب برای اخلاق، معنویت و فرهنگ از سوی مهاجمان تعریف کردهاست.
در سپتامبر 2011 کشورهای عضو پیشنهاد تدوین شاخصهای بینالمللی برای یک سند جامع امنیت اطلاعاتی را به دبیر کل سازمان ملل ارائه دادند. این طرح از سوی امریکا و کشورهای غربی حمایت نگردید. بسیاری بر این باورند که فضای سایبر به مثابه قلمرو پنجم جنگی در کنار چهار قلمرو زمین، دریا، هوا و فضای ماورای جو بهشمار میآید.بنابراین سوال پیش میآید که تأثیر حملات سایبری بر امنیت ملی کشورها تا چه حد میباشد و آیا مسئولیتی برای عامل یا عاملان چنین حملاتی در حقوق بینالملل قابل تصور و پیگیریمیباشد و قواعد از پیش تعیین شدده حقوق بینالملل تا چه حد میتواند جوابگوی این فضای نوظهور باشد. و چگونه میتواند با نبرد سایبری ارتباط پیدا کند؟یکی از بزرگترین حملات سایبری متوجه کشور جمهوری اسلامی ایران گردیده است بنابراین بررسی مسئولیت کشورهای متخاصم و پیگیری آن یکی از مسائل مهم در عرصهی بین المللی است و این مقاله سعی در بررسی مسئولیت دولتها در قبال چنین حملاتی دارد که برای درک بهتر موضوع در ابتدا به تعریف فضای سایبر و انواع حملات سایبری میپردازد.
-1 فضای سایبر
واژهی سایبر از لغت یونانی kybernetes به معنی سکاندار یا راهنما مشتق شدهاست.واژهی فضای سایبر1 را نخستینبار ویلیام گیبسون2 نویسندهی داستان علمی تخیلی در کتاب نورومنسر3 در سال 1984 بهکار بردهاست - جعفری،. - 1392از آن زمان تا کنون فضای سایبر را به معنای مکانی غیر فیزیکی و مجازی میشناسیم که واقعیتهارا با عنوان واقعیت مجازی در فضای الکترونیکی بازتاب میدهد - مسعودی، . - 16 :1383 درواقع فضای سایبر محیطیاست مجازی و غیر ملموس که در فضای شبکههای بینالمللی که از طریق اینترنت به هم وصل میشوند وجود دارد.در این محیط تمام اطلاعات مربوط به روابط افراد، ملتها، فرهنگها،کشورها به صورت ملموس و فیزیکی در قالب نوشته، تصویر، صوت و اسناد در یک فضای مجازی و به شکل دیجیتالی وجود داشته و قابل استفاده و در دسترساستفاده کنندگان و کاربران میباشد - باستانی، . - 56 :1383
در عصر ارتباطات و اطلاعات، فضای سایبر و اینترنت از اجزای جدایی ناپذیر زندگی جوامع بشری بهشمار میآید. در بارهی معنای فضای سایبر تعریف پذیرفته شدهی بینالمللی وجودندارد، اما برخی کشورها به تعریف این مفهوم پرداختهاند. »فضای سایبر« شبکهی جهانی و بههم پیوستهای از اطلاعاتدیجیتالی و زیرساختهای ارتباطی مانند اینترنت،شبکههای مخابراتی، شبکههای رایانهای و انفورماتیک است.4وزارت دفاع ایالات متحده فضای سایبری را اینگونه تعریف کرده است: »دامنهای جهانی در فضای اطلاعات که متشکل از شبکهها و سامانههای مستقل فناوری اطلاعات از قبیل: اینترنت، شبکههای مخابراتی،سیستمهای رایانهای و پردازندهها و کنترلرهای تعبیه شده است. - Joint Chiefs of staff,2001:141 - «
-2 گونه شناسی تهدیدات سایبری
تهدیدات سایبری پدیدهای پیچیده است که در دهههای اخیر، همزمان با تحول فنآوری اطلاعات و گسترش ارتباطات جهانی از طریق شبکهی وسیع اینترنت در سراسر جهان ظهور پیدا کرده است.به گونهای که امروزه چالش تهدیدات سایبری هم مهم و هم پیچیده بهنظر میرسد این اهمیت و پیچیدگی ناشی از ماهیت جدید تهدیدهای سایبریو ویژگیها و نمودهای منحصر به فرد این تهدیدها است. تهدیدهای سایبری عبارتند از : حملهی سایبری، جنگ سایبری، تروریسم سایبری، جاسوسی سایبری که بهطور مختصر مورد بررسی قرار میدهیم.
-1-2 حملهی سایبری
حملهی سایبری5 از اختلال در صحت یا درستی دادها، که معمولاً از طریق کدهای مخرب و تغییر در منطق برنامه و کنترل دادهها که منجر به خروجیهای اشتباه میشود صورت میگیرد - . - Rodriguez,2006:9در تعریف عمومی حملهی سایبری گفته میشود:»یک عملیات سایبری، که انتظار میرود باعث تلفات یا خسارات انسانی شده یا صدمه و خسارت به اشیاء بینجامد.« اکثر حقوق دانان بر این باورند که حملات سایبری میتواند وضعیت مخاصمه مسلحانه به وجودبیاورد و از این نظر با حملات فیزیکی کلاسیک تفاوت ماهوی ندارد - . - Brown,2011:71
