بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر رقابت فرودگاهی به عنوان یکی از عناصر اقتصادی فرودگاه ها در نظر گرفته می شود. درآمد اصلی فرودگاه ها درآمدهای هوانوردی است. اما برای رقابت و افزایش سود آوری باید به درآمدهای غیرهوانوردی هم توجه نمود. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر افزایش درآمدهای غیرهوانوردی فرودگاه های کشور است. این تحقیق کاربردی و از نوع توصیفی- توسعهای و همچنین موردی است که در سال 1395 در شرکت فرودگاه های کشور انجام شد. برای انجام تحقیق در روش دلفی 14 نفر از خبرگان و نمونه ای 240 نفری از مدیران، معاونین، رؤسا و کارشناسان برای پرسشنامه فرآیند تحلیل رتبه ای انتخاب شدند. در این تحقیق یک سوال اصلی و 4 فرضیه تنظیم شد.
برای پاسخگویی به سوال تحقیق از روش دلفی و برای بررسی فرضیه های تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته فرآیند تحلیل رتبه ای استفاده شد. روایی پرسشنامه از نظر خبرگان بررسی و میزان پایایی با ضریب آلفای کرونباخ 0.751 بود. در مرحله دلفی 3 عامل اصلی و 27 عامل فرعی شناسایی شد. بعد از تکمیل تحقیق و محاسبات ریاضیاتی ماتریسی و انجام آزمون های آماری توصیفی و استنباطی فریدمن فرضیه های تحقیقتأیید شدند. نهایتاً درآمد خدماتی به عنوان مهم ترین درآمد غیرهوانوردی شناسایی شد.
بیان مسأله
شرکت فرودگاه های کشور در آغاز تحت عنوان شرکت مهندسی فرودگاه های کشور مستند به تبصره 1 قانون اصلاح ماده 5 قانون هواپیمایی کشوری مصوب25/1/1367 مجلس شورای اسلامی و به موجب اساسنامه مصوب 14/8/1369هیات محترم وزیران بمنظور ایجاد و نگهداری و اداره فرودگاه های کشور وابسته به سازمان هواپیمایی کشور تاسیس گردیده است. بموجب مصوبه مورخ1/4/1373 هیات محترم وزیران، کلمه »مهندسی« از عنوان شرکت مهندسی فرودگاه های کشور حذف و با انجام اصلاحاتی در مفاد اساسنامه مربوطه از آن تاریخ به بعد تحت عنوان شرکت فرودگاه های کشور بکار خود ادامه داده است.
براساس مصوبه مورخ 1373/10/20 شورایعالی اداری و تکالیف مقرر در قوانین مربوط به توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، در زمینه اصلاح ساختار دستگاه های دولتی و جهت گیری بالا بردن کارایی آنها و در راستای استراتژی های بخش حمل و نقل کلیه وظایف از نوع تصدی و اجرایی از سازمان هواپیمایی کشور منتزع و به شرکت فرودگاه های کشور واگذار گردیده است. بموجب اساسنامه مصوب 1373/10/20 هیات محترم وزیران، شرکت فرودگاه های کشور بعنوان شرکت مادر تخصصی تلقی و با شخصیت حقوقی و مالی مستقل وابسته به وزارت راه و ترابری گردیده و در حال حاضر طبق قوانین و مقررات شرکت های دولتی اداره می شود - سایت فرودگاه های کشور، بی تا - . در بسیاری از کشورهای جهان، شرکتهای دولتی کماکان بخش مهمی از تولید ناخالص ملی، اشتغال و بازار سرمایه را در اختیار داشته و صاحب صنایع مادر و زیر ساخت انرژی، حمل و نقل و ارتباطات هستند.
عملکرد این صنایع تاثیر بسیار مهمی بر همه بخش ها نظیر صنعت و بازرگانی دارد - حساس یگانه و الماسی، . - 1386 با توجه به تاثیر عملکرد این شرکت ها بر جامعه تولید درآمد در این نهادها نقثش مهمی در توسعه اقتصادی کشور دارد. تولید درآمد از نهادی به نهاد دیگر متفاوت است. برخی نهادها برای تولید درآمد محصولی را تولید می کنند، برخی محصولی را خریداری و می فروشند و برخی خدماتی را ارائه می دهند. در همه این نهادها یک نوع اصلی تولید درآمد وجود دارد که تحت عنوان درآمد عملیاتی مورد اشاره قرار می گیرد.
برای مثال درامد اصلی فرودگاه ها حمل و نقل مسافر می باشد و لذا درآمد اصلی آن ناشی از خدماتی است که ارائه می کند. با توجه به گستردگی دنیای امروز و وجود رقابت شدید نهادها به تولید یک نوع درآمد اتکا نمی کنند و در اندیشه درآمدهای دیگری علاوه بر درآمد اصلی هستند که نیاز به تامل و بررسی دارد - چستین و همکارانٌ، . - 1998 شرکت فرودگاه های کشور نیز برای ارائه خدمات بهتر و همچنین سودآوری بیشتر به ناچار باید به فعالیت های دیگری دست زده و تولید درآمد نماید. عوامل زیادی بر افزایش درآمد در فرودگاه های کشور اثرگذارند که نیاز به شناسایی و توجه دارند.
محقق با مد نظر قرار دادن ضعف های درآمدی جامعه هدف از جمله .1 نبود طرح جامع برای درآمد زائی، .2 نداشتن برنامه راهبردی منسجم برای شهر فرودگاهی.3 پایین بودن درآمدهای غیرهوانوردی نسبت به هوانوردی بر این اساس موضوع خود را تحت عنوان شناسایی عوامل موثر بر افزایش درآمدهای غیرهوانوردی فرودگاه های کشور انتخاب و با بررسی موضوع و جوانب آن قصد دارد این سوال را بررسی کند که چه عواملی بر افزایش درآمدهای غیرهوانوردی فرودگاه های کشور اثر گذار است و چه عاملی مهم تر است.
سؤال تحقیق
.1 عوامل موثر بر افزایش درآمدهای غیرهوانوردی فرودگاه های کشور کدامند؟
.2 مهم ترین عوامل موثر بر افزایش درآمدهای غیرهوانوردی فرودگاه های کشور کدامند؟ پیشینه خارجی سیسی و همکارانٍ - - 2017 پژوهشی با عنوان تاثیر تنوع بخشی درآمد - درآمدهای اصلی - بهره ای - و غیراصلی - غیر بهره ای - بانک - بر ریسک و بازده بانک ها در آفریقا انجام دادند. داده های تحقیق شامل 320 بانک از 29 کشور آفریقایی بود. برای تحلیل داده ها از تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین تنوع بخشی درآمد و ریسک و بازده بانک های آفریقایی رابطه معناداری وجود دارد.
یونگورک و یانیَ - - 2014 در تحقیقی با عنوان تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر عملکردسازمانی شرکتهای تولیدی به بررسی موضوع در کشور چین بررسی نمودند. نتایج نشان داد که توجه به مسئولیت اجتماعی در نهایت سبب افزایش سودآوری و درآمد شرکت می شود و عملکرد سازمان را بهبود می بخشد و اینکه در نهایت بین این دو رابطه معنادار مثبتی وجود دارد. کنسول فرودگاهی بین المللیُ - - 2013 در تحقیقی با عنوان اقتصاد فرودگاه ها بیان نمود که علیرغم وسعت بالای خدمات فرودگاهی اکثر فرودگاه ها درآمد کافی ندارند و معمولاً هزینه ها مازاد بر درآمدهایشان می باشد. انواع فرمول ها و مدل ها برای افزایش درآمدهای فرودگاه ها به کار برده شده است. نتیجه اساسی که بدست آمده این بود که یکی از منابع مهم درآمدهای فرودگاه ها درآمد غیر هوانوردی
است. لذا برای افزایش درآمدهای فرودگاه ها بر روی این نوع از درآمدها سرمایه گذاری نمود.
روحیت جوشی و همکارانِ - 2011 - در تحقیقی با عنوان "چارچوب الگو برداری مبتنی بر بهبود عملکرد زنجیره خرده فروشی با روش دلفی، ماتریس رتبه ای و روش تعیین ارجحیت" با یک چارچوب الگوبرداری عملکرد زنجیره خرده فروشی یک شرکت را ارزیابی نمودند، نقاط قوت و ضعف آن را آشکار و سرانجام گزینه های بالقوه را برای افزایش درآمد و بهبود مستمر شناسایی و اولویت بندی نمودند. از روش دلفی برای شناسایی عوامل موثر بر افزایش درآمد و از تحلیل رتبه ای و تاپسیس برای رتبه بندی استفاده شد. نتیجه نهایی این بود که روش دلفی برا ی شناسایی عوامل مهم، ماتریس رتبه ای برای رتبه بندی عوامل شناسایی شده و روش نزدیک ترین راه به راه حل ایده آل در رقابت و افزایش درآمد و بهبود عملکرد نقش بسزایی دارند و عملکرد شرکتها را بهبود می بخشند.
