بخشی از مقاله
چکیده
سیاستهای پولی در دنیای امروز نقش بسیار مؤثری را در نیل به توسعه اقتصادی بازی میکنند و معتقدان به سیاستهای پولی - پولیون - جزو مطرحترین اندیشمندان اقتصادی در میان علمای اقتصاد به حساب میآیند. در زمینه اثرگذاری سیاستهای پولی بر بخش حقیقی اقتصاد متغیر تولیدناخالص ملی و رشد اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است.
صاحبنظران اقتصادی در زمینه ی اثرگذاری سیاستهای پولی بر تولید اختلاف نظر دارند. در این مقاله با استفاده از متغیرهای مرتبط با سیاست های پولی تاثیر گذاری سیاستهای پولی بر رشد اقتصادی در ایران در طی دوره 1369 تا 1391 با استفاده از مدل ARDL مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از این واقعیت است که سیاستهای پولی در ایران در کوتاه مدت و بلندمدت بر رشد اقتصادی تاثیر نداشته و تنها منجر به تورم شده است.
مقدمه
سیاستهای پولی به علت وقفههای درونی کوتاهمدت مورد توجه خاص سیاستگذاران است. تصویب سیاستهای پولی نیاز به بوروکراسی چندانی ندارد و در نتیجه مورد اقبال و نظر سیاستگذاران اقتصادی است. ولی آنچه که باید در اعمال این سیاستها مورد توجه قرار گیرد این است که باید در حد لزوم در مکانیسم بازار دخالت نکرد و زمینه را برای حضور هر چه بیشتر بخش خصوصی در فعالیتهای اقتصادی ایجاد نمود.
به طور کلی، سیاست پولی به اقداماتی اشاره میکند که مقام مسئول پولی کشور - بانک مرکزی - برای تأثیرگذاری بر جریانهای مالی برای دستیابی به هدفهای مشخص شده اقتصادی انجام میدهد. سیاست پولی را جزو سیاستهای طرف تقاضا میدانند. مقامات پولی هر کشور سعی دارند تا با استفاده از سیاستهای پولی به اهداف کلان اقتصادی دست پیدا کنند.
سیاستهای پولی در کشورهای در حال توسعه نقش مهمی در اعطای اعتبار و حفظ تعادل در تراز پرداختها دارند. اقتصاددانان کلاسیک سیاستهای پولی را تنها راه تأثیر بر روی متغیرهای اقتصادی دانسته و به سیاستهای مالی هیچ اعتقادی نداشتند. پس از ظهور کینز، نگرش به سیاستهای پولی عوض شد و این سیاستها مورد کم لطفی سیاستگذاران واقع شدند تا این که مکتب نئوکلاسیک دوباره نگاهها را به سمت سیاست های پولی معطوف کرد و این سیاستها را به عنوان بهترین و مؤثر ترین سیاستهای اقتصادی در دنیای امروز معرفی کرد.
به طور کلی، سیاست های پولی در بسیاری از کشورها، منجر به ایجاد و گسترش مؤسسات مالی، تعیین نرخ بهره مناسب، مدیریت بهینه تخصیص اعتبار، برقراری تعادل میان عرضه و تقاضای پول و تأمین منابع مالی مورد نیاز دولت خواهد شد. در این مقاله به این موضوع پرداخته شده و تاثیر سیاست پولی را بر رشد اقتصادی را مورد بررسی قرار می دهد علاوه بر این کانال گذار سیاست پولی در ایران نیز مورد بررسی قرار گرفته است. بدین ترتیب در ادامه ابتدا به مبانی نظری در مورد سیاست های پولی و متغیرهای تاثیرپذیر از آن معرفی می گردد، پس از آن به مطالعات تجربی صورت گرفته در این زمینه پرداخته میشود و سپس نتایج تجربی حاصل از این مطالعه با استفاده از رهیافت ARDL بیان میگردد.
تاثیرگذاری سیاستهای پولی
-1 سیاست پولی و تولید
در زمینه اثرگذاری سیاستهای پولی بر بخش حقیقی اقتصاد متغیر تولید از اهمیت خاصی برخوردار است. صاحبنظران اقتصادی در زمینه ی اثرگذاری سیاستهای پولی بر تولید اختلاف نظر دارند. تعدادی از اقتصاددانان معتقدند اعمال سیاستهای پولی تنها تولید اسمی را تغییر میدهد و تأثیری در تولید حقیقی نخواهد داشت. عدهای دیگر از اقتصاددانان اعتقاد دارند که سیاستهای پولی در شرایط خاصی علاوه بر تولید اسمی تولید حقیقی را در کوتاهمدت و حتی در بلندمدت تغییر میدهد.
اقتصاددانان مکتب کلاسیک و چرخههای تجاری حقیقی اعتقاد دارند پول خنثی است و سیاستهای پولی تأثیری در متغیرهای حقیقی اقتصاد نظیر تولید ندارد، اعمال سیاست پولی انبساطی تنها متغیرهای اسمی اقتصاد را افزایش میدهد و به بیان دیگر پول خنثی است. از سوی دیگر اقتصاددانان مکتب کینزی معتقدند افزایش عرضه پول نرخ بهره را کاهش داده و سرمایهگذاری و درآمد ملی را افزایش میدهد. اقتصاددانان کلاسیک جدید اعتقاد دارند که سیاستهای پولی پیشبینی شده بر - - متغیرهای حقیقی تأثیری ندارند، اما سیاستهای پولی پیشبینی نشده در کوتاهمدت بر متغیرهای حقیقی اثر میگذارد.
اقتصاددانان مکتب پولی اعتقاد دارند که سیاست پولی انبساطی از کانال جعبه سیاه درآمد ملی را افزایش میدهد، یعنی سیاست پولی علاوه بر کانال نرخ بهره از طریق کانالهای دیگری نظیر کانالهای اعتباری درآمد ملی را تغییر میدهد. از دیدگاه کینزینهای جدید نیز پول خنثی نیست و تأثیر تکانههای پولی بر تولید به دلایلی همانند انعطاف ناپذیری قیمتها و دستمزدها نامتقارن است.
به طور کلی در ادبیات اقتصادی، تأثیر ناپذیری تولید از سیاستهای پولی را خنثایی پول نامیده اند. بحث خنثایی پول بر این مبنا است که اثرگذاری سیاستهای پولی بر اقتصاد تنها به تغییرات متغیرهای اسمی منجر میشود و این سیاستها متغیرهای حقیقی اقتصاد نظیر تولید را تغییر نمیدهد. به طور تقریبی اتفاق نظر بین اقتصاددانان وجود دارد که سیاستهای پولی در بلند مدت خنثی است، اما در کوتاهمدت و میانمدت اختلاف نظر بین اقتصاددانان مکاتب مختلف در زمینه خنثایی پول وجود دارد.
-2 سیاست پولی و نرخ ارز
علاوه بر این یکی دیگر از کانونهای تاثیرگذاری سیاستهای پولی در اقتصاد، نرخ ارز است. سیاست پولی ازطریق تغییر درحجم پول، تغییر در رشد حجم پول و نرخ بهره و یا شرایط اعطای تسهیلات مالی بر نرخ ارز موثر است. هدف از سیاستهای پولی درکشورهای صنعتی پیشرفته و کشورهای روبه توسعه تا حدودی متفاوت است.
درکشورهای صنعتی هدف مذکور برطرف ساختن تورم، رفع کسادی و رسیدن به اشتغال کامل است. درحالی که برای کشورهای روبه توسعه، هدف عمدهی سیاست پولی، رشد اقتصادی و افزایش درآمدهای دولتی و عرضه کل بوده است. تغییرات نرخ ارز نیز بر قیمت کالاهای داخلی در بازار خارجی و همچنین بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی تاثیرگذار است. به همین دلیل نرخ ارز یکی از اساسیترین عوامل موثر بر صادرات و واردات، ترازپرداختها، ذخایر ارزی، رشد اقتصادی و اشتغال است.
-3 سیاست پولی و تورم
هر چند طبق نظریه مقداری پول بین میزان نقدینگی و سطح عمومی قیمتها رابطهای مستقیم و خطی وجود دارد، با این حال توجیه سیاستهای اقتصادی در کشورهای پیشرفته صنعتی و تنها بر اساس نظریه مقداری با نارساییهایی مواجه بوده است. از طرفی برخی اقتصاددانان، جوامع توسعه نیافته را مصداق عملی این نظریه در دنیای فعلی میدانند. گذشته از این مطلب یکی دیگر از سیاستهای دولت که در مورد آن بین صاحبنظران اختلاف وجود دارد سیاست تثبیت قیمتها است. از سوی دیگر با توجه به اینکه بحث تورم ناشی از حجم نقدینگی بالا در اقتصاد کشور یکی از مهمترین بحثهای روز بوده و از سوی دیگر بین صاحبنظران در مورد ماهیت پولی یا غیر پولی بودن تورم اتفاق نظر وجود ندارد پرداختن به این موضوع از اهیمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
-4 درآمدهای نفتی و رشد اقتصادی
در بین عوامل موثر بر رشد اقتصادی ایران، نکته حائز اهمیت که نباید از تحلیلها دور بماند، اثرات درآمد نفتی در کشور است. از زمانی که درآمدهای ناشی از نفت در اقتصاد ایران سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی و بودجههای سالیانه را به خود اختصاص داد، اقتصاد ایران بر پایه اصول یک اقتصاد تک محصولی بنا نهاده شد
