بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم پدیده ای نسبتاً تازه در صنعت گردشگری است که تنها بخشی از کل این صنعت را تشکیل می دهد و بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته است که سرمایه گذاری های عمده ای را به این بخش، به لحاظ درآمدزایی فراوان آن، اختصاص دهنداین. شکل از گردشگری فعالیت های فراغتی انسان را عمدتاً در طبیعت امکان پذیر می سازد و موجب افزایش و قدردانی عمیق تر آنان از طبیعت می شود که در نهایت حس حفاظت و حراست از محیط های طبیعی را در آنان برمی انگیزد و تقویت می کند. آنچه که در این نوع گردشگری اهمیت فراوان دارد موضوع پایداری است ، زیرا صنعت گردشگری بدون برنامه ریزی دقیق و توجه به قابلیت های بوم شناختی، محلی، فرهنگی و اجتماعی، مشکلاتی را برای هر منطقه در پی خواهد داشت.
از جمله مهم ترین جاذبه های طبیعی، مناطق کویری و بیابانی هستند که حدود ًُ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده اند. وجود چنین وسعتی از نواحی خشک، لزوم توجه به پتانسیل های مناطق مذکور را در زمینه صنعت اکوتورسیم و ژئوتوریسم، به ویژه بیابان لوت قرار گرفته است، ضروری می سازد. بر این اساس در پژوهش حاضر سعی شده است تا به معرفی پتانسیل های اکوتوریستی دشت لوت پرداخته شود و جنبه های مدیریت پایدار گردشگری در این منطقه با رویکرد اکوتوریسم مورد دقت و توجه قرار گیرد .
روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی ، موردی و تحلیل محتوا بوده و از یافته های این پژوهش می توان به شناسایی برخی از استعدادها و قابلیت ها و جذابیت چشم انداز و اکوتوریسم دشت لوت اشاره نمود که با همکاری و تعامل سازمان ها و ارگان های مرتبط با جذب توریست با توسعه و ایجاد مراکز صنعتی ، طبی و ×گردشگری در توسعه اقتصادی کشور مؤثر می باشد .
مقدمه
مشاهده پدیده ها و مناظر زیبای طبیعی و آثار خداوندگار یکی از راههای شناخت عینی خداست . مولوی خداشناسی از طریق آثار را چنین بیان می کند :
چون به آثار این همه پیدا شدت // چون نشد پیدا از تأثیر ایزدت
نه سببها و اثرها مغز و پوست چون بجویی جملگی آثار اوست طبیعت گردی یا اکوتوریسم به عنوان شاخه ای مهم از صنعت گردشگری در ایجاد رابطه منطقی و مناسب بین انسان و محیط زیست همیشه مورد توجه بوده است ، که با توجه به گسترش روزافزون این صنعت ، انتظار می رود که تا پایان دهه آینده در صدر جدول صنایع پردرآمد جهان قرار گیرد و درصد زیادی از اشتغال جهان را به خود اختصاص دهد
صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین و پردرآمدترین صنایع جهان در آغاز هزاره سوم به شمار می رود که بخش قابل توجهی از درآمدهای ارزی کشورها را به خود اختصاص می دهد . این صنعت روبه گسترش ، طبق اطلاعیه سازمان تجارت جهانی ٌ رتبه سوم را در تجارت بین الملل کسب کرده و پس از صنایع نفت و خودروسازی عظیم ترین صنعت جهان شناخته می شود . وجود زیر ساختهای گردشگری از اهمیت خاصی در جذب گردشگر برخوردار است . زیرساختها شامل سیستم بانکداری مدرن و استاندارد ، خطوط هوایی منظم ، هتلهای مناسب ، امکانات اقامتی و رفاهی در حد رضایت گردشگر و پرسنل آموزش دیده در این بخش می باشد
موقعیت ایران به عنوان یکی از ِ کشور اول دنیا از نظر تنوع زیستی و جاذبه های طبیعی بسیار حائز اهمیت است با توجه به اهمیت این موضوع و با در نظر داشتن آن که کشورمان دارای شرایط اقلیمی خاصی بوده که در نوع خود بی نظیر می باشد . برای بهره برداری هر چه مطلوب از منابع طبیعی و بکارگیری راهکارهای علمی و عملی در رویارویی با جوانب مختلف طبیعت گردی باید دقت نظر خاص و مدیریت صحیح اعمال شود . زیرا هر چه این صنعت در زمینه های مختلف رشد کند ، علاوه بر افزایش درآمد ملی با ایجاد فرصت های شغلی در بخش خدمات و سایر بخش های وابسته می تواند عامل مهمی در رفع بیکاری نیز محسوب شود
ژئوپارک دشت لوت اگر چه به ظاهر دارای طبیعتی خشک ، خشن و زیست بومی شکننده و ناپایدار است ولی در نهان خود زیبایی های منحصر به فرد و همچنین حاوی پتانسیل های بالقوه متعدی در مواردی چون طبیعت گردی - اکوتوریسم - ، کشاورزی ، مرتعداری ، دامداری و پزشکی می باشد . که استفاده بهینه از این منابع به مدد توسعه دانش و فناوری ، موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی از جمله اشتغال زایی ، افزایش درآمد ارزی برای کشور و بهبود زندگی ساکنین و به تبع آن جلوگیری از مهاجرت آنان به شهرها و شناساندن قابلیت های بیابان های ایران به جهانگردان می گردد
روش پژوهش
روش این پژوهش همان گونه که در چکیده عنوان گردید توصیفی ، موردی و تحلیل محتوا است و در زمینه جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای ، اسنادی در نوشتن این پژوهش استفاده شده که به شناسایی پتانسیل های اکوتوریسم بیابان لوت پرداخته و آن را جایگزینی مناسب برای درآمدهای اقتصادی ناپایدار منطقه می داند مورد بررسی قرار می گیرد ، از کتابهای گردشگری و اکوتوریسم مخصوصا ژئوتوریسم بیابان ، همچنین سایت های مختلف استفاده شده که همگی حاکی از اطلاعات و آمار به روز در این خصوص می باشد استفاده شده است .
بحث . مبانی نظری - پاره ای از اصطلاحات -
توریست : واژه ی توریست از ریشه کلمه tour به معنای سفر ، سیاحت و مسافرت و گردش می باشد . در واقع گردشگری عبارت است از فعالیت های افرادی که برای استراحت ، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده و حداکثر برای یک سال متوالی در آن جا اقامت کند . لذا امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از ابزارهای مهم در شناساندن هویت ملی و فرهنگی درآمده ، موجب رشد و پویایی اقتصادی شمرده می شود
اکوتوریسم : مفهوم نسبتا جدیدی است که هنوز هم اغلب ، درست درک نشده و صحیح بکار نمی رود که از ترکیب دو واژه » اکولوژی « و » توریسم « تشکیل شده است . در سطح بین الملل اکوتوریسم به عنوان مفهومی که ریشه در حفاظت منابع طبیعی و آرمانهای توسعه پایدار دارد ، مطرح شده است . » انجمن بین المللی اکوتوریسم « ٌ اکوتوریسم را این گونه تعریف می کند : سفر مسئولانه به عرصه های طبیعی که اهداف عمده ی آن حفاظت از منابع زیست محیطی و ارتقای سطح زندگی جوامع محلی است
اکوتوریسم اولین بار توسط هتزر ٍ در تفکر دوباره به فرهنگ آموزشی و توریسم به اصطلاح توریسم اکولوژی - اکوتوریسم - اشاره نمود و امروزه به عنوان مفهومی که بر پایه ایده آلهای حفاظت محیط زیست و تولید پایدار بنا گردیده و رواج جهانی یافته است ، ارائه گردیده . ایشان چهار معیار اصلی اکوتوریسم را چنان بر می شمارند :
- حداقل تأثیر منفی بر محیط زیست
- حداکثر تأثیر منفی بر فرهنگ و حداکثر مسئولیت پذیری نسبت به فرهنگ جامعه میزبان
- حداکثر سود اقتصادی بر جامعه میزبان
- حداکثر رضایت مندی تفریحی جهت مشارکت گردشگران کاسلر سمپوزیوم جهانی اکوتوریسم را اصولا وابسته به محیط طبیعی و منابع باستانی نظیر پرندگان و حیات وحش ، مناظر زیبا ، مرجانها ، غارها ، فسیلها ، سایت های باستانی ، تالاب ها ، مکانهایی با گونه های در معرض خطر نابودی و نادر دانسته است . انجمن اکوتوریسم نیز مسئولیت پذیری در قبال محیط زیست ، پایداری افراد محلی را از شرایط اصلی اکوتوریسم محسوب می نماید جدیدترین ، بهترین و کاملترین تعریف اکوتوریسم توسط مارت هانی ارائه شده به قرار ذیل می باشد : »
اکوتوریسم ، سفر به مناطق حساس ، بکر ، سالم و معمولا حفاظت شده می باشد . اکوتوریسم برای گردشگر یک سفر آموزنده می باشد ، که درآمد آن صرف حفاظت محل شده و مستقیما در رشد و توسعه اقتصادی و تقویت سیاسی جوامع محلی تاثیر گذاشته و موجب تکریم فرهنگ های گوناگون و حقوق بشر می گردد .
بر اساس موافقت سازمان های مرتبط با اکوتوریسم - سازمانهای فعال در زمینه حفظ طبیعت - تعریف ارائه شده توسط اتحادیه حفاظت از زمین ُ پذیرفته شده است :
» اکوتوریسم ، سفری مسئولانه و بازدید از مناطق طبیعی به منظور برخورداری و احترام به طبیعت با هر گونه ویژگی تاریخی و یا فرهنگی جدید مربوط به آن « که به حفظ منطقه کمک کرده و کمترین تأثیر منفی را داشته و از لحاظ اجتامعی - اقتصادی برای ساکنین منطقه سودآور باشد .
