بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی کیفی محصول نهایی کارخانه های ساخت خوراک دام و طیور، نقاط بحرانی طی فرآیند تولید خوراک در کارخانه های خوراک مورد ارزیابی قرار گرفت که نمونه برداری از سه گروه کارخانه های بزرگ، متوسط و کوچک در شهرهای تهران، آذربایجان غربی و شرقی، گیلان، البرز، بوشهر و سمنان انجام شد.با تهیه پرسشنامههایی و انجام آزمایشهایی شاخص های اثرگذار - ارائه پرسش نامه - و اثرپذیر - آزمایش های میزان فلزات سنگین، عوامل میکروبی - مورد ارزیابی قرار گرفتند که نتایج نشان از رعایت موارد استاندارد در برخی کارخانه ها و همچنین عدم رعایت در برخی دیگر بود.
نتایج نهایی همچنین نشان دهنده ی این موضوع بود که با افزایش سطح تحصیلات مدیر کارخانه خوراک سازی کاهش معنی داری در میزان فلزات سنگین سرب و جیوه و همچنین کاهش اشرشیا کولی در محصول نهایی می گردد . - P<0/05 - دارا بودن رویه آزمایشگاهی خوب - GLP - و رعایت استاندارد حسپ - HACCP - به طور معنی داری سطح قارچ ها و اشرشیاکلی محصول نهایی را از یک سو و از سویی دیگر مبزان فلزات سنگین سرب و کادمیوم را کاهش دادند - P<0/05 - که این نتیجه با نتیجه کاهش دهنده ی وجود برگه آنالیز اجزای خوراک - COA - در مورد کاهش این مقادیر به طور معنی دار تکرار شده بود . - P<0/05 - در نهایت طی یک نتیجه گیری کلی میتوان نتیجه گرفت که دارا بودن تحصیلات بالاتر و رعایت استانداردهای کارخانه های مواد غذایی و خوراکی در بهبود سلامت محصول نهایی بسیار تاثیرگذار میباشد
.1 مقدمه
مواد غذایی با منشأدامی همواره به عنوان مهم ترین منابع تأمین پروتئین در رژیم غذایی انسان مطرح بوده است. خوراک دام و طیور نیز به عنوان یکی از حلقه های ابتدایی و مهم در زنجیره غذایی انسان که مصرف کننده محصولات دامی است نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد.
در صنعت دام پروری تهیه خوراک متعادل و سالم که حاوی کلیه مواد موردنیاز دام و طیور باشد از اهمیت خاصی برخوردار است به طوریکه هر نوع کمبود از نظر درصد پروتئین، املاح، ویتامین ها و انرژی موردنیازباعث عدم بازدهی مطلوب و زمینهساز بروز بیماریها در دام و طیور خواهد شد یکی ا ز پیششرطها برای تولید غذای ایمن با منشأ دامی استفاده از خوراک دام ایمن است ظرف چند دهه گذشته رخدادهای ایمنی غذایی به وقوع پیوسته است که ریشه آن در خوراک بوده است.
در برخی از کشورها مانند کشورهای عضو اتحادیه اروپاکاربران موظف اند در نظام مدیریت خطر خود اثر منفی بالقوه آلاینده ها بر بهره وری پروش دام را نیز مدنظر قرار دهند. در مجموعه فرهنگ بین المللی خوراک دامFeed Vocablary بیش از 18000 نوع ماده غذایی بهعنوان مواد مورداستفاده خوراک دام و طیور و آبزیان ثبت گردیده است که سالیانه مقادیر متنابهی از آن به علت نقص در تأسیسات، تجهیزات و روشهاینگهداری دچار فساد و یا کاهش کیفیت شده و از این راه زیان های مالی و بهداشتی قابل توجهی به صاحبان کالا وارد میگردد از طرف دیگر بر اساس آنالیزهای انجام شده خوراک دامبیش از 70 درصد هزینه دامداریها و مرغداریها را تشکیل میدهد که ازنظر اقتصادی رقم قابل توجهیمیباشد. لذابه منظور جلوگیری از فساد و افت کیفیت خوراک، پیشگیری از ضرر و زیان اقتصادی، وجود مدیریت قوی در تمامی بخشهایکارخانههای تولید خوراک از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار میباشد
.2 مواد و روش ها
جهت بررسی کیفی محصول نهایی کارخانههای ساخت خوراک دام و طیور از تاریخ 94/8/10 تا تاریخ 95/4/10 از سه گروه کارخانه خوراک بزرگ، متوسط و کوچک در شهرهایتهران، آذربایجان غربی و شرقی، گیلان، البرز، بوشهر و سمنان اطلاعات و دادههابهصورت پرسشنامه و انجام آزمایشهای آزمایشگاهی اخذ شد. با مراجعه به واحدهای ساخت خوراک و پر کردن پرسشنامه شاخصهایاثرگذارموردبررسی قرار گرفت و از سویی با انجام آزمایشهایی شاخصهای اثرپذیر مانند میزان فلزات سنگین - سرب، آرسنیک، کادمیوم و جیوه - ، عوامل میکروبی - توتال کانت، شمارش قارچ و شمارش کلیفرم - ارزیابی شد.
از کارخانههای خوراک بزرگ، متوسط و کوچک نمونهبرداریهایی از خوراک انجام شد و به آزمایشگاه منتقل و آزمون اندازهگیری فلزات سنگین به روش جذب اتمیک با دستگاه Atomic Absorption مدل 800 ساخت کارخانه Perkin Elmerامریکا انجام شد. فلزهای سرب، آرسنیک و کادمیوم به روش بدون شعله و از طریق کورههای گرافیتی و فلز جیوه به روش اسپکترومتری با دستگاه Mercury Instrumentبه روش بخار سرداندازهگیری شد. سه گروه عوامل میکروبی در این تحقیق موردبررسی و مطالعه قرار گرفت که به ترتیب شامل الف - توتال کانت ب - شمارش قارچ،ج - شمارش کلیفورم بودند.
.3بحث و نتایج
شمارش میکروبی - قارچ، E.Coli و توتال کانت - و همچنین میزان سرب موجود در محصولات کارخانه ها تحت تاثیر معنی دار اندازه کارخانه قرار گرفتند - P<0/05 - به گونه ای که شمارش قارچی در کارخانه های متوسط و بزرگ به طور معنی داری کمتر از کارخانه های کوچک بود - P=0/013 - و E.Coli - 010/0=P - و توتال کانت - P=0/006 - در کارخانه های بزرگ نسبت به کوچک کاهش معنی داری داشت.
همچنین میزان جیوه، کادمیوم و آرسنیک موجود در محصولات کارخانه ها تحت تاثیر معنی دار اندازه کارخانه قرار نگرفتند - . - P<0/05 شمارش میکروبی تحت تاثیر استان محل وقوع کارخانه قرار نگرفت - P<0/05 - اما فلزات سنگین موجود در محصولات نهایی تحت تاثیر این عامل قرار گرفتند . - P<0/05 - به نحوی که بیشترین و کمترین میزان سرب به ترتیب در محصولات کارخانه های استان های سمنان و تهران مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان آرسنیک و کادمیوم در محصولات کارخانه های استان البرز مشاهده شد.
بیشترین میزان جیوه در محصولات کارخانه های استان آذربایجان شرقی مشاهده شد. از بین فراسنجه های شمارش میکروبی فقط E.Coli و از بین فراسنجه های مربوط به فلزات سنگین میزان سرب و جیوه موجود در محصولات کارخانه ها تحت تاثیر معنی دار عامل میزان تحصیلات مدیران عامل کارخانه ها قرار گرفتند . - P<0/05 - هرگاه تحصیلات مدیر عامل کارشناسی ارشد باشد نسبت به زمانیکه کارشناس باشد میزان جیوه محصولات کارخانه کمتر می باشد - . - P=0/030 چنانچه سطح تحصیلات مدیران عامل کارشناسی ارشد یا دکتری دامپزشکی باشد میزان سرب موجود در محصول نهایی نسبت به زمانی که سطح تحصیل زیر دیپلم باشد کاهش می یابد
چنانچه سطح تحصیلات مدیران عامل کارشناسی ارشد یا دکتری دامپزشکی باشد میزان E.Coli موجود در محصول نهایی نسبت به زمانی که سطح تحصیل کارشناسی باشد کاهش می یابد - . - P=0/006 داشتن آزمایشگاه مطلوب در کارخانه می تواند باعث کاهش معنی دار میزان کادمیوم - - P=0/008، سرب - - P<0/001 و قارچ - P=0/013 - موجود در محصول نهایی کارخانه ها بشود. گواهی استاندارد GMP و HACCP در کارخانه ها می تواند باعث کاهش معنی دار میزان کادمیوم - - P=0/001، سرب - >P - 0/ 001 E.Coli - 030/0=P - و قارچ - P=0/013 - موجود در محصول نهایی کارخانه ها بشود.
گواهی استاندارد COA در کارخانه ها می تواند باعث کاهش معنی دار میزان جیوه - - P=0.050 کادمیوم - - P=0.011، سرب - p=0.05 - E.Coli - P=0.001 - و قارچ - P=0.025 - موجود در محصول نهایی کارخانه ها بشود. همچنین تمایلی برای کاهش توتال کانت - P=0.065 - در اثر داشتن گواهی استاندارد COA در کارخانه ها مشاهده شد. با بالا رفتن سطح تحصیلات مدیر کارخانههای خوراک سازی طیور، میزان فلزات سنگین سرب و جیوه در محصول نهایی کاهش مییابد.وجود رویه آزمایشگاهی خوب بهطور مجزا و همچنین همراهی آن با رعایت استاندارد GMP وHACCP کاهش مناسبی در میزان فلزات سنگین سرب و کادمیوم در محصول نهایی کارخانههای خوراک طیور داراست.
دارا بودن برگه آنالیز اجزای اولیه کاهشدهنده ی میزان فلزات سنگین سرب، کادمیوم و جیوه در محصول نهایی کارخانههای خوراک طیور میباشد افزایش سطح تحصیلات مدیر یک مجموعه ساخت خوراک طیور و همچنین دارا بودن رویه خوب آزمایشگاهی، بهطور مجزا هرکدام باعث کاهش میزان اشرشیاکولی در محصول نهایی این کارخانهها خواهد شد.رعایت استاندارد حسپ و دارا بودن رویه آزمایشگاهی خوب و همچنین دارا بودن برگه آنالیز اجزای اولیه نیز همزمانکاهندهی میزان اشرشیاکولی و قارچها در محصول نهایی کارخانههای خوراک طیور میباشد.بیشترین اثر از رعایت استانداردها و رویه آزمایشگاهی خوب و همینطور سطح تحصیلات مدیر کارخانه خوراک بر فلزات سنگین سرب و کادمیوم بود و از سمت آلودگیهای میکروبی بیشترین تأثیر را بر اشرشیاکولی داشتند.
