بخشی از مقاله
چکیده
سیستم حمل و نقل همگانی در تمامی نقاط جهان به عنوان مهمترین سیستم حمل و نقل شهری به شمار میآید. یکی از اجزاء این سیستم، شیوه حمل و نقل با اتوبوس درونشهری میباشدکه نقش بسیار مهمی در جابجایی مسافر در کلان شهرهای ایران دارد. اصلیترین جزء در سیستم حمل و نقل با اتوبوس، ایستگاه ها میباشند که با توجه به عملکرد حرکتی ترافیک در محدوده ایستگاه ها عموماً جزء نقاط حادثه خیز شهری بوده و تمرکز تصادفات در این محدودهها مشاهده میشود.
بنابراین بحث در خصوص تأمین ایمنی در این محدودهها از سیستم حمل و نقل همگانی اتوبوس بایستی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
در این مقاله، ابتدا سعی شده است که تمامی پارامترهایی که در ایمنی ایستگاههای اتوبوس درونشهری نقش دارند توسط تیمی از کارشناسان مجرب در دو مرحله شناسایی شده و سپس با استفاده از روش تصمیمگیری گروهی دلفی به بررسی میزان تأثیر هر کدام از این پارامترها بر ایمنی ایستگاه ها پرداخته شود. در نهایت با انجام 3 مرتبه تکرار از روش تصمیمگیری دلفی، تمامی پارامترها از لحاظ اهمیت و تأثیرشان بر ایمنی ایستگاه ها طبقهبندی شدهاند.
.1 مقدمه
با توجه به رشد روزافزون سفرهای درونشهری، اهمیت حمل و نقل همگانی از جمله اتوبوسرانی درونشهری مورد توجه بیشتری قرار میگیرد. مطالعات نشان میدهد که محدوده ایستگاه های اتوبوس درونشهری که یکی از اجزاء سیستم حمل و نقل اتوبوس میباشد، جزء نقاط حادثه خیز شهری میباشند. از طرفی اهمیت مقوله ایمنی در معابر شهری با توجه به خسارات فراوان و هزینه های تحمیلی که ایجاد مینماید، کارشناسان را بر آن داشته است تا با ارائه روش ها و راهکارهایی از میزان خسارات و هزینههای تحمیلی وارده بکاهند.
در این میان، برای بررسی عوامل و پارامترهایی که باعث کاهش ایمنی در محدوده ایستگاههای اتوبوس می شوند، عموماً از آمار تصادفات استفاده مینمایند. بدلیل وجود نقایص فراوان در آمار تصادفات امکان استفاده از آنها برای رسیدن به عوامل مؤثر بر ایمنی غیرممکن میباشد. بنابراین برای یافتن عوامل و پارامترهای مؤثر بر ایمنی، استفاده از خرد جمعی کارشناسان مقوله ایمنی را میتوان به عنوان یک راهکار مفید مَد نظر قرار داد.پ
در این راستا با استفاده از روشهای تصمیمگیری گروهی، زمینه شناسایی عوامل و پارامترهای مؤثر بر ایمنی ایستگاههای اتوبوس درونشهری و میزان اهمیت هر یک از عوامل و پارامترها نسبت به یکدیگر فراهم خواهد شد. استفاده از قضاوت کارشناسان برای حل یک مسئله شامل دو مرحله اساسی آفریدن ایدهها در اعضای گروه تصمیمگیری و نتیجهگیری و استخراج ایدهها از قضاوت کارشناسان است. در این تحقیق از قضاوت کارشناسان به منظور نیل به اهداف مورد نظر و به طور خاص، از روش دلفی که از مجموعه روش های تصمیمگیری گروهی است استفاده شده است.
.2 پیشینه تحقیق
در چند سال اخیر با توجه به هزینه های تحمیلی بسیار سنگین تصادفات شهری، مسئولین و کارشناسان را بر آن داشت تا مبحث ایمنی را به صورت یک اصل در تصمیمگیری ها مورد توجه قرار دهند.[1] لذا از آنجا که محدوده ایستگاههای اتوبوس جزء نقاط حادثهخیز و پرمخاطره شهری مشخص گردیده بود، تحقیقاتی محدود در رابطه با عوامل تأثیرگذار بر تصادفات در محدوده ایستگاه انجام گرفت. تمامی تحقیقات صورت گرفته یا برای شناسایی ایستگاههای اتوبوس پرمخاطره و یا تحلیل تصادفات عابرین پیاده در محدوده ایستگاهها میباشد که عموماً وابسته به آمار تصادفات شهری میباشد.
تاکنون هیچ گونه مطالعه ای در رابطه با شناسایی و بررسی تمامی عوامل مؤثر بر ایمنی ایستگاه های اتوبوس درون شهری در جهان صورت نگرفته است و تنها با استفاده از آمار تصادفات، چند پارامتر را به عنوان عوامل مؤثر بر ایمنی معرفی نمودهاند. در مطالعهای که در سال 2002 میلادی در کشور سوئد با نام " مشخصه های تصادفات با سرعت پایین اتوبوس در حمل و نقل همگانی " انجام گرفت، با بررسی آمار تصادفات، حادثهخیز بودن محدوده ایستگاه ها را مشخص نموده و پارامترهایی از جمله نزدیکی به تقاطع و نوع دسترسی عابرین به ایستگاه را جزء عوامل تأثیرگذار بر کاهش ایمنی محدوده ایستگاه ها دانسته اند.
مطالعه دیگری در سال 2002 میلادی در کشور اتریش تحت عنوان " مصدومیت های عابرین پیاده کودک در ایستگاههای اتوبوس و تراموا " انجام گرفت که محدوده مطالعاتی خود را بر روی تصادفات عابرین پیاده با متوسط سنی 9/5 سال قرار داد و در نهایت پارامتر نحوه دسترسی عابرین پیاده به ایستگاه را به عنوان عامل مؤثر تعیین نمود
در تحقیق دیگری که در سال 2004 میلادی در آمریکا با نام " ایمنی عابرین پیاده و کریدورهای حمل و نقل " صورت گرفت، پارامترهای کاربری اطراف محدوده ایستگاه، حجم ترافیک، عرض معبر، تعداد خطوط عبور و نزدیکی به تقاطع ها را به عنوان عوامل مؤثر مشخص نمود.[4] در سال 2005 میلادی تحقیقی در کشور فرانسه تحت عنوان " تأثیر غیرمستقیم اتوبوسها بر مراحل تصادفات ترافیکی " ارائه گردید که مهمترین پارامترهای مؤثر بر ایمنی ایستگاهها را محدودیت دید توسط ایستگاه و فاصله ایستگاه تا تقاطع مشخص نمود.
