بخشی از مقاله
چکيده
مديريت هاي شهري يکي از اثرگذارترين عناصر در ساماندهي و برنامه ريزي شهرها محسوب ميگردد کـه نقـش بسـيار مهمـي در اداره امـور شـهرها دارند. بديهي است زماني اين ساختار مديريتي قادر است که به وظايف خود به خوبي عمل کند که مناسب و مطلوب طراحي شده باشد و بر پايه توجه بـه رضايت شهروندان عمل نمايد که با رويکرد مشارکتي در مديريت محقق ميشود. اين پژوهش قصد دارد تا با مطالعه ي کتابخانـه اي شـهر هـاي هوشـمند جهان و نتايج حاصل از نظام استاندارد هاي جهاني ، پارامتر هاي نيل به شهر هوشمند را با کمک استراتژي مشارکت تحولي استخراج نمايـد. ايـن تحقيـق براي تحليل زير استراتژي هاي اساسي نيل به شهر هوشمند (با تاکيد بر مشارکت تحولي ) تکنيک دلفي کلاسيک را بکـار بـرده اسـت . پارامترهـاي مـورد توجه در اين بررسي شامل اولويت هاي شهروندان (تعيين اولويتهاي خدمات مديريت شهري توسط شهروندان )، تصميمات شهروندان ، نظـارت شـهروندان (نظارت مردم بر عملکرد شهرداري )، جمع سپاري خدمات و سودآوري شهروندان ، عدالت در خدمت رساني ، صـرفه و صـلاح ، اعتمـاد شـهروندان و امنيـت شهروندان است . بنا به نتايج اين مطالعه A2، A4 و A8 (تصميمات شهروندان ، جمع سپاري خدمات و سودآوري شهروندان و امنيـت شـهروندان ) داراي اهميت بالاتري بوده و بايد در راس اولويت هاي برنامه ريزي شهري در جهت هوشمند سازي به کمک مشارکت تحولي شهروندان قرار گيرد.
واژه هاي کليدي: شهر هوشمند، مشارکت تحولي ، برنامه ريزي شهري ، تکنيک دلفي کلاسيک
مقدمه
از پديده هاي مهم امروز که سخن بسيار گفته شده شهرنشيني و روند تحول آن است و آن طي سه دهه اخير، به سطحي رسـيده که در طول ساليان دورتر از آن تجربه نشده است . به عبارت ديگر، در خلال سي سال گذشته ، جمعيت شهري در سـطح جهـاني، بـه بيش از دو برابر بالغ شده است . بر اساس پيش بيني هاي سازمان ملل طـي سـي سـالهاي آينـده ايـن پديـده در منـاطق شـهري در کشورهاي در حال توسعه تکرار خواهد شد، به گونـه اي کـه جمعيـت شـهري در ايـن منـاطق از جهـان از رقـم 9/1 مليـارد نفـر در سال 2000به آستانه ٤ ميليارد نفر در سال 2030خواهد رسيد، در حالي که در بقيه جهـان ، يعنـي کشـورهاي پيشـرفته صـنعتي، در همان فاصله زماني رقم 900 ميليون به يک ميليارد نفر خواهـد رسـيد (Chasteland&chesnias1997). امـا در داخـل ايـن دو مجموعه جمعيتي جغرافيايي، تفاوتها و اختلافات قابل توجهي نيز وجود دارد. در حـالي کـه ايـن تفـاوت هـا در مجموعـه کشـورهاي پيشرفته صنعتي چندان محسوس نيست ، ولي در بين کشورهاي دسته ديگر چشمگير است .
اگر در حال حاضر به طور متوسط 38 درصد جمعيت افريقا در مناطق شهري زنـدگي مـي کننـد، بـر اسـاس پـيش بينـي هـا و مطالعات سازمان ملل تا سال 2030 اين رقم به ٥٥ درصد افزايش خواهد يافت . در اين ميان تحولات جمعيتي آسـيا نيـز از اهميـت ويژه اي برخوردار است . زيرا در اين قاره غول هاي جمعيتي تعيين کننـده در تحـولات اجتمـاعي ، اقتصـادي و سياسـي منطقـه اي و جهاني وجود دارند. از اين رو ميتوان رسيدن به سيستم هاي کنترل هوشمند را کليد اصلي در جهت مـديريت پارمترهـاي اقتصـادي ، اجتماعي ، زيست محيطي و امنيتي شهرهاي آينده دانست . شهر هوشمند به شهري گفته مي شود کـه داري شـش معيـار اصـلي زندگي هوشمند جديد از جمله : اقتصاد هوشمند، حمل نقل هوشمند، محيط هوشمند، شهروندان هوشمند، روش زنـدگي هوشـمند و در آخر يک مديريت اداري هوشمند باشد. نمونه هايي از اقدامات شهر هاي جهان در راستاي هوشمند سازي ، به شرح جـدول شـماره ي (١) بيان شده است
جدول (١) – بيان نمونه هاي اقدامات شهرهاي توسعه يافته جهان در راستاي هوشمند سازي در حوزه هاي ٩گانه مديريت شهري
ضرورت مشارکت شهروندان در کلان شهرها
پيش نياز اصلي تعامل برد-برد پايدار در کلان شهرها، ايجاد ساز وکار مناسب براي مشارکت مردم مي باشد. بکـارگيري مشـارکت مردم در برنامه ريزي و مديريت شهر، زماني ممکن خواهد بود که مديريت شهري اجازه استفاده از نظرات مردم را بدهد و به گونه اي سازماندهي شده باشد که دخالت مردم در فرآيند برنامه ريزي و مديريت را ممکن سازد. بنابراين مهمتـرين تغييـر مـورد نيـاز در شيوه هاي مراجعه مستقيم به آراء عمومي در بررسي و تصويب برنامه ها و همچنين اجراي آن را شامل شود.
١. پس لازم خواهد بود که نظام جديد برنامه ريزي شهري ، ضمن خروج از چارچوب تنگ برنامه ريزي و مديريت در پشت اتاق هاي در بسته و تمرکز تصميم گيري از بالا به پايين و بدون توجه به خواست هاي مردم ، مفهوم مردمي يافته و برنامه ريزي شهرها همراه با تبلور نظرات مردم و ترجمان سياست هاي کلان در يک هماهنگي کاملي باشد. مشارکت تعاريف متعددي دارد که در ذيل به برخي از آنها اشاره شده است . ت فرآيند سازمان يافته اي است که از سوي افراد جامعه به صورت آگاهانه ، داوطلبانه و جمعي با در نظر گرفتن هدف هاي معين و مشخص به منظور سهيم شدن در منابع لازم براي حفظ معيشت و کنترل آن صورت مي گيرد.
٢. مشارکت وسيله اي است که يک شهروند بي تفاوت را به فردي آشنا با حقوق و مسئوليت هاي اجتماعي تبديل کند؛ و ضمن ارتباط با محيط خويش مسئوليت بهسازي آن را با همکاري و همياري ديگران به عهده مي گيرد.
3. مشارکت نيروي متشکل و سازمان يافته اي است که براي حصول به شرايط مساعدتر زندگي و برنامه ريزي بهتر، همچنين ابزار نيرومندي در جهت اصلاحات اجتماعي، توانمندسازي مردم و جلوگيري از تمرکز قدرت است ؛ اين ابزار مردم را با حقوق خود آشنا مي سازد به همين خاطر سازمان هاي مديريتي را مجبور به پاسخگويي و شفافيت در امور مي سازند.
در مبحث مشارکت با توجه به علايق از جانب طراحان و مروجين مشارکت که از بالا مسئله مشارکت را مورد توجه قرار مي دهند و نيز مشارکت کنندگان که علايق خود را از پايين دنبال مي نمايند را در قالب جـدول شـماره ي (٢) مـورد طبقـه بنـدي قـرار داده است .
جدول (٢) – طبقه بندي سطوح مشارکت در ميان دسته هاي مختلف شهروندان
سطح ا- مشارکت اسمي: اين سطح نخستين سطح مشارکت است که در آن طراحان مشارکت تظاهر به مشارکت مي کنند که چيزي جز فريب مردم نيست .
سطح ٢- مشارکت ابزاري: اين سطح مشارکت در نظردهي است که گاهي اوقات اين نظرات را در عمل دخالت مي دهند و گاهي دخالت نمي دهند.
سطح 3- مشارکت نمايشي : در اين سطح از مشارکت ، حيطه مشارکت مردم بسيار محدود است که در آن علاوه بر نظردهي اقدامات کوچک و موردي را در نظر مي گيرند.
سطح ٤- مشارکت تحولي: اين سطح از مشارکت الگوي واقعي مشارکت است که درگير شدن شهروندان از مرحله طرح انديشه و نگاه تا پايان ارزيابي، تصحيح و پيگيري است .اين سطح از مشارکت منجر به توانمندسازي مجموعه مديريت شهري و شهروندان خواهد شد.
نمونه هاي جهاني در راستاي جلب مشارکت عمومي براي تحقق شهر هوشمند
ازجمله شهر هايي که در جهت تبيين فرآيند هايي برآمده اند تا مردم را در تصميم گيري ها دخالت دهند ميتوان به زوريخ ، لنـدن ، اتاوا، مونيخ و توکيو اشاره کرد حال براي توضيح اينکه اين کلان شهر ها در راستاي تحقق اين هدف چه کرده اند به گزارش هاي ذيـل پرداخته شده است .
• گزارش اول - شهر زوريخ :
١-مکانيسم هاي مشارکت و نظارت مردمي در شهر زوريخ
٢-رأي دادن در انتخابات شهرداري
3-ارتباط مستقيم با شهردار
٤-شرکت در مسابقه ايده و مشارکت به صورت آنلاين
٥-ارتباط مستقيم با مرکز توسعه شهري
٦-عضويت در سامانه امتيازدهي به شهردار
٧-ميز خوش آمدگوييWelcome Desk
٨-توليد بسته هاي اطلاع رساني خاص "زوريخ براي شما"
• گزارش دوم – شهر لندن :
١-مکانيسم هاي مشارکت و نظارت مردمي در شهر لندن
٢-ملاقات با شهردار
3-فرصت پرسش هاي مردمي
٤-گفتگوي لندن Talk London
٥-برنامه زنده شهردار بر رويTwitter
٦-پرسش از شهردار و انجمن شهر
• گزارش سوم - شهر اوتاوا:
١-مکانيسم مشارکت و نظارت مردمي در شهر اوتاوا
٢-ابزارهاي ارتباطي با شهردار
3-شفاف سازي و اعلام گزارش هاي مالي ساليانه شهرداري
٤-ارزيابي و بررسي رضايت مراجعين شهرداري اوتاوا
٥-ارتباط آنلاين و ثبت درخواست شهروندان
٦-سامانه خدمات آنلاين شهري
٧-خط ويژه گزارش تخلفات و کلاهبرداري( Fraud and Waste Hotmail)
• گزارش چهارم - مونيخ :
