بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه ی ریزساختارهای میکروسکوپی ناشی از دگرشکلی کانیهای موجود در سنگ جهت بازسازی و تعیین شرایط جایگیری تودههای نفوذی در زمان تشکیل مورد استفاده قرار میگیرد. در این نوشتار، ریزساختارهای میکروسکوپی ناشی از دگرشکلی بلورهای پلاژیوکلاز گرانیت سفید دوران در رخنمون الگو ارائه شده، شواهد دگرشکلی شناساییشده در هر دو بخش مرکزی و حاشیهای توده ی دوران به دماهایی حدود 500 درجه سانتیگراد اشاره مینمایند. این دما میتواند بعنوان دمای جایگیری تودهی گرانیت دوران در شیل کهر، پس از تبلور، در نظر گرفته شود. آثار دگرشکلی کاتاکلاستیک که منجر به خردشدگی بلورهای درشت و دگرشکل شدهی پلاژیوکلاز، گردیده و در دماهای کمتر از 400 درجه سانتیگراد تشکیل میشود، بطور موضعی، در نمونههای بخش حاشیهای تودهی گرانیت دوران یافت شده و احتمالا محصول فرایند بالاآمدگی میباشد.
با توجه به اینکه فابریک دگرشکلی، تا دماهای متوسط حدود 500 درجه سانتیگراد، در گرانیت دوران حفظ شده است و با فرض بر این که یکی از دلایل نبود/کمبود کانیهای آبدار در گرانیت سفید دوران، مقادیر ناچیز آب موجود در آن بوده است، شاید بتوان چنین نتیجهگیری نمود که کاهش سریع دما مانع از رخداد تبلور استاتیکی بافت آن شده و بدین شکل شواهد دگرشکلی پس از تبلور آن حفظ گردیده است، بعبارتی کاهش سریع دما بیانگر بالاآمدگی سریع این توده میباشد.
-1 مقدمه
ریزساختارهای میکروسکوپی ناشی از دگرشکلی کانیهای موجود در سنگ جهت بازسازی و تعیین شرایط جایگیری تودههای نفوذی در زمان تشکیل مطالعه و مورد استفاده قرار میگیرند، چرا که شکل گیری این ریزساختارها در کانیها متاثر از شرایط متفاوت دما و فشار بوده، میتوانند مراحل مختلف و روند جایگیری تودهی سنگ را منعکس نمایند
در این نوشتار، ریزساختارهای میکروسکوپی ناشی از دگرشکلی بلورهای پلاژیوکلاز گرانیت سفید دوران در رخنمون الگو معرفی شده، در نهایت تحلیلی بر نحوهی جایگیری این توده ارائه میگردد.
رخنمون الگوی گرانیت دوران با مختصات جغرافیایی 48 45 21 و 48 25 طول شرقی و 36œ25' 31 و 36 32 30 عرض شمالی با وسعتی حدود 5 کیلومتر مربع، در 12 کیلومتری جنوب شهر زنجان قرار دارد. گرانیت، منسوب به پرکامبرین، دوران از لحاظ چینهشناسی سازند کهر را قطع نموده و با یک سطح فرسایشی در زیر سازند بایندور واقع شده است. بر طبق تقسیمات زمینشناسی منطقه موردنظر در زون ایران مرکزی - CI - قرار دارد
مطالعات پتروگرافی بر روی 13 مقطع نازک تهیه شده از نمونههای برداشت شده 7 - مقطع نازک از نمونههای جمعآوری شده از بخش مرکزی و 6 مقطع نازک از نمونههای جمعآوری شده از بخشهای نزدیک به حاشیه ی غربی توده ی گرانیت دوران - با کمک میکروسکوپ پولاریزان میجی انجام گرفته است. تصاویر میکروسکوپی مورد نیاز با استفاده از میکروسکوپ پولاریزان المپیوس BX 51 مجهز به دوربین دیجیتال عکسبرداری شدهاند.
شکل :1 نقشه ساده شده زمینشناسی منطقه مورد مطالعه براساس نقشه زمینشناسی 1/100000
زنجان گرانیت کاملا سفیدرنگ دوران ترکیب کانیشناسی نسبتا خاصی داشته، برطبق مطالعات پتروگرافی عمدتا از فلدسپات و کوارتز تشکیل یافته است. بیوتیت-کلریت، اسفن، سیرکن و فلدسپات قلیایی با ماکل سادهی کارلسباد کانیهای فرعی سنگ را تشکیل میدهند. مرز بین بلورهای فلدسپات-فلدسپات، فلدسپات-کوارتز و کوارتز-کوارتز در نمونههای مطالعه شده اغلب مضرس و دندانهای بوده، بافتهای دانهای، پورفیری، پوئیکیلیتیک و کاتاکلاستیک بافتهای غالب در این نمونهها را تشکیل میدهند
فلدسپات و کوارتز نمونههای مطالعهشده در دو اندازه ی بلور متفاوت ظاهر میشوند، بلورهای ریز فلدسپات و کوارتز زمینه که غالبا کوچکتر از یک میلیمتر هستند و بلورهای درشت فلدسپات و کوارتز که اندازهشان به چندین میلیمتر میرسد - تصاویر 2 و . - 3 اغلب بلورها، صرفنظر از اندازهدانه، خاموشی موجی نشان میدهند.
شکل :2 بافت گرانولار و ریزدانهی زمینه گرانیت دوران با مرز بیندانهای دندانهای، نمونه از بخش مرکزی توده دوران
شکل :3 بلورهای درشت پلاژیوکلاز در زمینهی ریزدانهی گرانیت دوران، نمونه از بخش مرکزی توده دوران
-2 دگرشکلی پلاژیوکلازها
تجارب آزمایشگاهی و مشاهدات صحرایی فلدسپاتهای طبیعی دگرشکل شده، بیانگر آنند که دگرشکلی فلدسپاتها به شدت از شرایط دگرگونی تبعیت نموده، دگرشکلی فلدسپاتها در شرایط درجه پایین، دماهای کمتر از 400 درجه سانتیگراد، با خردشدگی دانه ها و جریان کاتاکلاستی همراه بوده، شاخص چنین کاتاکلاسیتهایی ظهور قطعات خردشدهی گوشهدار در اندازههای مختلف میباشد. دگرشکلی درونبلورین شدید قطعات خردشده، خمیدگی جهات رخ و تیغههای ماکل، نیز خاموشی موجی پراکنده از دیگر شواهد معمول در این مرحله از دگرشکلی میباشند
شکل گیری ماکلهای دگرشکلی آلبیت و پریکلین در پلاژیوکلازها از رخدادهای مهم تحت این شرایط میباشد Seifert, 1964; Egydio- - . - Silva and Mainprice 1999 ماکلهای آلبیتی میتوانند بر روی ریزگسلها تشکیل شوند . - McLaren and Pryer, 2001 - اصولا ماکلهای دگرشکلی تحت شرایط دگرشکلی دماپایین تشکیل و ظاهر میگردند . - Vernon, 2008 - ریزشکستگیهای قفسه کتابی در فلدسپاتها تحت این شرایط معمول بوده که در نتیجهی خردشدن دانهها به قطعات کشیده شبیه به کتاب تشکیل میشود
در تعدادی از نمونههای جمعآوری شده از بخش حاشیهای تودهی دوران شواهدی از خردشدگی دانههای بزرگ پلاژیوکلاز با تیغههای ماکل خمیده و کوارتز در اندازههای مختلف همراه با جریان کاتاکلاستی، بطور موضعی در مقطع نازک، قابل شناسایی میباشد - شکل . - 4 علاوه بر این خمیدگی تیغههای ماکل، تشکیل تیغههای ماکل دگرشکلی آلبیتی با انتهای مخروطی و نوکتیز، خاموشی موجی پراکنده، شکستگیهای قفسه کتابی در بلورهای پلاژیوکلاز مشاهده میگردد
شکل :4 بافت کاتاکلاستیک، خردشدگی دانههای سنگ در اندازه های مختلف نیز خردشدگی بلور درشت پلاژیوکلاز در مرکز تصویر با تیغههای ماکل خمیده و خاموشی موجی پراکنده، نمونه کاتاکلاسیت از بخش حاشیهی توده دوران
شکل :5 ماکل دگرشکلی نوک تیز در پلاژیوکلاز، نمونه بخش حاشیهی تودهی دوران
شکل :6 تیغههای خمیده ماکل در پلاژیوکلاز مرکز تصویر، ساختار قفسه کتابی در پلاژیوکلاز سمت راست تصویر، نمونه از بخش حاشیهی توده دوران
