بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه شیمی پلاژیوکلاز در توده های نفوذی گرانودیوریتی کانسار مس پورفیری اقتصادی میدوک و نیز کانسار پورفیری نیمه اقتصادی سرکوه واقع در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد پلاژیوکلاز در توده های نفوذی اقتصادی و نیمه اقتصادی میدوک و سرکوه دارای مقادیر بالای آلومینیوم و به تبع آن درصد بالای آنورتیت می باشند که این موضوع همخوان با سایر توده های نفوذی دارای سیستم پورفیری در جهان می باشد.
با این حال افزایش میزان آلومینیوم در پلاژیوکلازهای کانسار اقتصادی میدوک بشتر از سیستم پورفیری نیمه اقتصادی سرکوه می باشد. همچنین ترکیب پلاژیوکلاز در سیستم های ماگمایی اقتصادی و نیمه اقتصادی مورد مطالعه، همزمان با جانشینی آلومینیوم در جایگاه کاتوینی M پلاژیوکلاز، دارای روند تکاملی به سمت اعضاء AlAl3SiO8 و [ ] Si 4O8 می باشد که این موضوع نشان دهنده محتوای آب بالا در نفوذی های مولد سیستم های پورفیری اقتصادی و نیمه اقتصادی می باشد.
از طرف دیگر با توجه به نرخ تخریب بالای پلاژیوکلازهای با درصد آنورتیت بالا در pH های اسیدی، به نظر می رسد در صد بالاتر آنورتیت در پورفیری میدوک عاملی موثر در گسترش زون دگرسانی فیلیک کانسار اقتصادی میدوک نسبت به کانسار نیمه اقتصادی سرکوه بوده است.
مقدمه
سیستم های پورفیری مس طلا مولیبدن عموما بر اثر جانشینی کم عمق 10-5 - کیلومتر - ماگماهای در ارتباط با زون های فرورانش - و یا برخوردی - و در ادامه آن خروج سیالات از ماگمای در حال کریستالیزه شدن شکل می گیرند
توانایی یک سیستم پورفیری برای کانه زایی تابع شرایطی نظیر :
- 1 - تاریخچه ماگمایی و تکامل پتروژنزی ماگمای مادر پورفیری، - 2 - ترکیب سیال خروجی در خلال سرد شدن و تکامل سیال کانه دار و - - 3 نرخ فرسایش منطقه و سرد شدن سیستم پورفیری می باشد
لازم به ذکر است فقدان این شرایط بهینه می تواند باعث رخداد کانه زایی ضعیف و یا به عبارت دیگرشکل گیری یک سیستم پورفیری نیمه اقتصادی گردد. زون ماگمایی ارومیه- دختر در ایران به عنوان یکی از مناطق مهم برای کانه زایی مس پورفیری در جهان قلمداد می شود به نحوی که رخنمون گسترده ای از کانسارهای اقتصادی و نیمه اقتصادی مس پورفیری در این زون گزارش شده است
مطالعات اخیر توسط Asadi و همکاران - 2014 - نشان داده پورفیری های کانه دار زون ارومیه دختر از نوع برخوردی و منشا آنها بر اثر ذوب بخشی پوسته پایینی جوان شده - Juvenile lower crust - می باشد. در چنین شرایطی قسمت های تحتانی پوسته که به مدت تقریبا 30 میلیون سال - بعد از آغاز فرایندهای ماگماتیسم در زون ارومیه -دختر - متاثر از ماگماتیسم کمان ماگمایی بوده، بر اثر رژیم تکتونیکی فشارشی حاصل از برخورد با پلیت عربی به آمفیبولیت و اکلوژیت گارنت دار تبدیل شده است.
این بخش از پوسته، بخش زیادی از محتوای مس و کلر خود را از ماگماتیسم کمان ماگمایی به ارث برده که در نهایت صعود و جایگیری کم عمق ماگمای حاصل از ذوب بخشی این بخش از پوسته، باعث شکل گیری کانسارهای مس پورفیری به سن میوسن در زون ارومیه دختر شده است. در این میان لازم به ذکر است شیمی کانی های سیلیکاتی چه در مراحل ماگمایی و چه در مراحل گرمابی می توانند به عنوان کلیدی برای بازگو کردن شرایط ماگمایی و گرمابی که در خلال آن سیستم پورفیری زایش یافته و در ادامه تکامل پیدا کرده قلمداد شوند.
با ذکر این موضوع، هدف از این مطالعه بررسی شیمی پلاژیوکلاز در سیستم پورفیری اقتصادی میدوک به همراه سیستم پورفیری نیمه اقتصادی کدر می باشد. در ادامه از ترکیب شیمیایی این کانی به منظور شاخص سازی سیستم ماگمایی و نیز نقش آن در خلال فرایند های دگرسانی گرمابی سیستم های مس پورفیری اقتصادی و نیمه اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
روش مطالعه
برای این مطالعه نمونه های سنگی با ترکیب یکسان گرانودیوریتی از توده نفوذی میدوک و سرکوه انتخاب شدند. نمونه های با کمترین میزان دگرسانی - به خصوص فاقد دگرسانی فیلیک - جهت تهیه مقاطع دوبرصیقل انتخاب گردیدند. کلیه مراحل آماده سازی و نیز آنالیز نمونه های مورد مطالعه در آزمایشگاه دانشگاه لئوبن در کشور اتریش انجام گردید. پس از ایجاد پوشش کربن بر روی مقاطع تهیه شده، ترکیب شیمیایی نمونه ها - از هر پورفیری تعداد پنج نقطه - توسط دستگاه الکترون میکروپروب - EMPA - مدل Superprobe Jeol JXA 8200 مشخص گردید - جدول . - 1
بحث
بررسی شیمی پلاژیوکلاز در پورفیری های مورد مطالعه نشان می دهد، برای پورفیری میدوک درصد آنورتیت از 54/28 تا 78/25 متغیر می باشد. ضمن اینکه میانگین درصد آنورتیت در نقاط آنالیز شده از نمونه های میدوک برابر 60/98 می باشد. در مقابل پورفیری سرکوه مقادیر پایین تر درصد آنورتیت را نمایش می دهد بنحوی که درصد آنورتیت در نمونه این پورفیری با میانگین 39/73 از مقدار کمینه 36/41 تا مقدار بیشینه 47/69 متغیر می باشد
جدول-1 تغییرات میزان مجموع کاتیونها، درصد آنورتیت و درصد آلبیت در نمونه های پلاژیوکلاز مورد مطالعه
به منظور برسی تاثیر احتمالی دگرسانی فیلیک - تخریب فلدسپار - بر روی نمونه های مورد مطالعه این نمونه ها بر روی دیاگرام SiO2 در مقابل مجموع در صد وزنی CaO، Na2O و K2O پلات شده اند - شکل. - 1 همانطور که در شکل 1 مشخص گردیده است کلیه نمونهها بر روی خط آلبیت- آنورتیت قرار گرفته اند که این موضوع نشان می دهد ترکیب پلاژیوکلازهای مورد مطالعه مبین شرایط ماگمایی بوده و دستخوش فرایندهای رایج دگرسانی گرمابی در سیستم های پورفیری نگردیده است.
