بخشی از مقاله
چکیده
شناسایی عناصرساختاري بویژه گسلها و ارتباط آنها با تودههاي نفوذي، در مناطق متأثر از فعالیتهاي ماگماییکمک بسیار ارزندهاي درشناسایی و اکتشاف موادمعدنی میکند. در پهنهي برشی خوشینه در شمال شرق بیرجند، شکستگیهاي ایجاد شده در اثر فعالیت پهنهي برشی فضاي مناسب براي نفوذ تودهي ماگمایی رومبوئدري شکل بوجود آورده است. توده ي گرانیتوئیدي در سنگهاي میزبان که شیل و ماسه سنگ هستند، نفوذ کرده است. در شرق این منطقه نیز در اثر گسل خوردگی فضاي کششی بوجود آمده که باعث جایگیري دایک در این منطقه شده است. باپیشرفت شکستگی ها در منطقه، فضاي مناسب براي نفوذ محلولهاي گرمابی با ترکیب کوارتز و کلسیت فراهم شدهاست، که بیشتر در سنگ میزبان دایک ته نشین شده اند. بیشترین فراوانی را رگههایی با امتداد N170 و N90دارند، با شکستگیهايP و'R در پهنهي برشی مطابقت میکنند. از نظر دگرسانی، دگرسانیهاي فیلیک ، آرژیلیک و پروپیلیتیک مرتبط با سیستم پورفیري محلولهاي گرمابی در تودهي ماگمایی ایجاد شده است. کانیسازي عمدتاً در این منطقه به صورت اکسیدهاي آهن - گوتیت و هماتیت - می باشد که حاصل از اکسیداسیون میباشند و به صورت پرکننده درز و شکافها ، همراه رگههاي کوارتزي مشاهده میشوند.
مقدمه
محل برخوردگسلهاي اصلی میتواندمحل مناسبی براي نفوذ ماگما وکانیزایی باشد - . - Forster.,1978 فضاسازي براي نفوذ تودههاي گرانیتوئیدي در بیشتر کمربندهاي کوهزایی مخصوصأ براي تودههاي نفوذي همزمان با تکتونیک مورد توجه زمین شناسان بوده است - . - Hutton,1996; Guineberteau.,1987; Castro., 1986 در بخش شمالی ایالت سیستان، شمال شرق بیرجند داراي گسلهاي امتدادلغز زیادي است، و این گسلها سرشاخههاي گسل نهبندان هستند و با فعالیت آنها فضاي مناسب براي نفوذ ماگما ایجاد میشود. در 40 کیلومتري شمال شرق بیرجند در نزدیک روستاي خوشینه گسل خوردگی باعث خرد شدگی واحدهاي سنگی منطقه شده و ایجاد فضاي باز شدهاست. در فضاي باز ایجاد شده در این پهنهي برشی ماگماي گرانیتوئیدي به شکلی دو رومبوئدر در مساحت حدود 400متر و در شرق منطقه نیز به صورت دایکی به طول حدود 450متر نفوذ کردهاست.
محلولهاي گرمابی همراه ماگماي گرانیتوئیدي در شکستگیهاي منطقه جایگزین شدهاند. سیالات عموماً از زونها پرفشار به مناطق کمفشار با درجه حرارت پایینتر مهاجرت میکنند، در چنین شرایطی سیالات ماگمایی بیش از آنکه متمرکز گردند پراکنده میشوند، گسلها و شکستگیها باعث متمرکز شدن آنها می شود. تحلیل هندسی اشکال رخنمون رگهها بیانگر نحوهي جایگیري آنها در بخش بالایی پوسته میباشد - خطیبوزرینکوب،. - 1391 الگوي شکستگیهاي محلی و ناحیهاي و زمینشناسی هر منطقه به عنوان کنترل کنندهي تودههاي معدنی از اهمیت فراوانی برخوردار است - . - Sabins,1999 فضاي لازم براي جایگیري محلولهاي گرمابی یکی از مسائل مهم هنگام نهشته شدن ذخایر رگهاي و هیدروترمال میباشد. انطباق رگهها بر عناصر ساختاري - در درون پهنههاي برشی ناشی از شکستگیهاي منظم تکتونیکی - نشاندهندهي ارتباط بین وضعیت زمینشناسی ساختمانی منطقه و پیدایش فضاي خالی براي جایگیري محلولهاي کانهدار میباشد. روند رگهها مورد بررسی قرار گرفت و رزدیاگرام آنها رسم گردید.
موقعیت زمین شناسی:
پهنهي برشی خوشینه در دوکیلومتري شمال خاوري روستاي خوشینه - در 42 کیلومتري شمال خاوري بیرجند -
باموقعیت جغرافیایی 32 56 56عرض شمالی و 59 31 59 طول شرقی قرار دارد. ازدیدگاه تقسیمات ساختاري ایران درایالت ساختاري سیستان قرار میگیرد - نوگل سادات،. - 1372 این ایالت ساختاري با روند کلی شمالی – جنوبی ، در واقع زمین درز برخوردي قطعهي لوت با افغان است - . - Tirrule et al.,1983 حرکات برشی راستالغز در راستاي سیستم گسلی راستگرد نهبندان باعث دگرریختی پهنهي سیستان در کواترنر شده است دراثر فعالیت این سیستم گسلی و شکستگیهاي ایجاد شده فضاي کافی براي نفوذ ماگما و محلولهاي گرمابی بوجود آمده است. این منطقه تشکیل شده از سنگهاي سنگهاي رسوبی که شامل شیل و ماسه هستند و سنگهاي آذرین با جنس داسیت و تونالیت که در امتداد گسلها نفوذ کردهاند.
سنگهاي رسوبی در اطراف تودهي آذرین بسیار خرد شده است. هالهي دگرگونی در اطراف این گرانیت گسترش زیادي ندارد، که این موضوع میتواند با توجه به رابطهي حرارتی توده با سنگهاي بستر در نتیجه اختلاف حرارت کم بین توده و سنگهاي گرم دربرگیرنده باشد، که این می تواند به علت حجم کم توده در این منطقه باشد. مطالعات صحرایی و سنگشناسی نشان میدهد که مجموعهي سنگ هاي آذرین از از دو واحد اصلی تونالیت در بخش مرکزي توده و داسیت در دایک بخش شرقی منطقه تشکیل میشود. تونالیت شامل کانیهاي پلاژیوکلاز، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت به مقدار کم است. بافت این سنگها پورفیري است که زمینه اي از دانههاي کوارتز و پلاژیوکلاز قرار دارند.
روش مطالعه:
عناصر ساختاري منطقه: الگوي شکستگیهاي محلی و زمینشناسی هر منطقه به عنوان کنترل کنندهها تودههاي معدنی از اهمیت فراوانی برخوردار است - . - Sabins,1999 مطالعات در خاور ایران و سایر مناطق دنیا نیز تعدادي از فعالیتهاي ماگماتیسم و کانیسازيها را وابسته به فعالیت پهنههاي گسلی میدانند - Shunda,2008; . - Richard,2001; Walker et al.,2009 گسلها و شکستگیها در این منطقه مهمترین ساختارها در ازتباط با رگهها میباشند.گسلهاي اصلی این منطقه گسلکوچ و گسل رقیهآباد هستند، که در اثر عملکرد این دو گسل پهنهي برشی راستگرد ایجاد شده است. موقعیت این دو گسل را در عکس ماهوارهاي زیر مشاهده میکنید - شکل . - 2 در این بخش در مورد آنها توضیح میدهیم.
گسل کوچ: گسل نهبندان با راستاي شمالی- جنوبی در پایانهي شمالی خود داراي شاخههایی است، که گسل کوچ از سرشاخههاي گسل نهبندان است. پهنهي گسلی کوچ یکی از ساختارهاي اصلی منطقه میباشد. اثر گسل به عرض حدود 300متر و امتداد آن در روستاي کوچ و خوشینه قابل مشاهده است. با اندازهگیري سطح گسلی و خش لغز روي آن نوع گسل امتداد لغز با مولفهي معکوس بدستآمدهاست. صفحهي گسل داراي موقعیت هندسیN355/26NEمی باشد و موقعیت خطوارهي لغزشی آنN 23/13 میباشد. این گسل با طول تقریبی 17/35کیلومتر واحدهاي ماسهسنگی و شیلی پالئوسن را بریده و در حدود 3/86 کیلومتر جابجا نموده است. که با یک سري گسلهاي اصلی تقریباً با همین امتداد ، پهنههاي برشی راستگرد را ایجاد می¬کنند که باعث چرخش بلوكها در جهت عقربههاي ساعت در این زونها و بالاآمدگی بخش وسیعی از رسوبات کواترنر به مقدار 135 متر است - خطیب،. - 1385
گسل رقیهآباد: این گسل در شرق منطقه با امتداد شمالی- جنوبی وجود دارد، این گسل نیز از سرشاخههاي گسل نهبندان است. این گسل در امتداد روستاي رقیهآباد قرار دارد که باعث جابجایی سنگهاي آندزیتی شده است.مطالعهي عکسهاي ماهوارهاي اثرات و جابجایی واحدهاي سنگی بوسیلهي گسل رقیهآباد را نشان میدهد. در بازدید هاي صحرایی انجام شده به دلیل فرسایش آینهي گسل و خشلغز مشاهده نشد. بنابراین با بررسی عکسهاي
