بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه تعیین شیوع سهگانه ورزشکاران زن و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در تیمهای ملی کشور بود. در 4 دهه گذشته، تعداد ورزشکاران زن در برنامههای ورزشی سازمان یافته بیش از ده برابر افزایش یافته است. شرکت در برنامههای ورزشی مزایای بسیاری برای زنان دارد اما ممکن است تمرینات بیش از حد باعث ایجاد سهگانه ورزشکاران زن در زنان جوان شود. تعداد زیادی از ورزشکاران زن با تغذیه نامناسب همراه با ورزشهایی که تاکید بر لاغری مفرط دارند، درگیر هستند.
فعالیت بدنی بیش از حد، بدون تغذیه مناسب، ممکن است منجر به قطع قاعدگی و تضعیف سیستم اسکلتی شود. یک جز از سهگانه یا ترکیبی از آن میتواند عملکرد جسمانی را کاهش دهد یا علت بیماری و یا مرگومیر باشد . در این مطالعه از 353 نفر حاضر در 25رشته ورزشی، 284نفر پرسشنامههای مربوط به اختلال تغذیه، اختلال قاعدگی، پوکی استخوان و فعالیت بدنی را داوطلبانه تکمیل کردند. برای بررسی همبستگی بین متغیرها از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد.
یافتههای این مطالعه نشان داد که، شیوع سهگانه ورزشکاران زن در تیمهای ملی %7/7 از کل ورزشکاران حاضر را در برمیگیرد. همچنین شیوع اختلال تغذیه %24/7، آمنوره %27/1 بوده و احتمال خطر پوکیاستخوان در %4 از ورزشکاران به میزان کم، %47/3 متوسط، %38/7 زیاد و%10 به میزان بسیار زیادی میباشد. همبستگی بسیار ضعیفی بین فعالیت بدنی و هر یک از اجزای سهگانه وجود داشت، اما همبستگی بین فعالیت بدنی و خطر پوکیاستخوان r= -0/157 - ، - p< 0/01 و نیز فعالیت بدنی و اختلال تغذیه r = -0/125 - ، - p< 0/05 معکوس و معنیدار بود. همچنین، همبستگی بین سطح فعالیتبدنی با سهگانه ورزشکاران زن و آمنوره معنیدار نبود.
همبستگی ضعیفی بین اجزای سهگانه بود اما، همبستگی بین پوکیاستخوان با اختلال تغذیه و آمنوره مثبت و معنیدار شد - به ترتیب، r=0/134، r=0/138، . - p <0/05 نتایج این مطالعه نشان داد که شیوع سهگانه ورزشکاران زن در تیم-های ملی ایران در حال گسترش است و باید آموزشهای لازم برای ورزشکاران و مربیان و کسانی که مسئول ورزش بانوان هستند صورت گیرد و نیز با اتخاذ برنامههای پیشگیرانه، از شیوع بیشتر آن در آینده جلوگیری شود.
مقدمه
در طی 4 دهه گذشته، تعداد ورزشکاران زن در برنامههای ورزشی سازمان یافته بیش از ده برابر افزایش یافته است. شرکت در برنامههای ورزشی مزایای بسیاری برای زنان دارد، که از آن جمله میتوان به بهبود اعتماد به نفس، کاهش میزان چاقی و کاهش مصرف الکل و مواد مخدر اشاره کرد . - 18 - سهگانه ورزشکاران زن - - FAT ممکن است در زنان جوان ایجاد شود، زیرا آنها احساس میکنند که مجبورند وزنشان را به یک وزن غیر واقع بینانه برسانند. تعداد زیادی از ورزشکاران زن با تغذیه نامناسب همراه با ورزشهایی که تاکید بر لاغری مفرط دارند، درگیر هستند. فعالیت بدنی بیش از حد، بدون تغذیه مناسب، ممکن است منجر به قطع قاعدگی - آمنوره - و تضعیف سیستم اسکلتی شود .
یک جز از سهگانه یا ترکیبی از آن میتواند عملکرد جسمانی را کاهش دهد یا علت بیماری و یا مرگ و میر باشد. با این حال، ملاحظات پزشکی برای ورزشکاران زن وجود دارد. اولین بیانیه کالج پزشکی ورزشی در سال 1997 در توصیف شرایط مرتبط با تغذیه نامناسب، آمنوره با منشا هیپوتالامیک و پوکی استخوان انتشار یافت. در سال ACSM 2007 یک تعریف جامع و گستردهای از اجزای سه گانه، با طیفی از سلامتی تا بیماری، شامل دسترسی به انرژی - EA - - با یا بدون تغذیه نامناسب - ، عملکرد قاعدگی و سلامت استخوان ارائه کرد. پایین بودن انرژی در دسترس به عنوان عامل اولیهای که اثر منفی روی دستگاه تناسلی - در نهایت، منجر به آمنوره هیپوتالامیک عملکردی - و سلامت اسکلتی - در نهایت، منجر به پوکی استخوان میشود - میگذارد، شناخته میشود
با این حال، مطالعات نشان می-دهند که این اختلال نه فقط در ورزشکاران نخبه بلکه در ورزشکاران غیر نخبه و نیز غیر ورزشکاران مشاهده میشود . - 18 - در مطالعهای که توسط تورستویت و سانگات-بورگن - 2005 - در نروژ روی 669 ورزشکار زن نخبه انجام شد، در % 60/4 از ورزشکاران، سهگانه ورزشکاران زن مشاهده شد . همچنین، % 39/8 از ورزشکاران در معرض خطر اختلال تغذیه و % 67/8 از ورزشکاران مبتلا به اختلال قاعدگی بودند و نیز در این پژوهش نشان داده شد که، %32/8 از ورزشکاران شکستگی ناشی از فشار داشتند
در تحقیق دیگری که توسط سوتویک - 2008 - انجام شد، از 103 نفر دانشجوی ورزشکار، %4/8 از افراد مبتلا به سهگانه ورزشکاران زن بودند. اختلال تغذیه در دانشجویان ورزشکار % 7/7 و اختلال قاعدگی %51 بود و نیز نشان داده شد که خطر پوکی استخوان در دانشجویان ورزشکار %86/5 بود. همچنین، این پژوهش ارتباط معنی داری بین ورزش بیش از حد و سه-گانه و اجزای آن مشاهده نکرد . - 27 - رابسون و همکاران - 2013 - هم از 16 نفر زن سفید پوست رشته دوومیدانی، %25 تغییرات الگوهای قاعدگی، %62/5 اختلال تغذیه و %12/5 شکستگی ناشی از فشار طی دو سال گذشته گزارش کردند
در تحقیق هوچ و همکاران - 2013 - بر روی بالرینها از 22 نفر حاضر در این مطالعه، 3 نفر - - %14، سه گانه ورزشکاران زن داشتند. همچنین، نشان داده شد که در بالرینها % 32 اختلال تغذیه، %36 اختلال قاعدگی و در %23 چگالی استخوانی پایین Z-< -1 - - score وجود دارد . - 14 - اولین بخش از سه گانه معمولا با خواستهی ورزشکار برای کاهش وزن با رژیم غذایی شروع میشود
الگوهای تغذیهای نامناسب طیف گستردهای از محدودیتهای ساده غذایی تا اختلال تغذیه واقعی از بیاشتهایی و پر-اشتهایی عصبی را تحت تاثیر قرار میدهد . - 17 - اسلاتر - 2015 - گزارش کرد، به طور کلی %33/5 از ورزشکاران غیر نخبه، خطر پایین بودن انرژی در دسترس داشتند . - 26 - گیبسون و همکاران - 2004 - نشان دادند که از 50 نفر زنان رشتههای ورزشی استقامتی، 24 نفر تجربه آمنوره داشتند
سومین جز از سهگانه پوکی استخوان است، که بر اساس تراکم مواد معدنی شناخته میشود. به طور کلی، تراکم مواد معدنی استخوان BMD - - ، زنجیرهای محدود از BMD طبیعی تا استئوپنی و پوکی استخوان را شامل میشود . - 32 - اطلاعات کمی از ورزشکاران زن با استئوپنی یا پوکی استخوان ارائه شده است. با وجود این، شیوع کاهش تراکم مواد معدنی استخوان در ورزشکاران، در محدوده 10/7-21/8% است. این تفاوتها تا حدودی به علت معیارهای مختلف از سازمانهای مختلف است
لاوینجا و همکاران - 2003 - ، BMDقسمت گردن ران 79 زن رشته استقامتی را در دو سال اندازه گیری کردند که کاهش 6/5 درصدی را در BMD افراد مبتلا به آمنوره یافتند - 9 - ، همچنین، وردار و همکاران - 2005 - نشان دادند که هیچ شیوعی در هیچ یک از افراد مبتلا به پوکی استخوان و یا استئوپنی از سه گانه وجود ندارد. با وجود این، این مطالعه نشان داد که عده زیادی از افراد مبتلا به استئوپنی یا پوکی استخوان، دو جز از سهگانه را داشتند
هر یک از اجزای سهگانه به تنهایی ممکن است منجر به عواقب سلامتی پزشکی جدی شود . - 31 - درمان یک ورزشکار با هر کدام از اختلالات سهگانه باید با مداخله غیردارویی و مشاوره شیوه زندگی شروع شود. با این حال، پیشگیری بهترین روش درمان است. کمیته پزشکی ورزشی و آمادگی، آکادمی آمریکایی طب اطفال - 2001 - پیشنهاد کرده است که باید ورزشکاران، والدین و مربیان در موارد اختلالات تغذیهای، اختلالات قاعدگی، کاهش مواد معدنی استخوان و کالری کافی و مصرف مواد مغذی، برای داشتن مصرف انرژی و رشد طبیعی آموزش ببینند . به علاوه، ACSM بیانیهای برای سهگانه ورزشکاران زن صادر کرده است. در این بیانیه مربیان، به فراهم کردن برنامههای آموزشی و اطلاعات لازم برای ورزشکارانشان تشویق شدهاند .
سهگانه ورزشکاران زن باید دغدغه همه زنان ورزشکار خواه آنان که ورزشکار تمرین کرده سطح بالا باشند، خواه افراد شرکت کننده در باشگاههای تندرستی، یا دختران و زنان فعال، باشد . - 32 - علاوه بر این، اطلاعات کمی درباره شیوع علائم و عوامل خطرزای سه-گانه در ورزشکاران نخبه وجود دارد. فقدان مطالعات مربوط به شیوع سهگانه میتواند به دلیل مشکلات به دست آوردن نمونههای معتبر، ماهیت حساس دادههای جمع آوری شده، یا مشکلات ارزیابی دقیق هر کدام از اجزای سهگانه باشد.
به علاوه، انجام پژوهشی در مورد بررسی شیوع این پدیده در ورزشکاران با تعداد کافی ممکن است هم وقت گیر باشد هم پرهزینه. اکثر مطالعات امروزی، شیوع سهگانه را تنها در یک یا دو جزء از سه گانه، مورد بررسی قرار دادهاند که شامل افراد کمی هستند و یا فقط از یک یا چند ورزش جمع آوری شدهاند. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی شیوع سهگانه ورزشکاران زن در ورزشکاران تیمهای ملی کشور، تعیین رابطه بین عوامل مختلف سهگانه ورزشکاران زن با سطح فعالیت بدنی و ارتباط اجزای سهگانه با یکدیگر میباشد.
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی و مقایسهای است که با توجه به طول زمان، مقطعی و با توجه به نتایج به دست آمده، کاربردی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را گروه ورزشکاران زن حاضر در تیمهای ملی ایران در سال 93 و 94 تشکیل دادند - جامعه برابر با نمونه - . شرایط آزمودنیها، شرکت داشتن در تیم ملی و داشتن سن بالای 16 سال بود. از بین 353 ورزشکار دعوت شده به اردوی ملی و با شرایط ذکر شده 284 نفر پرسشنامهها را به صورت داوطلبانه تکمیل کردند.
پرسشنامهها در بین ورزشکاران تیمهای ملی در 23 فدراسیون و 25 رشته مختلف ورزشی توزیع شد که فدراسیون اسکواش 4 - 5 - نفر، اسکیت - 13 - 20 نفر، بدمینتون - 8 - 12 نفر، بسکتبال - 14 - 15 نفر، تیر اندازی - 10 - 14 نفر، تیراندازی با کمان - 8 - 8 نفر، جودو - 12 - 14 نفر، دوچرخه سواری - 6 - 6 نفر، دو ومیدانی - 9 - 10 نفر، ژیمناستیک - 9 - 10 نفر، شمشیر بازی - 5 - 5 نفر، شنا 6 نفر، فوتبال - 45 - 48 نفر، فوتسال - 18 - 30 نفر، قایقرانی - 15 - 20نفر، کاراته - 21 - 22نفر، کبدی - 5 - 12 نفر، کشتی - 7 - 10 نفر، کونگ فو - 8 - 12 نفر، گلف - 3 - 4 نفر، والیبال - 13 - 15 نفر، هاکی - 17 - 20، هندبال - 12 - 16 نفر پرسشنامهها را تکمیل کردند.
همچنین از فدراسیون انجمنهای ورزشی دو رشته راگبی و سپک تاکرا واجد شرایط بودند که از راگبی - 6 - 12 نفر و سپک تاکرا - 10 - 10 نفر پرسشنامه را تکمیل کردند. لازم به ذکر است که فدراسیونهای اتومبیلرانی، اسکی، بدنسازی و پرورش اندام، بوکس، بولینگ و بیلیارد و بولس، تنیس روی میز، چوگان، سوارکاری، شطرنج، نجات غریق و غواصی، ورزش سه گانه، ورزشهای پهلوانی و زورخانهای ورزشهای جانبازان و معلولین، ورزشهای رزمی، ورزشهای همگانی، ورزشهای نابینایان و کم بینایان، ناشنوایان، وزنه برداری، به دلیل عدم شرایط لازم حذف شدند. همچنین فدراسیونهای تکواندو، ووشو، کوهنوردی و صعودهای ورزشی و تنیس به دلیل عدم همکاری لازم حذف شدند.
دادههای مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمعیت شناسی، پرسشنامه وضعیت قاعدگی - 10 - ، پرسشنامه نگرش غذایی - - 16 - 26، پرسشنامه فعالیت بدنی بک - 7 - و پرسشنامه خطر پوکی استخوان - 28 - جمع آوری شد. پرسشنامه جمعیت شناسی شامل محل سکونت، سن، قد، وزن، وضعیت تاهل، تحصیلات و رشته ورزشی بود. در پرسشنامه وضعیت قاعدگی سوالاتی از قبیل اولین سن قاعدگی، بی نظمی قاعدگی و نیز آمنوره عنوان شد.
پرسشنامه نگرش غذایی 26B دامنه وسیعی از علائم بی اشتهایی و پرخوری عصبی را بررسی میکند - 5 - و شامل پرسشهای مربوط به رژیم غذایی 13 - پرسش - ، کنترل تغذیه 7 - پرسش - ، تمایل به مواد غذایی - 3 پرسش - میباشد. ضریب پایایی برای پرسشنامه نگرش غذایی-26 در گروه بیماران با اختلال تغذیه و گروه سالم به ترتیب 0/9 و 0/83 گزارش شده است. این آزمون 83/6 درصد از موارد مستعد و یا مبتلا به اختلال تغذیه را پیش بینی میکند
