بخشی از مقاله
چکیده
پوکی و شکستگی استخوان از معضلات بزرگی است که کیفیت زندگی زنان را در سالمندی تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجا که حدود یک سوم زنان بالای 50 سال از شکستگی ناشی از پوکی استخوان در یکی از نقاط مهره، ران و مچ دست رنج می برند فعالیت جسمانی به عنوان یک راهکار و استراتژی درمان بکار می رود که به عنوان روشی برای بهبود می باشد.
هدف از انجام این تحقیق تاثیر یک دوره تمرین دوازده هفته ای پیلاتس بر پوکی استخوان زنان 50-60 ساله شرق تهران بود. 20 زن میانسال 50-60 ساله شرق تهران از بین فرهنگیان منطقه 4 از طریق پرسشنامه محقق ساخته در این تحقیق شرکت کردند. که بطور تصادفی به دو گروه کنترل و تجربی تقسیم شدند گروه آزمایشی به مدت دوازده هفته هر هفته سه جلسه در تمرینات پیلاتس شرکت کردند برنامه تمرینی شامل 8 دقیقه گرم کردن 5 دقیقه سرد کردن و 30 دقیقه تمرینات پیلاتس همراه با تمرینات تحمل وزن بود که به تدریج از هفته دوم زمان هر مرحله افزایش یافت تا در مجموع پایان هفته دوازدهم به 75 دقیقه فعالیت رسید. از هر دو گروه در قبل و بعد از دوره تمرینی آزمایش سنجش تراکم استخوانی گرفته شد. از آمار توصیفی، میانگین و انحراف استاندارد استفاده شد. از آزمون KS برای تعیین توزیع طبیعی داده ها و از آزمون لون برای تعیین همسان سازی گروه ها و از آمار استنباطی استفاده شد.
با توجه به طبیعی بودن توزیع داده ها از آزمون پارامتریک مانوا با سطح معناداری p<0/01 استفاده شد. نتایج تحقیق حاکی است 12 هفته تمرین پیلاتس در گروه تجربی بر روی تراکم استخوانی گردن ران زنان تأثیر معنیداری میگذارد - . - P<0/01 - جدول2 و اشکال 1 و . - 2 به علاوه، در اثر تمرینات پیلاتس بین تراکم استخوانی چهار مهره اول کمری زنان آزمودنی ها قبل و بعد از دوازده هفته تمرین اختلاف معنی داری وجود دارد . - P<0/01 - براساس یافتههای حاضر میتوان نتیجه گرفت اعمال یک دوره تمرین دوازده هفته ای پیلاتس بر پوکی استخوان زنان میانسال 50-60 تاثیر داشته است.
مقدمه
پوکی استخوان، یکی از شایع ترین بیماری های استخوانی بوده که با کاهش توده و تراکم مواد معدنی استخوان، باعث زوال ساختارهای سازنده بافت استخوانی و افزایش احتمال شکستگی آن، بویژه در زنان سالمند می شود و کیفیت زندگی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد، تا آنجا که حدود یک سوم زنان بالای 50 سال از شکستگی در یکی ازنقاط ستون مهره، ران و مچ دست رنج می برند
بیماری خاموشی که گاه شکستگی های متعاقب آن همراه با درد شدید می باشد ولی گاهی بدون علائم مشخصه تنها روی پاسچر بدن تاثیر گذاشته و بتدریج قد را کوتاه می کند - . - 5 نتایج تحقیقات حاکی است که زنان 8 برابر بیشتر از مردان در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند - . - 19 با شروع سن یائسگی سرعت کاهش تراکم استخوان در زنان چند برابر افزایش می یابد به طوری که در 5-10 سال اول یائسگی، یعنی حدود 50-60 سالگی،%25-30 استخوان ترابیکولار و %10-15 استخوان کورتیکال خود را از دست می دهند -
بسیاری بر این عقیده اند که پوکی استخوان یک فرآیند طبیعی و غیر قابل اجتناب است، اما امروزه متخصصین معتقدند که پوکی استخوان نیز تا اندازه ای قابل پیشگیری می باشد
پیشگیری و درمان پوکی استخوان شامل مداخله های دارویی و غیر دارویی است - . - 8 درمان های غیر دارویی به خصوص داشتن فعالیت های بدنی متناسب و منظم برای زنان سالمند بویژه در اوایل سن یائسگی به عنوان یکی از روشهای موثر، مطمئن و ارزان برای پیشگیری و به تاخیر انداختن پوکی استخوان می باشد - . - 1 از آنجائی که عدم تحرک پس از یائسگی و تغییرات هورمونی سرعت پوکی استخوان را تشدید می کند، فعالیت های بدنی نه تنها باعث سلامت استخوان ها می شود بلکه با افزایش قدرت عضلانی و ایجاد تعادل و هماهنگی در بدن تاثیر مستقیمی هم بر سلامت کل بدن می گذارد
فعالیت های بدنی منظم بطور قابل توجهی باعث کاهش سرعت از دست دادن تراکم مواد معدنی مرتبط با سن را سبب می شود - . - 9 پژوهش های انجام شده حاکی از آن است که تمرین اثر مثبتی بر ساختار استخوان دارد - . - 17 یکی از اهداف شرکت در فعالیتهای ورزشی به حداقل رساندن میزان کاهش استخوانی و حفظ پاسچر مناسب بدن می باشد. تمرینات ورزشی مناسب سبب افزایش قدرت عضلانی، افزایش انعطاف پذیری، بهبود وضعیت روحی و کیفیت زندگی می باشد
در همین رابطه ورزش پیلاتس به عنوان یک فعالیت امن و بی خطر همراه با تاثیر بالا، برنامه ورزشی کنترل شده ای است که در قالب تمرینات هوازی سبک و تحمل وزن و کشش ها به صورت آهسته و تدریجی باعث پیشگیری از پوکی استخوان می شود، ورزشی که با استفاده از وزن خود بیمار یا استفاده از وزنه ها و باندهای الاستیکی و برای تقویت عضلات فشار مکانیکی لازم را به استخوان ها وارد می کند
پوکی استخوان یک بیماری پرهزینه است که ممکن است لطمه های جبران ناپذیری به نیرو ی کار و سطح رفاه عمومی وارد کند و با توجه به این که به سمت یک جامعه مسن پیش می رویم این بیماری در سال های آینده شیوع زیادی خواهد داشت که با اجرای برنامه پیشگیرانه می توان از بروز آن جلوگیری کرد - . - 20 هزینه های درمانی و عوارض جانبی آن قابل تامل است در حالی که درمان های غیر دارویی به خصوص داشتن فعالیت بدنی مناسب نسبت به مصرف داروها هزینه کمتری دارد و فاقد عارضه است
از آنجائی که عدم تحرک پس از یائسگی و تغییرات هورمونی سرعت پوکی استخوان را تشدید می کند - - 2، فعالیت های بدنی نه تنها باعث سلامت استخوان ها می شود بلکه با افزایش قدرت عضلانی و ایجاد تعادل و هماهنگی در بدن تاثیر مستقیمی هم بر سلامت کل بدن می گذارد. فعالیت های بدنی منظم بطور قابل توجهی باعث کاهش سرعت از دست دادن تراکم مواد معدنی مرتبط با سن را سبب می شود. تاثیرات مثبت حاصل از برنامه های مداخله ای فعالیت بدنی در سال های بعد از یائسگی روشن می سازد
که زنان باید به فعالیت بدنی به منظور جلوگیری از پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن تشویق شوند و نیاز به برنامه ریزی فعالیت های ورزشی منظم برای افراد احساس می شود - . - 7 پیش بینی شده که هزینه مراقبت های بهداشتی برای پوکی استخوان در سال 2040 سه برابر شود و شکستگی های ناشی از پوکی استخوان از علل عمده ناتوانی به دلیل کاهش تحرک، تغییر شکل، درد مزمن و مشکلات مادی است از همه مهمتر اینکه از هر پنج نفر مبتلا به شکستگی به ویژه در مفصل ران یک نفر جان خود را از دست می دهد
در افراد سالمند باید تاکید اصلی بر روی پیشگیری اولیه باشد زیرا پوکی استخوان زنان سالمند را بیشتر به چالش می کشند این چالش وضعیت عملکردی آنها و الگوی زندگی شان را تحت تاثیر قرار می دهد. تحقیق حاضر در نظر دارد تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا یک دوره برنامه تمرینی دوازده هفته ای پیلاتس بر میزان تراکم استخوانی زنان 50 تا 60 ساله تاثیرگذار است؟
مواد و روش ها
جامعه آماری این پژوهش را زنان فرهنگی 50-60 ساله ساکن شرق تهران کهحدوداً 200 نفر تشکیل دادند، که از بین آنها افرادی را با توجه به اطلاعات پرسشنامه انتخاب کرده و بصورت تصادفی به دو گروه کنترل و تجربی تقسیم شدند. برای اجرای این پژوهش براساس پرسشنامه ای محقق ساخته که بین زنان فرهنگی شرق تهران، 20 نفر زن با شرایط یکسان از بین داوطلبان کهظاهراً هیچ گونه بیماری نداشتند و دامنه سنی آنها بین 50-60 سال است و در ابتدای سن یائسگی قرار دارند انتخاب شدند.
همگن بودن این گروهها از نظر نوع فعالیت و با استفاده از پرسشنامه بررسی و به طور تصادفی در دو گروه تجربی و گروه کنترل قرار گرفتند. گروه تجربی در یک برنامه 12 هفته ای پیلاتس شرکت کردند در حالی که گروه کنترل در طول مدت اجرای تحقیق فعالیت بدنی ویژه ای نداشتند. تمام آزمودنی ها قبل از شروع برنامه های ورزشی تحت ارزیابی توسط پزشک قرارگرفتند. و به علت اینکه امکان داشت بعضی از این آزمودنی ها دچار بیماری های قلبی عروقی و دیابت باشند، انجام تست ورزش با توجه به سن بیماری و بیماری های همراه، توصیه شد
با مشورت پزشک میزان تحمل آنان قبل از شروع تمرین شناسایی شد. نبض آزمودنی قبل از تمرین و بعد از تمریناتی که شدت و یا مدت آن ایجاب می کرد اندازه گیری و ثبت شده، میانگین نبض بین 110 10 ضربه در تنظیم شد. از آزمودنی ها با نبض و فشار خون متفاوت و با میزان نامناسب خواسته می شد تا استراحت کنند و بعد از تنظیم نبض و فشار خون به تمرین باز گردند. براساس برنامه IOF پروتکل تمرین این تحقیق بصورت جدول زمانبندی که به صورت تدریجی افزایش می یابد تنظیم شد. برنامه سه جلسه ورزش گروهی در هفته و سه جلسه انفرادی در منزل گنجانده شد .
مطالعات موجود در دستورالعمل برای زنان در تمام سنین نوع ورزش متفاوت است. این دستورالعمل ها اشاره می کند به نوع مدت زمان و تعداد دفعات تکرار که بیشترین تاثیر را بر استخوان دارد. بر این اساس اضافه کردن تمرینات تحمل وزن و مقاومتی با استفاده از وزن خود بیمار و وزنه ها یا باندهای الاستیکی و توپ های سویسی پیشنهاد شده اند NAMS - 2002 - .از آزمودنی های هر دو گروه قبل از شروع دوره تمرین و پیش آزمون تراکم استخوان گرفته شده بود.
در این روش تمرینات در نوبت صبح و زیر نظر یک مربی متخصص پیلاتس انجام می گرفت. کلیه تمریناتی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند با برنامه های تمرینی که مرور کتب و مقالات بدست آمده بود مطابقت داشت. هر جلسه تمرین به سه قسمت تقسیم شد. مرحله اول گرم کردن، مرحله دوم انجام تمرینات پیلاتس در وضعیت های مختلف با وسیله و بدون وسیله با توجه به پروتکل تمرین و مرحله سوم بازگشت به حالت اولیه بود. تمرینات در وضعیت خوابیده، نشسته و ایستاده، انجام می گرفت.
همچنین یک دوره استراحت بین حرکات در نظر گرفته شده بود. همچنین همچنین فیلم در قالب CD برای انجام تمرینات در منزل در نظر گرفته شده بود که تایید شده فدراسیون پوکی استخوان بوده گروه تجربی روزانه در منزل انجام داده و بصورت گزارش ثبت نموده روزانه به مربی و محقق تحویل می دادند. اما افراد گروه کنترل در دوره تمرینات فقط به فعالیت های روزانه خود پرداختند. پس از اتمام تمرینات برای بررسی اثر تمرینات از هر دو گروه پس آزمون بعمل آمد.
برای بررسی تاثیر تمرین پیلاتس بر میزان تراکم استخوان، آزمودنی ها به طور تصادفی به دو گروه تمرین و گروه کنترل تقسیم شدند. گروه تجربی مدت تمرین 12 هفته، هر هفته سه جلسه 1 ساعت و هر روز 20 دقیقه تمرین سبک در منزل انجام شد. برنامه انفرادی در منزل که بصورت تمرینات خاص و تاثیرگذار در 20 دقیقه در زمینه تحمل و وزن- تمرینات کششی- انعطاف پذیری و مقاومتی با توجه به امکاناتی که در منزل وجود دارد بصورت فیلم با آموزش تکرار حرکات و نحوه انجام تمرینات در اختیار آزمودنی ها قرار داده شد. زمانبندی مرتب و یادداشت کردن زمان و روز انجام تمرین در منزل گزارش فعالیت خود را به صورت هفتگی به محقق تحویل میدادند. همچنین از آمار توصیفی و آزمون t- همبسته و آزمون تحلیل واریانس - آزمون پارامتریک - استفاده شده از آزمون کولموگروف-سیمرنف
